ارز تکنرخی، نجات‌بخش تولید
سارا اصغری– تکنرخی شدن ارز همواره یکی از مطالبات بخش‌خصوصی از دولت بوده است. تکنرخی شدن ارز که از آن به عنوان تحولی تاریخی برای اقتصاد ایران یاد می‌شود با ایجاد شفافیت و حذف رانت زمینه را برای رونق واقعی تولید و صادرات فراهم می‌کند. این نظام اقتصادی با یکسان‌سازی نرخ‌های چندگانه هزینه‌های پنهان را ازدوش تولیدکنندگان برداشته، فضای کسب‌وکار را قابل پیش‌بینی می‌کند و با ایجاد رقابت عادلانه انگیزه‌های صادراتی را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد. در سایه این اصلاح ساختاری تولیدکنندگان می‌توانند با اطمینان برنامه‌ریزی بلندمدت داشته باشند و اقتصاد کشور به سمت عدالت و شفافیت حرکت خواهد کرد.
صمد حسن‌زاده، رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران در نشست هیات نمایندگان اتاق ایران با اشاره به چالش‌های صادرکنندگان اظهار کرد که نمایندگان بخش‌خصوصی در ماه جاری درنشست‌های جداگانه با رییس‌جمهور، رییس‌کل بانک مرکزی و مشاور مقام معظم رهبری مجموعه‌ای از پیشنهادات و مطالبات بخش‌خصوصی برای تسهیل تجارت و توسعه صادرات را مطرح کرده‌اند.
وی افزود: یکی از محورهای اصلی مورد تاکید فعالان اقتصادی ایجاد ثبات در برنامه‌های ارزی و اصلاح نظام بازگشت ارز حاصل از صادرات بوده است. در این زمینه پیشنهاد اتاق ایران مبنی‌بر حرکت تدریجی و با شیب ملایم برای رسیدن به نرخ واحد ارز مورد توجه رییس‌جمهور و رییس‌کل بانک مرکزی قرار گرفته است.
حسن‌زاده با بیان اینکه این پیشنهاد به معنای حذف ارز کالاهای اساسی نیست، گفت: علاوه بر تطبیق نظام ارزی با منافع تولید و صادرات لازم است بازنگری فوری در دستورالعمل‌های رفع تعهد ارزی و تسهیل فرآیند بازگشت ارز صورت گیرد. بر‌همین‌اساس مقرر شده کارگروه مشترکی میان بانک مرکزی و اتاق ایران برای بررسی تخصصی این موضوع تشکیل شود.
مزایای ارز تکنرخی برای تولیدکنندگان
درباره مزایایی تکنرخی شدن ارز در حوزه صنعت و برای صنعتگران احد خوشرو، یکی از فعالان حوزه تولید در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» عنوان کرد: پیشنهاد تکنرخی شدن ارز همواره یکی از پیشنهادات بخش‌خصوصی به دولت بوده و بارها از سوی اتاق بازرگانی ایران و خانه صنعت، معدن و تجارت ایران این پیشنهاد به دولت داده شده و این موضوع همواره جز مطالبات بخش‌خصوصی بوده است.
خوشرو در ادامه تاکید کرد: البته تکنرخی شدن ارز یکی از مطالبه های به‌حق بخش‌خصوصی بوده اما اهمیت این پیشنهاد در این است که در چه شرایطی بتوان این پیشنهاد را عملی کرد چراکه تکنرخی شدن منجر به یک اقتصاد شفاف می‌شود و یک‌فعال اقتصادی چه در راستای واردات و چه در راستای صادرات شفاف‌تر عمل خواهد کرد و هزینه‌های پنهان و غیرقابل پیش‌بینی که نظام چندنرخی ارز بر او تحمیل می‌کند از بین می‌رود زیرا این نرخ واحد تمام امور اقتصادی را قابل پیش‌بینی خواهد کرد و همین امر باعث تصمیم‌گیری‌های صحیح و حذف رانت خواهد شد.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: یکی از معضلات ناشی از تفاوت نرخ ارز ایجاد رانت در فضای اقتصادی کشور است که با وجود نرخ آزاد، نرخ دولتی، نرخ ترجیحی و… زمینه رانت فراهم می‌شود. برخی از واردکنندگان از نرخ ارز ترجیحی برای واردات خود بهره گرفته اما کالایی که در بازار عرضه می‌شود با نرخ ارز آزاد محسوب و تعدد نرخ ارز بسترساز فساد و رانت خواهد شد.
