دامپزشکی، پیشران امنیت غذایی کشور
جهان صنعت- ۱۴مهرماه در تقویم رسمی کشور به عنوان «روز ملی دامپزشک» نام‌گذاری شده است؛ روزی برای قدردانی از جامعه‌ای که در خط‌مقدم تامین سلامت مردم، بهداشت غذا و کنترل بیماری‌های مشترک انسان و حیوان ایستاده‌اند. دامپزشکان در ایران نه‌تنها حافظان سلامت حیوانات بلکه از ارکان اساسی امنیت غذایی و سلامت عمومی جامعه محسوب می‌شوند. روز ملی دامپزشک، ریشه در سنت‌های ایرانی دارد. در تقویم باستانی ایران، چهاردهم مهرماه به نام «گائوش روز» شناخته می‌شد؛ روزی منسوب به فرشته‌ای به نام «گئوش» یا «گائوش ایزد» که نگهبان چهارپایان و مظهر مهربانی با حیوانات بود. همین پیوند فرهنگی و تاریخی باعث شد تا در سال ۱۳۶۹، با پیشنهاد جامعه دامپزشکی ایران، این روز به عنوان روز ملی دامپزشک در تقویم رسمی کشور ثبت شود؛ تا هم یادآور دیرینه پیوند انسان و حیوان باشد و هم نشانی از جایگاه علمی و اخلاقی دامپزشکی در جامعه امروز.
پیوند انسان، حیوان و محیط
دامپزشکان در چارچوب مفهوم جهانی «سلامت واحد» (One Health) فعالیت می‌کنند؛ مفهومی که تاکید دارد سلامت انسان، حیوان و محیط‌زیست به‌طور جدایی‌ناپذیری به یکدیگر وابسته‌اند. بیش از ۶۰درصد بیماری‌های عفونی شناخته شده در انسان منشأ حیوانی دارند؛ از جمله بیماری‌هایی مانند هاری، تب مالت و آنفلوآنزای پرندگان. دامپزشکان با کنترل و پایش بیماری‌های دامی، در واقع از گسترش بیماری به انسان‌ها پیشگیری می‌کنند و نخستین حلقه دفاعی سلامت جامعه هستند اما نقش آنان فراتر از پیشگیری است. دامپزشکان تضمین‌کنندگان سلامت غذایی مردم نیز هستند. از مزارع و واحدهای پرورش دام و طیور تا کشتارگاه‌ها و مراکز بسته‌بندی، حضور دامپزشک برای اطمینان از سلامت فرآورده‌های خام دامی الزامی است. آنان با نظارت دقیق بر مراحل تولید و عرضه، از ورود عوامل بیماری‌زا، باقیمانده دارو و سموم به چرخه مصرف جلوگیری و کیفیت غذاهای حیوانی را تضمین می‌کنند.
جایگاه دامپزشکی در امنیت غذایی ایران
دامپزشکان در ایران نقش پررنگی در سلامت عمومی و امنیت غذایی دارند. به گفته رییس سازمان دامپزشکی کشور، بیش از ۶۳۰۰دامپزشک در سراسر کشور در حوزه‌های درمان، بهداشت، آموزش، نظارت بر مواد غذایی و پایش بیماری‌ها فعال هستند و از سلامت ۹۰میلیون ایرانی صیانت می‌کنند.این سازمان در سال‌های اخیر با اجرای طرح‌های ملی واکسیناسیون و کنترل بهداشتی دام‌ها و طیور، موفق شده از بروز اپیدمی‌های بزرگ جلوگیری کند. ایران امروزه در زمینه تولید داروها و واکسن‌های دامی به خودکفایی ۹۷درصدی دست یافته است. تنها در سال گذشته بیش از ۴میلیارد دوز واکسن طیور و ۴۵میلیون دوز واکسن دامی در داخل کشور تولید شد؛ آماری که ایران را در زمره کشورهای پیشرو منطقه در صنعت دارو و واکسن‌های دامپزشکی قرار داده است.
