زنان؛ ستون پنهان تابآوری گردشگری
نادر نینوایی– با وجود شرایط پرتنش منطقه خاورمیانه، تحریمها علیه کشور و محدودیتهای اقتصادی، زنان ایران در بخش گردشگری در حال بروز و تثبیت توانمندیهای چشمگیر رهبری هستند. زنان ایرانی نقشی کلیدی در تداوم و رشد گردشگری ایفا میکنند؛ نقشی که در شرایطی شکل گرفته که بسیاری از عوامل، پایداری این صنعت را تهدید میکنند. زنان فعال در گردشگری ایران باوجود موانع موجود، راههایی برای مدیریت، رهبری و نوآوری یافتهاند. آن هم در محیطی که نقشهای سنتی، فرصتها را به شدت محدود میکند.
زنان ایرانی با اداره اقامتگاههای بومگردی، مدیریت هتلها، راهنمایی تورها، فروش آنلاین صنایعدستی و ارائه دورههای آموزشی برای تازهواردان این حوزه، گامهای مهمی برداشتهاند. صنعت گردشگری برای بسیاری از زنان کشور یکی از معدود مسیرهای کسب درآمد، اعمال رهبری و حضور اجتماعی محسوب میشود. بسیاری از این زنان فعالیتهای خود را بهگونهای بازتعریف کردهاند که از مقبولیت اجتماعی بیشتری برخوردار شود. برای مثال با معرفی کار خود بهعنوان تلاشی برای حفظ میراث فرهنگی یا مراقبت اجتماعی. گروهی دیگر نیز با ایجاد شبکههای غیررسمی به آموزش زنان جوانتر در حوزه گردشگری پرداخته یا با توسعه کسبوکارهای آنلاین این حوزه، از موانع تحمیلشده از سوی دیدگاههای سنتی عبور کردهاند.
گردشگری بهمثابه عرصهای برای عبور آرام از چالشها
پروفسور آلبرت کیمبو، استاد مدیریت گردشگری و از نویسندگان پژوهشی درخصوص گردشگری ایران تاکید میکند که گردشگری در ایران با چالشهای جدی مواجه است. او معتقد است که زنان فعال در گردشگری ایران با کنشهای روزمره و کوچک در حال نمایش قدرت تحولآفرین رهبری محلی در صنعت گردشگری هستند. برای زنانی که در این مطالعه با آنها گفتوگو شده، گردشگری به عرصهای تبدیل شده که در آن باید همواره نقشهای خود را بازتعریف و مذاکره کنند. برخی ناچار به تبعیت هستند، برخی چانهزنی میکنند و برخی نیز هر جا که امن باشد، مقاومت نشان میدهند. این کنشهای آرام اما مداوم رهبری، بهتدریج در حال تغییر نگاه جامعه درخصوص گسترش فعالیت زنان در عرصه گردشگری است.
فشارهای بیرونی بر گردشگری ایران ژئوپلیتیک و تحریمهای اقتصادی
این پژوهش به چالشهای صنعت گردشگری ایران در بستر ژئوپلیتیکی گستردهتر نیز میپردازد. تحریمها، محدودیتهای سفر و انزوای دیپلماتیک، جریان گردشگران خارجی به ایران را بهشدت کاهش داده و جذب گردشگر خارجی را برای کسبوکارها دشوار کرده است. بسیاری از شرکتهای بزرگ گردشگری و خطوط هوایی بینالمللی به دلیل این محدودیتها همکاری خود را با ایران قطع کردهاند و این وضعیت، کسبوکارهای کوچکتر- بهویژه آنهایی که توسط زنان اداره میشوند- را وادار کرده تا برای حفظ ارتباط با گردشگران و شرکای خارجی، به راهکارهای جایگزین و آنلاین روی آورند.
با وجود این شرایط، کسبوکارهای تحت مدیریت زنان همچنان ستون فقرات صنعت گردشگری را حفظ کردهاند. آنها در نوعی «مدیریت خسارت گردشگری» نقش دارند؛ از حفظ استانداردهای خدمات و آموزش نیروی انسانی گرفته تا مدیریت ارتباطات و زنده نگهداشتن روابط بینالمللی. این تلاشها برای تداوم گردشگری تخصصی و محدود که شریان حیاتی این صنعت در ایران بهشمار میرود، نقشی تعیینکننده دارد.
