پیوند علم، اخلاق و فناوری در سلامت ایران
جهان‌صنعت– نخستین همایش «بازنگری دندانپزشکی ایران از گذشته تا امروز» روز جمعه دوم آبان‌ماه ۱۴۰۴ در باغ خسروشاهی جماران برگزار شد؛ همایشی که عنوان اختصاری آن WinTalks است و هدفش ایجاد گفت‌وگویی چندبعدی درباره مسیر تحول سلامت دهان- از اخلاق تا هوش‌مصنوعی- عنوان شده است. این رویداد با حضور پیشکسوتان دانشگاهی، دندانپزشکان، پزشکان و فعالان حوزه فناوری و سلامت کشور برگزار شد.
در بخش نخست، دکتر محمدحسن شاهرودی، استاد پیشکسوت دانشکده دندانپزشکی تهران با نگاهی تاریخ‌نگارانه شنوندگان را به دوران «پیش از دندانپزشکی علمی» برد؛ دورانی که درمانگران سنتی یا همان دلاکان، نخستین تصویر از مراقبت‌های دهان‌ودندان را شکل می‌دادند. او سپس مسیر ورود علم، آموزش آکادمیک و تاسیس اولین دانشکده دندانپزشکی ایران را روایت و از پیشگامان این حوزه یاد کرد. در ادامه دکتر رَفیه کافیه، پژوهشگر اخلاق و تاریخ پزشکی از دانشگاه شهید بهشتی با ارجاع به نقش تاریخی کارآفرینان فرهنگی همچون علی خسروشاهی (بنیانگذار کارخانجات مینو) تاکید کرد که برای نخستین‌بار همایشی علمی به تاریخ و اخلاق دندانپزشکی می‌پردازد؛ حوزه‌ای که به گفته او، سهم اندکی در برنامه‌های رسمی داشته است.
دکتر کافیه در سخنانی صریح از «زوال تدریجی اخلاق حرفه‌ای» در فضای اقتصادی امروز گفت و انتقاد کرد از آن دسته از همکارانی که با وعده‌های تبلیغاتی اغراق‌آمیز- همچون ایمپلنت یک دقیقه‌ای- اعتماد عمومی را خدشه‌دار کرده‌اند. او با بازگشت به مفهوم کهن «حکیم» تاکید کرد: پزشکان گذشته فراتر از درمانگر بوده و حامل خرد، اخلاق و مسوولیت انسانی بودند. از همین منظر هشدار داد که با فراموشی اخلاق، درمان‌ها ممکن است از مسیر علمی و انسانی منحرف و به «بحران اعتماد» میان بیمار و درمانگر منجر شوند. دکتر کافیه راه بازگشت اخلاق را در آموزش دانست و گفت: «اخلاق تزریق‌پذیر نیست و باید در فرآیند تربیت بالینی دمیده شود.» او در پایان با نگاهی ناامیدانه اما هشداردهنده افزود که بدون سیاستگذاری کلان در آموزش علوم پزشکی، بازگشت به «مدل ذهنی حکیمان» دشوار و دور از دسترس خواهد بود.
دکتر روشن‌طلب‌حقانی: از مطب تا مرکز هوشمند
در بخش دوم، دکتر محمدرضا روشن‌طلب حقانی، جراح و فلوشیپ ایمپلنت از آمریکا با اشاره و تکریم دغدغه‌های بنیانگذاران WinTalks (به‌ویژه دکتر فرزاد قربانی) موضوع سخنرانی خود را «مسیر موفقیت در دندانپزشکی نوین» عنوان کرد. او محور سخنان خود را بر محور رضایت بیمار و مدیریت کلینیکی بنا نهاد؛ اینکه چه درمانگر با هدف خدمت و چه با هدف کسب درآمد حرکت کند، در هر دو حالت «راه از رضایت بیمار می‌گذرد.»
دکتر حقانی از لزوم تربیت مدیران حرفه‌ای در حوزه‌های درمانی سخن گفت و پیشنهاد کرد که بخش‌خصوصی می‌تواند با مدل‌های نوین مشارکت و سرمایه‌گذاری، فشار اقتصادی از دوش مراکز درمانی را کاهش دهد. او با نگاهی فناوری‌محور اضافه کرد: «هوش‌مصنوعی تیغی دولبه است؛ تعیین‌کننده آینده نه خود تکنولوژی بلکه ابتکار دندانپزشک خواهد بود.»