این تولیدکننده بخش‌خصوصی در ادامه تصریح کرد: با تکنرخی شدن ارز فضا نیز برای صادرات بیش از پیش مهیا می‌شود. با وجود نرخ ثابت ارز بازگشت ارز به‌صورت تکنرخی صورت گرفته و انگیزه‌های صادراتی را بیشتر می‌کند.
پیش‌نیازهای تکنرخی شدن ارز
خوشرو در ادامه با تاکید بر این موضوع که در راستای تکنرخی شدن ارز باید مسائلی را در نظر گرفت، بیان کرد: پیشنهاد تکنرخی شدن ارز همواره از سوی بخش‌خصوصی مطرح بوده اما مهم‌تر از این پیشنهاد اجرایی و عملیاتی شدن آن است که با چه روند و چه زمانی صورت بگیرد. اگر هم‌اکنون به صورت یکباره وارد فاز اجرایی شدن ارز تکنرخی شویم بدون شک با یک‌شوک تورم ناگهانی روبه‌رو خواهیم شد که جامعه را با چالش مواجه خواهد کرد. تکنرخی شدن ارز بدین معناست که نرخ دولتی و ارز ترجیحی را افزایش داده و به نرخ ارز آزاد برسانیم که این افزایش نرخ ارز هزینه کالاهای مصرفی و وارداتی را افزایش داده و قیمت برای مصرف‌کننده به یکباره افزایش پیدا می‌کند بنابراین این امر باید به صورت تدریجی و گام به گام صورت بگیرد و در این راستا باید برخی از زیرساخت‌ها فراهم شده که اگر فراهم نباشد با شوک اقتصادی بدی روبه‌رو خواهیم شد.
وی در پاسخ به این پرسش که این زیرساخت‌هایی که اشاره کردید به صورت مشخص شامل چه مواردی می‌شود، گفت: زیرساخت‌هایی که در این راستا مهم به شمار می‌روند این است که باید این کار به‌صورت فازبندی و مرحله‌به‌مرحله انجام بگیرد و موضوع مهم در این راستا این بوده که ارز به اندازه کافی در اختیار داشته باشیم که در این زمینه باید منابع ارزی خود را افزایش داده و همچنین باید فرآیندهای بازگشت ارز را تسهیل کنیم. بر تخصیص ارزها نیز نظارت‌هایی وجود داشته باشد و همچنین باید بستر سامانه مبادله ارز را تسهیل کنیم. اگر چنین بستری نداشته باشیم بدون شک نمی‌توانیم نرخ واحد ارز را در یک سطح رقابتی حفظ کنیم. بنابراین اگر نرخ اعلامی ما حفظ شود دربرابر شوک‌های خارجی و داخلی محفوظ خواهد ماند. بنابراین نحوه اجرایی شدن ارز تکنرخی بسیار اهمیت دارد.
این تولیدکننده بخش‌خصوصی همچنین یادآور شد: در شرایط کنونی که تورم کشور بسیار بالاست اگر به یکباره وارد فاز تکنرخی شدن ارز بدون هیچ پیش‌زمینه و اقدام کارشناسانه شویم اثرات منفی آن بیشتر خواهد بود و هنر این است که دولت از تجربیات بخش‌خصوصی در این راستا بهره بگیرد. درغیر این صورت این مطالبه به‌حق بخش‌خصوصی در نطفه خفه می‌شود. بنابراین تکنرخی شدن ارز باید با شیب ملایم و زیرساخت‌های عنوان‌شده اجرایی شود.
کلام آخر
اجرای نظام تکنرخی ارز اگرچه مطالبه‌ای دیرینه و بحق بخش‌خصوصی برای خروج از اقتصاد رانتی و چندنرخی بوده اما نیازمند بسترسازی دقیق و اجرای تدریجی است. این اصلاح اقتصادی می‌تواند با ایجاد شفافیت، حذف رانت و یکسان‌سازی نرخ‌ها فضای کسب‌وکار را قابل پیش‌بینی کرده و انگیزه‌های صادراتی را تقویت کند.
در شرایط کنونی اقتصاد ایران هنر دولت در همراه‌سازی تجربه های بخش‌خصوصی و اجرای گام‌به‌گام این طرح با شیب ملایم است تا این فرصت تاریخی برای اصلاح ساختار اقتصادی به بحرانی جدید تبدیل نشود. موفقیت در این مسیر نه‌تنها رونق تولید و صادرات را در پی خواهد داشت بلکه زمینه‌ساز اقتصاد سالم و عادلانه‌تری برای آینده کشور خواهد بود.