از سلامت دام تا سلامت سفره
دامپزشکان هر روز در خط‌مقدم سلامت غذا فعالیت می‌کنند؛ از بازرسی بهداشتی در کشتارگاه‌ها و مراکز بسته‌بندی گوشت و لبنیات تا کنترل مراکز عرضه. نظارت دقیق آنان موجب شده کیفیت فرآورده‌های خام دامی به‌طور مداوم ارتقا یابد. اجرای طرح عرضه تخم‌مرغ به صورت بسته‌بندی و حذف تدریجی فروش فله‌ای نیز یکی از اقدامات اخیر سازمان دامپزشکی کشور برای بهبود سلامت عمومی بوده است. در عین حال دامپزشکان در مواقع بحران‌های طبیعی یا اپیدمی‌های دامی نیز حضوری فعال دارند. کنترل بیماری‌هایی چون تب برفکی، آنفلوآنزای فوق‌حاد پرندگان و طاعون نشخوارکنندگان کوچک، حاصل تلاش شبانه‌روزی نیروهای دامپزشکی است که اغلب دور از نگاه عمومی انجام می‌شود. سازمان دامپزشکی طی روزهای گذشته یک نشست خبری به مناسبت روز ملی دامپزشکی برگزار کرد که در این نشست مطالب ارائه شده کاملا نشان‌دهنده نقش مهم دامپزشکان در سلامت جامعه بود. به گفته علیرضا رفیعی‌پور، رییس سازمان دامپزشکی کشور در مدت حدود یک سال گذشته، صدور پروانه ساخت داروهای دامپزشکی۳۰درصد افزایش یافته که نتیجه مستقیم حمایت از تولید داخل است. همچنین تولید داروهای دامپزشکی اعم از داروهای محلول (بر حسب لیتر) و داروهای وزنی (بر حسب کیلوگرم)، در مجموع بیش از ۵۷درصد رشد داشته است. رییس سازمان دامپزشکی کشور همچنین از افزایش ۶۵درصدی تولید مکمل‌های دامپزشکی نیز ۶۵درصد خبر داد که همان‌طور که می‌دانید مکمل‌های دامپزشکی موجب افزایش تاثیرگذاری داروها و واکسن‌ها و در نتیجه ارتقای بهره‌وری تولید در بخش دام، طیور و آبزیان می‌شود. این افزایش ۶۵درصدی تولید مکمل‌ها در حالی محقق شده که کشور با تحریم‌های سنگین روبه‌رو است. این موضوع نشان می‌دهد که سازمان دامپزشکی با تکیه بر توان داخل، مسیر رشد و پشتیبانی از تولید را با قدرت ادامه می‌دهند. وی با تاکید بر تداوم پیشرفت‌های این سازمان در شرایط تحریم گفت: در یک سال گذشته تولید واکسن‌های دامی و طیور به ترتیب ۹/۳ و ۴درصد افزایش یافته و با اتکا به تولید داخلی کیت‌های تشخیصی و آنتی‌ژن‌های آزمایشگاهی، بیش از ۵۰۰میلیارد ریال صرفه‌جویی اقتصادی برای کشور رقم خورده است. رفیعی‌پور تصریح کرد: در حوزه واکسن‌های طیور در حدود یک سال گذشته شاهد افزایش ۴درصدی و در حوزه واکسن‌های دامی افزایش ۹/۳درصدی تولید بوده‌ایم. این رشد در شرایط تحریم و با تکیه بر توان داخلی حاصل شده است. وی افزود: یکی از اهداف اصلی ما تحقق تولید ۱۸میلیون تُن فرآورده خام دامی تا پایان سال است. این هدف با اقدامات بهداشتی و استفاده از نهاده‌های دامپزشکی از جمله دارو، واکسن، مواد مغذی، مکمل‌ها و سموم ضدعفونی‌کننده دنبال می‌شود تا تولید پایدار در کشور تضمین شود.
