واشنگتن به دنبال برکناری مادورو

فاطمه عباسی- در هفته‌های اخیر و در پی افزایش سطح بالای تنش میان کاراکاس و واشنگتن، تلاش‌های ایالات ‌متحده برای کنار زدن نیکولاس مادورو از قدرت در ونزوئلا نیز شدت گرفته است. مقام‌های دولت ترامپ با استناد به اتهامات قدیمی وزارت دادگستری آمریکا مبنی بر دست داشتن رهبران ونزوئلا در قاچاق مواد مخدر، از طراحی راهبردی سخن می‌گویند که صرفا به تحریم و فشار سیاسی محدود نیست بلکه ابعاد نظامی نیز پیدا خواهد کرد.

در همین خصوص نیز پرونده حذف نیکولاس مادورو از رأس قدرت در ونزوئلا، بار دیگر به یکی از اصلی‌ترین اهداف سیاست خارجی ایالات‌ متحده تبدیل شده است. در حالی ‌که اقتصاد این کشور آمریکای لاتین همچنان درگیر تورم افسارگسیخته، سقوط ارزش پول ملی و بحران گسترده انسانی است، واشنگتن این بار با ادبیاتی تندتر و اقدامات نظامی آشکار، پرونده «تغییر رژیم» در کاراکاس را گشوده است. از نگاه مقام‌های دولت ترامپ، مادورو نه‌تنها یک رییس‌جمهور غیرمشروع است بلکه رهبری شبکه‌ای شبه‌مافیایی را برعهده دارد که قاچاق موادمخدر به آمریکا را سازمان‌دهی می‌کند. همین نگاه سبب شده تلاش برای برکناری او دیگر صرفا یک ماموریت سیاسی یا حقوق بشری نباشد بلکه در قالب «عملیات ضد مواد مخدر» بازتعریف شود. در روزهای اخیر حملات مرگبار ارتش آمریکا به قایق‌های مظنون به قاچاق در آب‌های کارائیب، نشانه‌ای آشکار از ورود بحران به مرحله تازه‌ای بوده است. کاخ سفید دیگر تنها به تحریم‌های اقتصادی و انزوای دیپلماتیک بسنده نمی‌کند بلکه در حال زمینه‌سازی برای فشار نظامی مستقیم است. این وضعیت، پرسش‌های جدی در عرصه بین‌المللی درباره مشروعیت و پیامدهای چنین رویکردی ایجاد کرده است.

کمپین تازه در کاخ سفید و نقش پررنگ مارکو روبیو

در قلب این تحرکات، مارکو روبیو، وزیر خارجه و مشاور امنیت ملی آمریکا قرار دارد؛ سیاستمداری جمهوریخواه با ریشه‌های کوبایی که سال‌هاست یکی از تندترین منتقدان دولت ونزوئلا به‌شمار می‌رود. روبیو، مادورو را «فراری از عدالت آمریکا» و «رهبر یک سازمان تروریستی و جنایی» معرفی کرده و معتقد است حضور او در رأس قدرت نه‌تنها مردم ونزوئلا را به گروگان گرفته بلکه امنیت ملی ایالات‌متحده را نیز تهدید می‌کند.

به گفته مقام‌های آمریکایی، روبیو در هفته‌های اخیر راهبردی تازه را به رییس‌جمهور ترامپ و مشاوران اصلی‌اش پیشنهاد کرده است: افزایش فشار نظامی به موازات عملیات اطلاعاتی با اتکا به داده‌هایی که از سوی سازمان سیا جمع‌آوری شده است. براساس این طرح، آمریکا دیگر نمی‌خواهد صرفا از ابزار تحریم یا فشار سیاسی بهره بگیرد بلکه در حال طراحی مجموعه‌ای از اقدامات چندوجهی است تا حلقه محاصره بر کاراکاس را تنگ‌تر کند.

پنتاگون نیز در همین راستا بیش از ۶۵۰۰‌نیرو در منطقه مستقر کرده و علاوه بر عملیات دریایی، برنامه‌هایی برای هدف قرار دادن مراکز مظنون به تولید و توزیع مواد مخدر در خاک ونزوئلا را روی میز دارد. هرچند این مرحله هنوز به تایید نهایی کاخ‌سفید نرسیده است اما تنها طرح چنین احتمالی نشان می‌دهد که رویکرد واشنگتن نسبت به بحران ونزوئلا وارد مرحله‌ای کم‌سابقه شده است.

اپوزیسیون در انتظار سقوط؛ چالش‌های حقوقی در انتظار آمریکا

همزمان بخشی از اپوزیسیون ونزوئلا نیز در حال آماده‌سازی برای دوران پسامادورو است. دو چهره سرشناس این جریان اعلام کرده‌اند در تماس مستقیم با واشنگتن هستند و برای «۱۰۰ساعت نخست پس از سقوط مادورو» برنامه دارند. طبق این طرح، قدرت باید به ادموندو گونسالس،  رقیب انتخاباتی مادورو در سال گذشته  منتقل شود؛ انتخاباتی که ناظران مستقل آن را به شدت مخدوش و متقلبانه توصیف کرده‌اند. گونسالس اکنون در تبعید در اسپانیا به سر می‌برد. با وجود فشارها، اقدام نظامی آمریکا با موانع حقوقی جدی روبه‌رو است. براساس حقوق بین‌الملل، استفاده از زور در خاک کشوری مستقل تنها با رضایت آن کشور یا مجوز شورای امنیت سازمان ملل امکان‌پذیر است. واشنگتن اما تلاش می‌کند با استناد به مشروعیت‌سازی برای گونسالس، چنین رضایتی را دست‌کم به صورت نمادین به دست آورد و عملیات خود را قانونی جلوه دهد.

در همین خصوص اخیرا تایمز نیز در گزارشی نوشت: سیاست جدید دولت ترامپ علیه مادورو به دلیل حملات نظامی و آرایش گسترده نیروها ابعادی کم‌سابقه یافته است. این روزنامه با نقل‌قول از مقام‌های آمریکایی تاکید کرد: هدف اصلی واشنگتن «برچیدن ساختار جنایی» حاکم بر کاراکاس است؛ ساختاری که به زعم آنان، در رأس آن شخص مادورو قرار دارد.

چشم‌انداز مبهم آینده

هرچند فشارهای خارجی افزایش یافته و اپوزیسیون نیز طرح‌های جایگزین خود را آماده کرده است اما نباید فراموش کرد که مادورو همچنان کنترل کامل ساختار سیاسی، نظامی و امنیتی ونزوئلا را در اختیار دارد. تجربه سال‌های گذشته نشان داده که براندازی از بیرون لزوما به تغییر فوری در داخل منجر نمی‌شود و می‌تواند بحران انسانی و سیاسی این کشور را تشدید کند. در نهایت باید دید دولت نیکلاس مادورو تا چه اندازه توان ایستادگی در برابر فشارهای فزاینده واشنگتن را خواهد داشت. تلاش‌های کارزار انتخاباتی ترامپ برای برجسته‌سازی پرونده ونزوئلا می‌تواند به عاملی تعیین‌کننده در مناسبات دیپلماتیک دو کشور تبدیل شود. آینده نشان خواهد داد که آیا کاراکاس مسیر مقاومت و تقابل را برمی‌گزیند یا راهی برای مصالحه و گفت‌وگو گشوده خواهد شد.