اتحاد در تجارت؛ قدرت در بازار
جهان‌صنعت – در جهانی که مرزهای اقتصادی هرروز کمرنگ‌تر می‌شوند، مفهوم «اتحادیه تجاری» یکی از پایه‌های مهم شکل‌گیری قدرت اقتصادی جمعی است. اتحادیه تجاری به زبان ساده، توافقی میان چند کشور است برای کاهش یا حذف موانع بازرگانی میان خودشان؛ از تعرفه‌های گمرکی گرفته تا محدودیت‌های واردات و صادرات. این کشورها با هدف افزایش مبادلات، رشد اقتصادی و تقویت قدرت چانه‌زنی در سطح جهانی به هم می‌پیوندند و بازاری بزرگ‌تر و منسجم‌تر می‌سازند که منافع مشترک در آن محور تصمیم‌گیری است.
اولین گام در مسیر تشکیل اتحادیه تجاری، «منطقه آزاد تجاری» است؛ جایی‌که کشورهای عضو تعرفه‌های گمرکی را برای کالاهای یکدیگر حذف اما همچنان در برابر کشورهای غیرعضو سیاست‌های مستقل خود را حفظ می‌کنند. مرحله بعد، «اتحادیه گمرکی» است که در آن علاوه‌بر حذف تعرفه‌های داخلی، یک تعرفه مشترک در برابر کشورهای غیرعضو اعمال می‌شود. وقتی این همکاری‌ها عمیق‌تر و جریان آزاد کالا، خدمات، سرمایه و نیروی کار میان اعضا برقرار می‌شود، «بازار مشترک» شکل می‌گیرد و درنهایت اگر کشورها سیاست‌های پولی و مالی خود را نیز هماهنگ کنند، وارد مرحله «اتحادیه اقتصادی» می‌شوند؛ نمونه بارز آن اتحادیه اروپاست که با واحد پول مشترک یورو و سیاست‌های اقتصادی هماهنگ، یکی از قدرتمندترین بلوک‌های اقتصادی جهان به‌شمار می‌رود.
مزیت اصلی اتحادیه‌های تجاری، گسترش بازار و افزایش بهره‌وری است. وقتی مرزهای تجاری از میان کشورها برداشته می‌شود، بنگاه‌ها به بازار وسیع‌تری دست می‌یابند، رقابت افزایش می‌یابد و سرمایه‌گذاری میان اعضا رشد می‌کند. این همکاری‌ها همچنین قدرت چانه‌زنی کشورها را در مذاکرات جهانی تقویت می‌کند زیرا یک گروه متحد در برابر اقتصادهای بزرگ‌تر صدای بلندتری دارد. از سوی دیگر، تقسیم کار منطقه‌ای میان اعضا باعث می‌شود هر کشور در تولید کالاهایی تمرکز کند که در آن مزیت نسبی دارد و در مقابل کالاهای دیگر را از شرکای خود وارد کند؛ روندی که کارایی کل اقتصاد را بالا می‌برد. اتحادیه‌های تجاری اما تنها مزایا ندارند.
گاهی اختلاف در سطح توسعه، سیاست‌های مالی یا فشارهای سیاسی می‌تواند هماهنگی میان اعضا را دشوار کند. کشورهایی که توان رقابتی پایین‌تری دارند، ممکن است در برابر واردات گسترده آسیب ببینند و بازار داخلی‌شان تضعیف شود.
همچنین در صورت نبود مدیریت هوشمند، وابستگی بیش از حد به بازار منطقه‌ای می‌تواند آسیب‌پذیری اقتصادی کشورها را در برابر شوک‌های مشترک افزایش دهد. از این رو، موفقیت یک اتحادیه تجاری تنها در گرو حذف تعرفه‌ها نیست بلکه نیازمند نهادهای هماهنگ‌کننده، سیاست‌های مالی مشترک و اراده سیاسی پایدار است.
در دنیای امروز بیش از ۳۰۰ توافق تجاری منطقه‌ای میان کشورها فعال است؛ از اتحادیه اروپا و نفتا (که اکنون USMCA نام دارد) تا آسه‌آن و مرکوسور در آمریکای جنوبی. تجربه همه آنها یک پیام مشترک دارد: در جهانی به‌هم‌پیوسته، قدرت اقتصادی دیگر در انزوا شکل نمی‌گیرد بلکه در اتحاد و هماهنگی منطقه‌ای معنا می‌یابد. کشورهایی که بتوانند در قالب اتحادیه‌های تجاری منافع خود را با منافع جمعی هم‌سو کنند، نه‌تنها در تجارت جهانی پایدارتر می‌شوند بلکه سهم بیشتری از رشد و رفاه جهانی را به دست می‌آورند.