از دندانپزشکی نوین تا دندانپزشکی خردمند یکی از شورانگیزترین بخش‌های WinTalks، سخنرانی دکتر فرزاد قربانی، دندانپزشک، پروستودنتیست و ایمپلنتولوژیست بود که به عنوان هم‌بنیانگذار و سرمایه‌گذار این همایش شناخته می‌شود. دکتر قربانی با ارائه تحلیلی از چهار دوره تحول فناوری در دندانپزشکی ــ از Analogue Stage تا Wise Stage ــ توضیح داد که جامعه پزشکی ایران در میانه عبور از «دیجیتال» به «هوشمند» است اما مرحله حقیقی پیش‌رو ورود به دندانپزشکی حکیمانه (Wise Dentistry) خواهد بود؛ جایی که داده، فناوری و وجدان حرفه‌ای در یک مدار اخلاقی واحد عمل می‌کنند.
او فناوری را نه دشمن بلکه آینه‌ای از عقل انسانی دانست که بدون نظارت اخلاق به خطا می‌افتد. در سخنان او جمله‌ای کلیدی که در فضای جلسه بازتاب فراوان یافت چنین بود: «اگر فناوری را بدون ارزش انسانی به کار بگیریم، ممکن است دهان را درمان کنیم اما انسان را از یاد می‌بریم.» دکتر قربانی سپس با ارائه مدل چهارگانه خود در تحول از Digitization به Automation و از Smartification به Wisdomification، به نقش داده‌ها در ساخت «اقتصاد نوین سلامت» پرداخت و گفت: «ما باید از مصرف داده به تولید معنا برسیم؛ سلامت زمانی پایدار است که داده به خرد تبدیل شود.» وی با نمایش ویدئویی از عملکرد هوش مصنوعی در طراحی آنی تاج ایمپلنت، نشان داد که «AI» تنها زمانی کارآمد است که در خدمت خرد انسان بماند نه جایگزین آن شود.
شروین محمدپور: از هوش‌مصنوعی تا معماری ثروت خردمند
در بخش پایانی که عنوان آن «از هوش‌مصنوعی تا معماری ثروت مبتنی بر خرد در سلامت» بود، شروین محمدپور، چند تخصص‌گرا، فارغ‌التحصیل مهندسی نرم‌افزار و متخصص هوش‌مصنوعی، راهبر و هم‌بنیانگذار WinTalks- نگاه کاملا متفاوتی ارائه داد؛ نگاه یک «Polymath» به دندانپزشکی آینده. او گفت: دوران تک‌تخصصی به پایان رسیده است و دندانپزشک مدرن باید هم پزشک باشد، هم تحلیلگر، هم مدیر و هم حکیم چراکه انسان امروز میان فناوری و معنا گرفتار است و تنها با دید چندبعدی می‌توان راه آینده را ترسیم کرد. محمدپور مدل مفهومی خویش را با نام H×W×W ealth × Wealth × Wisdom) معرفی کرد و توضیح داد که این سه مولفه باید در هم ضرب شوند، نه جمع زیرا وابسته و درهم‌تنیده‌اند؛ «اگر یکی صفر باشد، حاصل کل صفر می‌شود.» به گفته او، «ما عادت کرده‌ایم سلامت را هزینه ببینیم اما آینده زمانی آغاز می‌شود که سلامت را به عنوان دارایی و خرد را به عنوان راهبری سرمایه بازشناسیم.»
در ادامه محمدپور با بهره‌گیری از مفاهیم «دوقلوی دیجیتال» و «اقتصاد داده»، آینده تعامل انسان و ماشین را ترسیم کرد و گفت: «ماشین‌ها روزی می‌توانند احساس را شبیه‌سازی کنند اما هرگز نمی‌توانند تصمیم اخلاقی بگیرند. نقطه تمایز بشر، خرد اوست.»
او تاکید کرد: WinTalks نه وابسته به نهاد دولتی یا صنفی است و نه فروش رویداد بلکه حرکتی خودجوش از جوانان چند‌تخصص‌گراست برای پیوند علم، اخلاق و فناوری در راستای توسعه سلامت و ثروت کشور.
نگاهی فراتر از یک گردهمایی
حمایت رسانه‌ای از این حرکت را روزنامه جهان‌صنعت- به عنوان یکی از حامیان شناخته‌شده سلامت و نوآوری- برعهده داشت. این روزنامه در راستای ماموریت خود برای گسترش گفت‌وگو میان علم، اقتصاد و جامعه، پشتیبان رویداد WinTalks شد تا پیام آن یعنی «ترکیب خرد و فناوری برای رشد پایدار سلامت در ایران» بازتاب بیشتری یابد.
WinTalks نشان داد دندانپزشکی آینده تنها در مطب و دانشکده رقم نمی‌خورد بلکه در گفت‌وگوی میان نسل‌ها و میان رشته‌ها شکل می‌گیرد. از دلاک‌های گذشته تا هوش‌مصنوعی امروز، خطی ممتد از انسان‌محوری دیده می‌شود؛ خطی که اگر با خرد و عشق حفظ شود، ایران می‌تواند در مسیر «دندانپزشکی حکیمانه» پیشگام منطقه باشد.
منبع: جهان صنعت نیوز
