فرصتی تازه برای صنایعدستی کردستان
نادر نینوایی- کردستان سابقهای دیرینه در تولید صنایعدستی و هنرهای سنتی دارد. یکی از صنایعدستی فاخر این استان تخته نرد دستساز است که البته در سالهای گذشته هنرمندان و صنعتگران به سبب ممنوعیت صادرات آن با چالشهای عدیدهای مواجه بودند.
به تازگی اما با آزادسازی صادرات تختهنردهای دستساز هنرمندان صنایعدستی به ویژه در کردستان فرصت تازهای برای معرفی هنر و محصولات خود در بازارهای بینالمللی یافتند. باید توجه داشت که تختهنردهای ایرانی با طراحیهای سنتی، حکاکیهای دقیق و استفاده از چوبهای مرغوب همواره مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی بودند و بهعنوان نمادی از هنر و فرهنگ اصیل ایرانی شناخته میشوند. حالا آزادسازی صادرات این محصول هنری میتواند تبدیل به زمینهساز توسعه صنایعدستی در استان کمتر برخوردار و مرزی کردستان شود.
کارشناسان بر این باورند که در صورت انجام بازاریابی موثر آزادسازی صادرات تخته نرد دستساز میتواند علاوه بر ایجاد اشتغال پایدار جایگاه ایران را در بازار صنایعدستی بینالمللی تقویت کند و جریان تولید این محصولات را در کردستان توسعه دهد.
ضرورت آزادسازی صادرات تخته نرد
در سالهای اخیر کارگاههای تولید تختهنرد در شهرهای سنندج، بانه، مریوان و سقز رشد قابلتوجهی داشته و زمینه اشتغال مستقیم و غیرمستقیم برای صدها صنعتگر و نیروی جوان فراهم کردند و از همین رو آزادسازی صادرات این محصول هنری برای کمک به درآمدزایی و اشتغال از اهمیت بالایی برخوردار بوده است. بسیاری از کارگاههای تولید تخته نرد دستساز در این سالها علاوه بر تولید به آموزش مهارتهای هنری به نسل جوان مشغول بوده و توانستند با ارتقای کیفیت محصولات مشتریان داخلی و بازارهای محلی را راضی نگه دارند. با وجود کیفیت بالای تختهنردهای ایرانی محدودیتهای صادراتی اما تا پیش از این مانع معرفی و فروش آنها در بازارهای خارجی شده بود و موجب محدودشدن درآمد صنعتگران و ناشناخته ماندن هنر بومی منطقه در عرصه جهانی شده بود. به تازگی اما با پیگیریهای معاونت صنایعدستی و هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی با همکاری سازمان توسعه تجارت و گمرک صادرات تختهنرد آزاد و بدون مانع اعلام شد.
بازشدن مسیر بازارهای منطقهای
باتوجه به اهمیت ساخت تخته نرد دستساز بهعنوان نمادی از هنر و فرهنگ ایران و خطه کردستان و با نظر به رشد بازار داخلی تخته نرد دستساز در داخل کشور آزادسازی آن میتواند زمینهساز بازشدن مسیر برای فعالان جهت ورود به بازارهای منطقهای باشد.
در همین رابطه مریم جلالی، معاون صنایعدستی و هنرهای سنتی کشور اعلام کرد که با اجرای کامل بخشنامه آزادسازی صادرات تولیدکنندگان قادر خواهند بود محصولات خود را به بازارهای منطقهای و جهانی عرضه کنند. این اقدام علاوه بر اشتغال پایدار در کارگاههای تولیدی زمینه توسعه ظرفیت تولید و ارتقای کیفیت محصولات را نیز فراهم میآورد. پویا طالبنیا، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی کردستان نیز در این رابطه گفت: «این تصمیم امکان توسعه ظرفیت تولید، ایجاد شبکههای توزیع بینالمللی و جذب سرمایهگذاری در کارگاههای تولیدی را فراهم کرده و به صنعتگران اجازه میدهد هنر خود را به بازارهای جهانی عرضه کنند.» او پیشبینی کرد که کردستان میتواند با استفاده از این فرصت به یکی از قطبهای اصلی تولید تختهنرد و سایر صنایعدستی در کشور تبدیل شود و درآمد و اشتغال بیشتری برای مناطق شهری و روستایی ایجاد کند.