بنگاههای کوچک و متوسط ستون فقرات گردشگری ایران
یکی از یافتههای کلیدی این مطالعه اهمیت فزاینده بنگاههای کوچک و متوسط (SMEs) در صنعت گردشگری ایران است. در شرایطی که سازمانهای بزرگ و دولتی گردشگری به دلیل محدودیتهای بینالمللی با اختلال در فعالیت مواجه هستند، شبکههای SME به عاملی حیاتی برای بقای این صنعت تبدیل شدهاند. بسیاری از این شبکهها توسط زنان هدایت میشوند و بر پایه روابط همتایانه، اعتماد حرفهای و بسترهای دیجیتال شکل گرفتهاند، نه کانالهای دیپلماتیک یا دولتی.
این شبکهها به فعالان گردشگری ایران امکان میدهند با استانداردهای جهانی، اصول پایداری و ابزارهای دیجیتال روز همگام بمانند، همچنین زمینه تبادل حرفهای را فراهم میکنند تا کسبوکارهای ایرانی باوجود انزوای بینالمللی، توان رقابت خود را حفظ کنند. بهرهگیری از ابزارهای دیجیتال و پلتفرمهای آنلاین، به زنان فعال در صنعت گردشگری کشور کمک کرده تا ارتباط خود را با روندهای جهانی حفظ کنند؛ امری که برای تداوم موفقیت آنها حیاتی است.
پیوند جهانی و تابآوری محلی
زنان شاغل در گردشگری ایران نقش مهمی در توضیح واقعیتهای فرهنگی کشور برای مخاطبان بینالمللی ایفا میکنند. آنها با تکیه بر شبکههای اجتماعی به مسافران و شرکای خارجی اطمینان میدهند که ایران با وجود چالشهای ژئوپلیتیکی همچنان مقصدی امن و غنی از نظر فرهنگی است. رهبری این زنان در حفظ تصویر ایران بهعنوان کشوری مهماننواز و مستقل از تنشهای سیاسی، نقشی کلیدی دارد. این زنان همچنین از مسیرهای غیررسمی دیپلماتیک برای تداوم روابط گردشگری بینالمللی استفاده میکنند و سطحی از تابآوری را ایجاد کردهاند که معمولا از توان سازمانهای بزرگ یا نهادهای دولتی خارج است. از طریق شبکهسازی، آموزش و همکاریهای دیجیتال، زنان فعال در گردشگری، روح سفر جهانی را در ایران زنده نگه داشته و باعث شدهاند گردشگران خارجی باوجود موانع داخلی و خارجی، همچنان ایران را در فهرست مقاصد خود حفظ کنند.
درسهایی برای گردشگری پایدار در شرایط تحریم
این پژوهش نکات مهمی را برای وزارتخانههای گردشگری، نهادهای توسعهای و سازمانهای بینالمللی که بهدنبال حفظ گردشگری در مناطق منزوی ژئوپلیتیکی هستند، ارائه میدهد. تاکید اصلی بر حمایت از شبکههای گردشگری همتابههمتا، آموزش مهارتهای دیجیتال و تسهیل دسترسی مالی برای کسبوکارهای محلی است. چنین اقداماتی به حفظ کیفیت خدمات، صیانت از سرمایه انسانی و تداوم مسیرهای رهبری برای زنان کمک میکند.
در مناطقی مانند ایران که با تحریم و چالشهای دیپلماتیک مواجه هستند، حمایت از بنگاههای کوچک و متوسط گردشگری صرفا یک انتخاب نیست بلکه شرط بقای صنعت گردشگری شمرده میشود. پروفسور کیمبو معتقد است که زنان باید در میدان عمل به مهارتها، شبکهها و مسیرهای مالی قابل استفاده دسترسی داشته باشند.
در نهایت باید اذعان داشت در حالی که صنعت سفر در جهان در حال دگرگونی و رشد است، تجربه ایران نشان میدهد حتی در سختترین شرایط نیز میتوان با تکیه بر رهبری زنان تغییر ایجاد کرد. زنان ایرانی با وجود چالشهایی که با آن مواجه هستند از طریق نوآوری و شبکهسازی توانستهاند صنعت گردشگری کشور را زنده نگه دارند و خود را با تحولات سریع جهان تطبیق دهند. آنها نهتنها به بقای گردشگری ایران کمک کردهاند بلکه توانستهاند نشان دهند که زنان این توانایی را دارند که نقشی تعیینکننده در معادلات اقتصاد و صنعت کشور ایفا کنند.