جایگزینی کیت‌های داخلی به جای نمونه‌های وارداتی
رییس سازمان دامپزشکی کشور با اشاره به نقش تولید داخلی در حوزه تشخیص و آزمایشگاه‌های دامپزشکی گفت: در سال گذشته کیت‌های داخلی را جایگزین کیت‌های وارداتی کردیم. استفاده از این کیت‌های ساخت داخل که دستور بهره‌برداری آنها صادر شده، موجب صرفه‌جویی ۳۰۰میلیارد ریالی در کشور شد. این مبلغ همان هزینه‌ای بود که باید صرف واردات کیت‌های خارجی می‌شد اما اکنون به کمک شرکت‌های دانش‌بنیان تامین می‌شود. به گزارش ایسنا به گفته رفیعی‌پور طی سال گذشته سازمان دامپزشکی در مرکز ملی تشخیص و معاونت تشخیص و درمان موفق شد تولید آنتی‌ژن آنفلوآنزای فوق‌حاد پرندگان را در کشور بومی‌سازی کند. این اقدام نیز حدود ۲۰۰میلیارد ریال صرفه‌جویی اقتصادی برای کشور به همراه داشت. وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: در شش‌ماه نخست امسال در کشتارگاه‌های طیور کشور بیش از ۷۶میلیون و ۱۱۹هزار قطعه طیور ذبح شده که می‌توان آن را بیش از ۷۶میلیون قطعه اعلام کرد. در حوزه دام سبک نیز حدود پنج‌میلیون رأس و در بخش دام سنگین حدود ۷۰۰هزار رأس طی این مدت ذبح شده است. این میزان تولید نتیجه مستقیم اقدامات بهداشتی، تشخیصی و آزمایشگاهی دامپزشکی است که پشتیبان تولید و تضمین‌کننده سلامت مواد غذایی در کشور است. رییس سازمان دامپزشکی کشور تاکید کرد: با وجود تحریم‌ها، عزم ما برای عبور از بحران‌ها جدی است. تولید سال گذشته ما ۱۸میلیون تُن فرآورده خام دامی بوده و امسال نیز به همین میزان خواهیم رسید. ارزش این میزان تولید حدود ۱۶میلیارد دلار است که نشان‌دهنده جایگاه راهبردی دامپزشکی در حفظ امنیت غذایی کشور است. از این میزان، سهم گوشت قرمز چهار‌میلیارد دلار، شیرخام چهار‌میلیارد دلار، فرآورده‌های طیور پنج‌میلیارد دلار، تخم‌مرغ دو‌میلیارد دلار و عسل و پیله‌تر نیز مابقی را تشکیل می‌دهد.
رتبه‌های جهانی ایران در تولیدات دامی
رییس سازمان دامپزشکی کشور گفت: ایران در تولید شیر رتبه دوم جهان را دارد و جایگاه آن میان آمریکا و پاکستان جابه‌جا می‌شود. در تولید گوشت‌مرغ رتبه نهم دنیا، در تولید تخم‌مرغ رتبه هفتم و در تولید عسل رتبه چهارم را داراست. همچنین در حوزه آبزیان و به‌ویژه قزل‌آلا، ایران با تولید بیش از ۶۰۰هزار تُن رتبه نخست جهان را دارد. رفیعی‌پور با اشاره به کنترل موفق بیماری‌های طیور گفت: در شش‌ماهه نخست امسال بیش از ۶۸میلیون دوز واکسن آنفلوآنزای فوق‌حاد پرندگان تزریق شده است. خوشبختانه از سال ۱۳۹۷ تاکنون هیچ مورد شیوع در صنعت مرغداری کشور گزارش نشده و این موفقیت حاصل اقدامات بهداشتی مستمر و اجرای برنامه ملی مقابله با بیماری‌های پرندگان است. وی در پایان همچنین از دستاوردهای مهم در حوزه آبزیان خبر داد و افزود: در شش‌ماهه نخست امسال شاهد کاهش ۴۸درصدی بیماری‌های استراتژیک آبزیان نسبت به مدت مشابه سال گذشته بودیم. این کاهش معادل صرفه‌جویی اقتصادی حدود شش‌همت برای تولیدکنندگان بخش شیلات بوده است.
قهرمانان خاموش سلامت
روز ملی دامپزشک فرصتی است برای قدردانی از جامعه‌ای که با کمترین دیده شدن، بیشترین سهم را در سلامت مردم ایفا می‌کنند. آنان با دانش، تخصص و مسوولیت‌پذیری، سلامت دام، انسان و محیط را به‌هم پیوند می‌زنند و پایه‌گذار امنیت غذایی پایدار در کشور هستند. دامپزشکی تنها یک حرفه نیست؛ مأموریتی انسانی است برای حفاظت از زندگی در تمام اشکالش. از کلینیک‌های کوچک حیوانات شهری تا دشت‌های دورافتاده عشایری، دامپزشکان پاسداران بی‌ادعای سلامت ایران هستند.