اینطور نقل شده که صنعتگران کردستانی نیز آزادسازی صادرات تختهنرد را فرصتی ارزشمند برای معرفی هنر و مهارت خود به جهان دانسته و معتقدند این تصمیم جریان تولید صنایعدستی را تقویت میکند و امکان بهرهگیری از فناوریها و ابزارهای پیشرفته در کارگاهها را فراهم میآورد. بهاینترتیب هنر سنتی کردستان نهتنها در داخل کشور بلکه در سطح جهانی نیز به نمایش گذاشته خواهد شد.
فرصتی برای استانهای مرزی و کمتر برخوردار
باید اذعان داشت که تولیدات هنری صنایعدستی ازجمله در زمینه تولید تختهنرد نهتنها بازتابدهنده فرهنگ و هویت ملی بوده بلکه ظرفیت قابلتوجهی برای ایجاد اشتغال و درآمد پایدار در استانهای کمتر برخوردار و مرزی دارد. هنرمندان این مناطق با تکیه بر مهارتهای سنتی و دانش بومی محصولات منحصربهفردی تولید میکنند که میتواند بازارهای داخلی و بینالمللی را به خود جذب کند. با این حال یکی از چالشهای اصلی توسعه این صنعت محدودیت در دسترسی به منابع مالی، بازار و شبکههای بازاریابی است که مانع از رشد و شناساندن این هنر به مخاطبان گستردهتر میشود.
توجه ویژه به هنرمندان مناطق مرزی و کمتر برخوردار و اقدامات تسهیلگرایانهای نظیر لغو ممنوعیت صادرات تخته نرد دستساز نهتنها به عدالت توسعه اقتصادی کمک کرده بلکه موجب حفظ و احیای مهارتهای سنتی در معرض فراموشی میشود. حمایت از این هنرمندان اما باید شامل ارائه تسهیلات مالی، آموزشهای بازاریابی، ایجاد کارگاههای اشتراکی و تقویت توانمندیهای صادراتی باشد. این اقدامات میتواند انگیزه لازم برای ادامه تولید و ارتقای کیفیت محصولات را فراهم و جریان پایداری از اشتغال و درآمد برای خانوادههای هنرمند ایجاد کند.
قدم بعدی برای توسعه بازار تختهنرد تمرکز بر بازاریابی هدفمند و شبکهسازی بینالمللی است. شناسایی بازارهای بالقوه، معرفی تختهنردهای ایرانی در نمایشگاهها و رویدادهای صنایعدستی جهانی و استفاده از پلتفرمهای تجارت الکترونیک میتواند فروش و شناخت این محصولات را به میزان چشمگیری افزایش دهد. علاوه بر این بستهبندی استاندارد، برندینگ قوی و ارائه داستانهای فرهنگی پشت هر محصول ارزشافزوده ایجاد کرده و محصول را برای مشتریان خارجی جذابتر میکند.
همزمان توسعه بازار داخلی نیز نباید نادیده گرفته شود. ایجاد فروشگاهها و مراکز نمایشگاهی در شهرهای گردشگرپذیر، همکاری با هتلها و مراکز تفریحی و برگزاری کارگاههای آموزشی برای علاقهمندان میتواند علاوه بر افزایش فروش به ترویج فرهنگ ایرانی کمک کند.
بهطور کلی موفقیت در ارتقای جایگاه تختهنرد و دیگر صنایعدستی ایران نیازمند یک استراتژی جامع و هماهنگ است که هم به توانمندسازی هنرمندان در استانهای مرزی و کمتر برخوردار توجه کرده و هم بازارسازی و بازاریابی هوشمندانه را در سطح ملی و بینالمللی دنبال کند. این مسیر نهتنها موجب رونق اقتصادی مناطق محروم شده بلکه هنر و فرهنگ اصیل ایرانی را در سطح جهانی معرفی میکند.
