بهسوی رفع فیلترینگ صفر درصدی!
علیرضا کیانپور- احسان عظیمیراد، نماینده اصولگرای مشهد بههمراه ۵۰ نفر از دیگر نمایندگان مجلس در تذکری کتبی به رییسجمهور خواستار بازنگری در آزادسازی پیامرسان واتساپ در شورایعالی فضای مجازی شدهاند؛ همان نمایندگانی که کمتر از یکماه پیش در نخستین روزهای آذرماه امسال، درپی بهروزرسانی اپلیکیشن شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر)، افشا شد که سیمکارتهایشان سفید و به تعبیری خونشان رنگینتر از تمامی شهروندانی است که هر روز بهدلیل پافشاری همین نمایندگان و مسوولان دارای سیمکارتهای سفید بر ادامه اجرای سیاست شکستخورده فیلترینگ، با هزارویک گرفتاری مواجه شده و از جهات گوناگون متضرر میشوند.
البته این تذکر کتبی و ۵۱ امضایی که پای آن ثبت شده، دستکم از یک نظر امیدوارکننده است؛ چه آنکه درست یکسال پیش در چنین روزی، بیش از دو برابر این امضاکنندگان این تذکر کتبی در نامهای خطاب به شورایعالی فضای مجازی صراحتا خواستار ادامه وضعیت کنونی فیلترینگ پلتفرمها و شبکههای اجتماعی شدند؛ نامهای که اهمیت دوچندان آن، نهفقط بهدلیل آن بود که ۱۳۶نفر از نمایندگان پای آن را امضا کرده بودند بلکه همچنین به این دلیل حائز اهمیت بود که درست پیش از برگزاری نشست شورایعالی فضای مجازی در روز ۴دیماه ۱۴۰۳ تهیه و به این شورا ارسال شد؛ نشستی که ظاهرا با هدف تصمیمگیری درباره ادامه فیلترینگ تشکیل شد و درنهایت نیز شورایعالی فضای مجازی ترجیح داد خواسته این ۱۳۶نماینده مجلس را حتی به قیمت زیرپا گذاشتن مطالبه چندین ساله میلیونها ایرانی، عملی کند.
هرچند این کاهش شمار موافقان سیاست شکستخورده فیلترینگ در مجلس را لزوما نمیتوان نکتهای مثبت و سویه روشن این روند ارزیابی کرد؛ چه آنکه احتمالا دلیل اینکه امروز از شمار نمایندگانی که پای چنین درخواستهای ضدملی و مغایر رسالت و وظیفه نمایندگی را امضا میکنند، کاسته شده، همان بهروزرسانی اپلیکیشن شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر) است و رسوایی نمایندگانی که باوجود برخورداری از سیمکارتهای سفید با وقاحت میلیونها شهروند این مملکت را در این اوضاع وانفسای معیشتی از همین روزنه و منفذی هم که برای ارتباط با جامعه جهانی در اختیار دارند، محروم میکرده و میکنند.
مسعود پزشکیان البته حدود دو هفته پس از لو رفتن ماجرای سیمکارتهای سفید در فرمانی عجیب، مدعی شد که دستور داده تا «تمام سیمکارتهای سفید را سیاه کنند» اما هنوز حتی گزارشی در این رابطه منتشر نشده و روشن نیست آیا نمایندگانی که اینچنین خواستار بازگشت به رفع فیلترینگ صفردرصدی شدهاند، احیانا از سر عصبانیت و خشم از دست دادن سیمکارتهای سفیدشان چنین کردهاند یا کماکان باوجود استفاده از این تبعیض و رانت ناروا، خواستار تشدید محدودیتهای شهروندان شدهاند!
پیشینه تلاشهای مجلس برای تشدید محدودیتهای اینترنتی
هرچند این نخستینبار نیست که احسان عظیمیراد و چندده تن از همکفرانش در مجلس دوازدهم، نوع نگاه واپسگرایشان به حق شهروندان به دسترسی آزاد به اینترنت را آشکار میکنند. چنان که با مرور اخبار درمییابیم این نماینده اصولگرای مجلس، دستکم یک نوبت دیگر در نیمه مهرماه امسال نیز بههمراه ۴۶تن از نمایندگان در همین رابطه به وزیر ارتباطات تذکر داده و بر این اساس خواستار بازنگری در آزادسازی پیامرسان واتساپ در شورایعالی فضای مجازی شدهاند.
مطالبهای که اوایل مردادماه امسال نیز با سردمداری علیاکبر علیزادهبرمی، نماینده اصولگرای دامغان مطرح شده بود و در آن مقطع نیز اگرچه اشاره مشخصی به نام احسان عظیمیراد، نماینده اصولگرای مشهد نشده اما باتوجه به اینکه ۵۶تن از دیگر نمایندگان نیز در آن تذکر، نماینده دامغان را همراهی کرده بودند، میشود حدس زد که احتمالا عظیمیراد نیز ازجمله امضاکنندگان تذکر بوده است. تذکری که در آن نوبت همزمان، رییسجمهور و وزیر ارتباطات را خطاب قرار داده و با بهانه قرار دادن جنگ ۱۲روزه، بر «ضروت بستن پلتفرمهای خارجی از جمله واتساپ» تاکید میکرد.
