بارانهای اخیر به داد منابع آبی رسیدند؟
جهان صنعت– بارندگیهای هفتههای اخیر اگرچه پس از ماهها کمبارشی نشانههایی از بازگشت آب به رودخانهها و مخازن را بههمراه داشته اما آمارهای رسمی نشان میدهد این بارشها هنوز نتوانستند شکاف عمیق میان وضعیت فعلی منابع آبی و میانگینهای بلندمدت را پر کنند. بهطوری که ازیکسو متوسط بارش کشور تنها حدود ۴۰میلیمتر بهبود یافته و همچنان کمتر از نرمال است و ازسوی دیگر ذخیره پنجسد اصلی تامینکننده آب شرب تهران به ۱۶۵میلیونمترمکعب رسیده؛ رقمی که زنگ هشدار تداوم تنش آبی را حتی در سایه بارانهای اخیر برای پایتخت و بسیاری از مناطق کشور بهصدا درآورده است.
در هفتههای اخیر سامانههای بارشی وارد کشور و سبب افزایش بارشها در بسیاری از مناطق شدند. مدیرکل دفتر اطلاعات و دادههای آب کشور اعلام کرده که متوسط بارش کشور با بهبود حدود ۴۰میلیمتر نسبت به هفتههای گذشته افزایش یافته است. این افزایش نشان میدهد که بارشها نسبت به هفتههای قبل بهتر شدند و شبکه ایستگاههای بارانسنج کشور دادههای جدیدی را گزارش کردند. بااینحال این مقام مسوول تاکید کرده که میزان بارشهای کنونی همچنان حدود ۲۰درصد کمتر از میانگین بلندمدت کشور بوده بنابراین هنوز کشور با کسری بارش قابلتوجهی روبهرو است.
بارشهای اخیر بیشتر در استانهای هرمزگان، فارس، کرمان و بوشهر ثبت شده بهگونهای که ایستگاههایی در بندر حسینه هرمزگان بیش از ۱۹۶میلیمتر بارش نقطهای را ثبت کردند. این دادهها نشان میدهد که بارشها در برخی نقاط بهطور قابلتوجهی افزایش یافتند ولی این افزایش نقطهای هنوز نتوانسته کسری نسبتبه متوسط بلندمدت را جبران کند.
یکی از مهمترین پیامدهای کاهش بارشها طی سالهای اخیر کاهش محسوس ذخایر آب در سدهای کشور است. در تازهترین گزارش مربوط به وضعیت سدهای تهران مجموع ذخیره آب پنجسد اصلی تامینکننده آب شرب تهران تنها ۱۶۵میلیونمترمکعب اعلام شده است. این میزان در مقایسه با ۳۶۹میلیونمترمکعب در مدت مشابه سالگذشته و ۵۰۰میلیونمترمکعب میانگین بلندمدت بهطور قابلتوجهی پایینتر است. یعنی درحالحاضر حجم ذخیره آب در این سدها تنها حدود یکسوم میزان نرمال خود است. معاون حفاظت و بهرهبرداری شرکت آب منطقهای تهران دراین رابطه گفته که هنوز فاصله زیادی با وضعیت نرمال وجود دارد و اینکه بارشهای پیشرو چقدر میتواند این کسری را جبران کند روشن نیست. از آنسو گزارشهای بینالمللی بیانگر آن است که ذخایر سدها و رودخانهها در مناطق مختلف ایران بهطور نگرانکنندهای کاهش یافتند و برخی مخازن آب در رکوردهای تاریخی پایینترین سطح ذخیره را تجربه میکنند.
سال۲۰۲۵ نیز ایران یکی از خشکترین دورههای تاریخی خود را ثبت کرده بهگونهای که برخی نهادهای خبری بینالمللی از خشکترین پاییز در بیش از ۵۰سال اخیر خبر دادند. این شرایط بلندمدت باعث شده که حتی بارشهای اخیر که بهصورت نقطهای قابلتوجه بودند نتوانند بهطور اساسی ذخایر آب زیرزمینی و سدها را بازسازی کنند.
نقص آبیاری موثر و کاهش بارشهای طبیعی تاثیرات گستردهای بر بخشهای مختلف کشور داشته است. برخی تحلیلها نشان میدهند که بیش از ۷۰درصد آبهای زیرزمینی ایران از دهه۵۰ تاکنون ازدست رفتند و فرونشست زمین در اثر افت سطح آبخوانها نیز در مناطق وسیعی رخ داده است.
این افت شدید منابع آبی به پیامدهای اجتماعی نیز منجر شده است: گزارشهایی از جیرهبندی آب در شهرهای بزرگ، اختلال در تامین آب شرب و حتی تهدید به خروج جمعیت از پایتخت منتشر شده که نشاندهنده عمق بحران است.
اگرچه بارشهای اخیر نقطه امیدی برای برخی مناطق کشور بودند اما کارشناسان هشدار میدهند که تداوم کاهش بارشها و بحران منابع آبی نیازمند اقدامات جدی مدیریتی و برنامهریزی بلندمدت است. خشکسالیهای متوالی در دودهه اخیر نشان دادند که مدیریت منابع آب باید با استفاده از تکنولوژی، کاهش هدررفت، تنظیم الگوی مصرف و حفاظت از ذخایر زیرزمینی انجام شود تا از وقوع بحرانهای بزرگتر جلوگیری بهعمل آید.
برخی تحلیلها نیز میگویند کشور باید راهکارهای موثر در زمینه بازچرخانی آب، تنظیم مصرف کشاورزی و شهری و حتی استفاده از فناوریهای نوین مانند آبیاری دقیق و هوشمند را جدی بگیرد تا دربرابر تغییرات اقلیمی و بارشهای نامنظم تابآوری بیشتری داشته باشد.
