آیا نور در انتهای تونل اقتصاد ایران دیده شده است؟
هما میرزایی – در صورت به ثمر نشستن مذاکرات، تنش‌زدایی از روابط بین‌الملل به جذب سرمایه خارجی در حوزه‌هایی مانند انرژی، توریسم و حمل‌ونقل و در نهایت به رشد اقتصادی و توسعه ایران منجر خواهد شد. در این مسیر، منافع مشترک اقتصادی نقش مهمی ایفا می‌کنند.
سرمایه‌گذاری شرکت‌های بین‌المللی خصوصا شرکت‌های آمریکایی در ایران، یکی از مباحثی بود که در خلال مذاکرات مطرح شد. ماجرا از ادعای علی ماجدی، دیپلمات ایرانی آغاز شد که از مذاکره ایروانی و ایلان‌ماسک مبنی‌بر سرمایه‌گذاری ۱۰۰۰میلیارد دلاری در ایران خبر می‌داد. با اینکه وزارت امور خارجه این ادعا را تکذیب کرد، این بحث در شبکه‌های اجتماعی چرخید و قوت گرفت.
سرمایه‌گذاری خارجی دو برابر تولید ناخالص داخلی امکان‌پذیر است؟
کارشناسان عقیده دارند این ادعا عملا امکان‌پذیر نیست چراکه این رقم برای اقتصاد ایران آن‌‌هم در شرایطی که تحت شدیدترین تحریم‌ها قرار داشته و بسیاری از زیرساخت‌های خود را از دست داده، رقمی بزرگ است. به بیان دیگر، تولید ناخالص داخلی ایران در سال گذشته حدود ۴۰۰میلیارد دلار بوده است، یعنی حدودا نصف این رقم. از سوی دیگر، رقم سرمایه‌گذاری خارجی در ایران رقمی بسیار پایین و زیر ۵میلیارد دلار است. تمامی این ارقام نشان از عملی نبودن این ادعا دارند. اما فارغ از این اعداد و ارقام، فعالان اقتصادی و کارشناسان به ایجاد روابط بین‌المللی میان ایران و سایر کشورها امیدوارند و به ثمر نشستن مذاکرات را آغاز مسیر بهبود اقتصادی ایران می‌دانند. جذب سرمایه خارجی در حوزه‌هایی مانند انرژی، توریسم و حمل‌ونقل دور از ذهن نیست، به‌خصوص حالا که ترامپ از در روابط اقتصادی وارد شده و ایران نیز با دید باز به استقبال مذاکرات رفته است.
منابع بیکران انرژی ایران در انزوا فرسوده می‌شوند
گشوده‌شدن دریچه‌ای جدید از روابط سیاسی آشتی‌جویانه میان ایران و نظام بین‌الملل، می‌تواند بستر مناسبی برای بهبود شرایط اقتصادی کشور ایجاد کند. جذب سرمایه داخلی و خارجی، امکان واردات فناوری‌های نوین به کشور و رفع موانع حقوقی بین‌المللی می‌توانند تولید داخلی و تجارت خارجی را تا چندین برابر بهبود بخشند. ایجاد شفافیت مالی با پیوستن به FATF و تنش‌زدایی از روابط ایران با کشورهای غربی و کشورهای همسایه مسیر دشوار ایران برای رسیدن به یک رشد اقتصادی معقول را هموار خواهد کرد. منابع بیکران انرژی ایران به‌عنوان دارنده دومین ذخایر گاز طبیعی و چهارمین ذخایر نفت‌خام در جهان تنها یکی از بسترهایی است که پتانسیل جذب سرمایه‌گذار خارجی را دارد. در طول سالیان گذشته، انزوای بین‌المللی و عدم واردات تجهیزات و فناوری‌های لازم در کنار محدودیت فروش ناشی از تحریم‌ها منجربه فرسودگی زیرساخت‌های انرژی و ایجاد بحران‌های بزرگ شده که تنها یکی از آنها ناترازی است.
منافع مشترک اقتصادی ایران و سایر کشورها
تحلیلگران به اتفاق بر این باورند که ترامپ شخصیتی اقتصادی است و تفکری اقتصادمحور دارد. حتی انتخاب ویتکاف که فردی کاملا اقتصادی است، به‌عنوان نماینده ایالات‌متحده در مذاکرات نیز از همین بعد شخصیتی ترامپ نشات می‌گیرد. این شواهد ثابت می‌کنند دولت فعلی آمریکا قصد دارد از در روابط اقتصادی وارد تعامل با ایران شود؛ همان‌چیزی که ایران در شرایط بحرانی فعلی به آن نیاز دارد. در صورتی‌که مذاکرات به سرانجام رسیده و سرمایه‌گذاری خارجی در ایران محقق شود، منافع مشترک اقتصادی ایجادشده بین کشورهای ذی‌نفع سایه جنگ و آشوب را از سر ایران دور خواهد کرد چراکه تامین منافع کشورهای سرمایه‌گذار اولویت پیدا خواهد کرد. به‌طور کلی ایجاد منافع مشترک میان ایران و سایر کشورها، چه بلوک غرب چه بلوک شرق و چه کشورهای همسایه، حلقه مفقوده اقتصاد ایران در سال‌های اخیر بوده که در سایه تنش‌زایی و قطع ارتباطات بین‌المللی امکان رشد و توسعه را از کشور سلب کرده است.
قدر مسلم این است که ایران ظرفیت‌های بسیار بالایی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی دارد؛ از نفت و گاز گرفته تا گردشگری. علاوه‌بر پتانسیل منابع غنی انرژی برای جذب سرمایه‌های میلیارددلاری، صنعت گردشگری و توریسم ایران نیز به خودی خود ظرفیت جذب میلیاردها دلار را دارد؛ ظرفیتی که مغفول مانده و با فرسوده‌شدن زیرساخت‌های مرتبط مانند فرودگاه‌ها، اماکن گردشگری و حمل‌ونقل عمومی بلااستفاده شده‌اند.