هرچند به نظر میرسد این حقیقت که بسیاری از نمایندگان مجلس باوجود استفاده از سیمکارتهای سفید، شهروندان را مستحق برخورداری از حق دسترسی آزاد به اینترنت نمیدانند، بر کسی پوشیده نیست. چنان که کمتر از دو هفته پیش، سیدحسین نقویحسینی، نماینده ادوار مجلس که دستکم در زمان حضورش در پارلمان از چهرههای موثر جناح تندروی اصولگرا بود، در گفتوگویی در این رابطه با خبرگزاری روسی اسپوتنیک گفته بود: «در مجلس جریانهایی وجود دارند که عمیقا معتقد به فیلترینگ و کنترل شدید فضای مجازی هستند و حتی با برداشتن فیلتر از پیامرسانهایی مانند واتساپ مخالفند.»
پیشینه تقلای ظاهری دولت برای کاهش محدودیتهای اینترنتی
این تذکر کتبی احسان عظیمیراد و ۵۰نماینده دیگر مجلس بهویژه به این دلیل حائز اهمیت است که «رفع فیلترینگ» یکی از مهمترین وعدههای رییسجمهور بود که تقریبا همزمان با آغاز به کار مجلس دوازدهم، کارش را در کاخ ریاستجمهوری آغاز کرده و در این یکسالونیم، جز همان گام نخست رفع فیلترینگ که در اسفندماه سال گذشته محقق شد و به فیلترینگ واتساپ انجامید، به توفیق دیگری دست پیدا نکرده است.
توفیقی که البته چنان که اشاره شد، بسیاری از نمایندگان مجلس چشم دیدنش را ندارند و پیوسته در تلاشند تا همان یک شبکه اجتماعی رفع فیلتر شده را هم از شهروندان بگیرند. آن هم در حالی که بیش ازهفت سال از فیلترینگ تلگرام و سه سال هم از فیلترینگ اینستاگرام میگذرد.
حال آنکه پس از روی کار آمدن دولت پزشکیان و بهویژه در همان روزها و هفتههای نخست که رییسجمهور و همراهانش در دولت موسوم به «وفاق» هنوز در حالوهوای خوش روزهای انتخابات بودند، از این میگفتند که حتی تلگرام را هم دستکم تا پیش از نوروز ۱۴۰۴ رفع فیلتر خواهند کرد.
این در حالی بود که ظاهرا آخرین تلاشها برای رفع فیلتر تلگرام، یوتیوب و اینستاگرام مربوط است به روزهای آغازین آبانماه امسال و زمانی که نشست شورایعالی فضای مجازی برگزار شد. زمانی که کمیته بررسی رفع فیلترینگ تشکیل جلسه داد و این مهم را به بحث گذاشت اما سرانجام رای این کمیته نه به رفع فیلترینگ بود. آن هم در حالی که شخص رییسجمهور که ریاست شورایعالی فضای مجازی را نیز برعهده دارد به دفعات از لزوم رفع فیلترینگ و مخالفت خود با ادامه وضع موجود سخن گفته است.
بماند که ما تنها به سخنرانیهای عمومی و مواضع علنی پزشکیان دسترسی داریم و نمیدانیم وقتی به خلوتِ جلسات دولتی میرود نیز چنانکه در همین میتینگهای عمومی سخن میگوید، عمل میکند یا احیانا «چون به خلوت میرود، آن کار دیگر میکند!»
این دوگانگی احتمالی رفتار و گفتار مسوولان دولتی بهویژه به این دلیل حائز اهمیت است که همان روزی که شورایعالی فضای مجازی در نشست آبانماه خود، بار دیگر به رفع فیلترینگ شبکههای اجتماعی رای منفی داد، فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت درباره مواضع چندی قبل خود مبنیبر اینکه «تحقق پیدا نکردن رفع فیلترینگ به سود اسرائیل است»، توضیح داد و مدعی شد که «سودی که گفتهام از جنس عدم یکپارچگی اجتماعی است و طبیعتا بر این موضوع معتقد هستیم که هر آن چیزی که یکپارچگی اجتماعی ما را به هم میزند، موجب سود دشمنان ما خواهد شد!»
این اما پایان دادستان نافرجام رفع فیلترینگ در آبانماه نبود. چه آنکه تنها ۲۴ساعت پس از آن ناکامی بزرگ، روزنامه خراسان نزدیک به رییس مجلس از قول یک منبع مطلع خبر داد که ارادهای جدی برای برداشتن گام دوم رفع فیلترینگ شبکههای اجتماعی وجود دارد اما در حالی که میانه همین هفته و مشخصا در نخستین روز دیماه جاری، سیدابوالحسن فیروزآبادی، دبیر پیشین شورایعالی فضای مجازی در گفتوگویی با خبرآنلاین مدعی شد که «سران قوای سهگانه موافق رفع فیلترینگ هستند»،خبرگزاری فارس در یکی از گزارشهای اخیر خود مدعی شده که «روسای دو قوه از قوای سهگانه تاکید کردهاند که هرگونه تصمیمگیری درخصوص رفع فیلتر باید براساس مصوبه شورایعالی باشد که به امضای رییسجمهور رسیده است.»
این در حالی است که چندی پیش خبرگزاری مهر نیز در گزارشی در همین رابطه مدعی شده بود که رفع فیلترینگ و بازگشایی سکوهای فیلتر شده تنها آنگاه محقق خواهد شد که شروط ششگانه شورایعالی فضای مجازی محقق شود؛ شروطی که بنابر ادعای این خبرگزاری اصولگرا، عبارتند از: «افزایش سرمایه اجتماعی و رضایت مردم»، «تقویت حکمرانی قانونمند»، «تامین امنیت روانی جامعه»، «رعایت الزامات امنیت ملی»، «حفظ استقلال کشور» و «عدم آسیب به سکوهای داخلی.» خبرگزاری مهر همچنین روایت کرده که تیم مذاکرهکننده وزارت ارتباطات، شروط جمهوری اسلامی را به تلگرام اعلام کردهاند که از جمله آنها میتوان به «محدودسازی مطالب تحریکآمیز قومیتی»، «حذف محتوا با شکایت شهروندان»، «همکاری تلگرام با دستگاه قضایی ایران»، «مسدودسازی ترویجکنندگان محتواهای تروریستی و خلاف امنیت ملی ایران»، «تعهد به ایران برای عدم ارائه اطلاعات کاربران ایرانی به سرویسهای اطلاعاتی بیگانه» اشاره کرد.
مخالفان نقابدار حق دسترسی آزاد شهروندان به اینترنت
نکته مهمی که فارغ از اینکه این روند ادامه یابد یا بالاخره شاهد گشایشی در این اوضاع باشیم، کماکان محلتامل است، این است که چرا در اغلب روایتهایی که به مخالفت عدهای از مسوولان اعم از نمایندگان مجلس، مسوولان دولتی یا اعضای شورایعالی فضای مجازی و دیگر نهادها میپردازد، هیچ اشارهای به نام این مخالفان نمیشود.
به عنوان مثال چرا روشن نیست آن ۵۰نماینده مجلسی که همین دیروز همراه با نماینده مشهد از رییسجمهور خواستهاند که از این تنها گامی هم که در راستای رفع فیلترینگ شبکههای اجتماعی برداشته، عقبنشینی کند، چه کسانی هستند؟! جالب آنکه جلال رشیدیکوچی، نماینده پیشین مجلس که ازجمله موافقان رفع فیلترینگ نیز هست، چندی پیش در توئیتی به این مهم اشاره کرد و در توئیتی با لحنی انتقادی خطاب به رییسجمهور نوشت: «آقای پزشکیان، وعده رفع فیلتر شما (همچون دیگر وعدههایتان!) بعد از یک سال و اندی متاسفانه محقق نشد. شفاف و صادقانه بهعنوان رییس شورایعالی فضای مجازی کشور، اسامی اعضایی که به ماندگاری فیلترینگ رای مثبت دادند، ازجمله دو وزیر محترم کابینه را به مردم بگویید. این حداقل کاری است که میتوانید انجام دهید؛ البته اگر اختیار دارید!»
وعدههای بیاساس دولت برای آزادسازی اینترنت
به هر تفسیر آنچه کماکان از راهروهای مجلس و حیاط کاخ ریاستجمهوری به گوش میرسد، وعدههای تکراری است. چنانکه همین دیروز الیاس حضرتی که ریاست شورای اطلاعرسانی دولت را برعهده دارد، در حاشیه برگزاری نشست هفتگی هیات دولت در این رابطه اظهارنظر کرده و مدعی شده که «این خبر خوب (رفع فیلترینگ در آینده نزدیک) همچنان به قوت خود باقی است، هرچند زمان دقیق آن مشخص نیست.»
وقتی خبرنگاران از او درباره شایعاتی که درخصوص رفع فیلترینگ تلگرام منتشر شده، پرسیدند، حضرتی بار دیگر با همان لحن و موضع نامطمئن پاسخ داده است؛ «نمیتوانم رفع فیلترینگ تلگرام را تایید کنم و در این خصوص باید از ستار هاشمی، وزیر ارتباطات سوال شود!»
