تولید در پساماشه
سارا اصغری– با فعال شدن «مکانیسم ماشه» و بازگشت تحریم‌های بین‌المللی، تولیدکنندگان با تهدیدهای بیشتری روبه‌رو خواهند شد و فضا بیش از پیش بر آنها تنگ‌تر خواهد شد. این تحریم‌ها با اختلال در زنجیره تامین، افزایش هزینه‌های تولید و محدودیت دسترسی به بازارهای جهانی بقای بسیاری از واحدهای تولیدی را با چالش جدی روبه‌رو خواهند کرد. هرچند برخی معتقد به اثرات روانی مکانیسم‌ماشه هستند اما برخی نیز در مقابل معتقد هستند که اثرات مکانیسم ماشه، فراتر از اثرات روانی، واقعی است. البته جدای از هرگونه اثرات بازگشت تحریم‌های بین‌المللی، واحدهای تولیدی باید برای عبور از این بحران، به‌دنبال یک برنامه‌ریزی منسجم برای خود باشند.
از اثرات روانی مکانیسم ماشه
در زمینه اثرات روانی مکانیسم ماشه «علی هوشمند»، عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی تولیدکنندگان مقاطع برنجی در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» بیان کرد: تاثیر مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های بین‌المللی بیش از هر امر دیگری همراه با یک تاثیر روانی است. با فعال شدن مکانیسم‌ماشه نخستین اتفاقی که روی می‌دهد تاثیرگذاری آن روی قیمت ارز خواهد بود و از این ناحیه است که تولیدکنندگان متحمل بیشترین فشار خواهند شد. در این راستا بیشتر تولیدکنندگان با تامین مواد اولیه با مشکل روبه‌رو شده که خود این امر افزایش قیمت این مواد را به‌دنبال خواهد داشت. هوشمند در ادامه افزود: ما چندین دهه در تحریم به سر برده و قادر به عبور از این تحریم‌ها شده‌ایم، هم‌اکنون نیز با مدیریت و برنامه‌ریزی و همکاری تعامل بین بخش‌های مختلف می‌توانیم از این تحریم‌ها عبور کنیم. البته شرایط برای تولیدکنندگان و بالطبع مردم بسیار سخت خواهد شد که در این میان نخست به تولیدکنندگان و بعد به مصرف‌کنندگان فشار وارد می‌شود.
نخستین قربانی مکانیسم ماشه
در مقابل برخی معتقد به اثرات عملیاتی مکانیسم‌ماشه هستند. در این راستا احد خوشرو، فعال حوزه صنعت و تولیدکننده در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» عنوان کرد: فعال شدن مکانیسم‌ماشه، اثرگذاری بالایی بر حوزه صنعت و تولید به همراه خواهد داشت. در این راستا بیشتر صنایع مواد اولیه و قطعات آنها وابستگی به واردات دارد که تامین مواد اولیه این صنایع به سختی امکان‌پذیر خواهد بود زیرا واردات آنها هم هزینه‌بر و هم زمان‌بر‌تر از قبل خواهد شد. هرچند هم‌اکنون نیز مجبور به دور زدن تحریم‌ها هستیم اما با بازگشت تحریم‌های بین‌المللی نقل‌وانتقال مالی بیش از گذشته سخت می‌شود. وی همچنین یادآور شد: از سوی دیگر صنایع صادرات‌محور نیز دچار چالش شده و بازارهای صادراتی آن نیز دستخوش تغییر خواهد شد. این موضوع به نوبه خود روی درآمد ارزی کشور نیز تاثیرگذار خواهد بود. این فعال حوزه صنعت افزود: برخی صنایع های‌تک در کشور به فناوری‌های روز وابسته هستند و این امر می‌تواند آنها را از روند به‌روز شدن در دنیا عقب نگه دارد. همچنین بهسازی و نوسازی واحدهای تولیدی به‌راحتی امکان‌پذیر نخواهد بود و این موضوع بهره‌وری این واحدها را کاهش می‌دهد. در کل بدون شک مکانیسم ماشه بیشترین اثرگذاری خود را برای تولید به همراه خواهد داشت و در این میان حیات واحدهای کوچک تولیدی بیش از پیش در معرض تهدید قرار خواهد گرفت.
در اوج تحریم‌ها چه باید کرد؟
برخی کارشناسان معتقد هستند که مکانیسم ماشه علاوه بر اثرات روانی همراه با اثرات عملی است که اثرات خود را بر واحدهای تولیدی تحمیل خواهد کرد که در این راستا این تولیدکنندگان هستند که باید با یک برنامه‌ریزی منسجم درصدد عبور از این بحران برآیند. در این راستا رضا امین‌فر، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» در پاسخ به این پرسش که با فعال شدن مکانیسم ماشه واحدهای تولیدی باید چه رویکردی را در پیش بگیرند، عنوان کرد: از بعد سیاسی با فعال شدن مکانیسم ماشه، تکلیف ما مشخص شد و ما هم‌اکنون می‌توانیم مدعی شویم که در اوج تحریم‌های بین‌المللی قرار داریم. در چنین شرایطی بدون شک واحدهای تولیدی در تنگناهای شدیدتری قرار می‌گیرند و چه بسا برخی واحدها نیز به سمت تعطیلی پیش بروند اما این واحدهای تولیدی برای عبور از این بحران باید به سمت یک برنامه‌ریزی منسجم با یک فاز عملیاتی پیش بروند.
شناسایی مزیت‌ها و خلأها
امین‌فر در ادامه با مطرح کردن این فاز عملیاتی خاطرنشان کرد: در وهله نخست باید مدیران هر واحد تولیدی از مدیران هر بخش خود بخواهند که گزارشی از مزیت‌های نسبی، مطلق و رقابتی و خلأهای بخش خود را ارائه دهند و با تاکید بر مزیت‌های موجود، درصدد رفع خلأهای خود برآیند که برآیند این اقدام سبب می‌شود هر واحد تولیدی مزیت و خلأهای خود را بشناسد و با توجه به این موضوع برای کل مجموعه بتوان برنامه‌ریزی انجام داد. ممکن است یک مجموعه در فروش یا تامین مالی خود مزیت یا خلأ داشته باشد که در این صورت باید بر این اساس بتواند برای خود برنامه‌ریزی انجام دهد.
وصل شدن به سایر واحدها
این کارشناس اقتصادی همچنین در ادامه خاطرنشان کرد: در وهله دوم تمام واحدهای تولیدی باید بتوانند به شرکت‌هایی که در زنجیره صنعت آنها قرار دارند خود را وصل کنند و در این راستا مزیت‌های خود را در اختیار سایر شرکت‌ها قرار داده و در مقابل برای رفع خلأهای خود از توان آن شرکت‌ها نیز بهره بگیرند. برای نمونه می‌توان از زنجیره فولاد مثال زد که از کنسانتره‌سازی تا گندله‌سازی، تولید آهن اسفنجی و شمش تا تولیدات محصولات نهایی را دربر می‌گیرد که هر یک از این زنجیره‌ها در تعامل با بالادست و پایین‌دست خود می‌توانند تعاملاتی برقرار کرده و نیازهای خود را مرتفع سازند.
امین‌فر در ادامه توضیح داد: ما به این مدل همکاری شرکت‌ها با یکدیگر «مدل خوشه‌ای» می‌گوییم که سبب تشکیل زنجیره فرآیند تولید می‌شود. در این مدل شرکت‌های تولیدی می‌توانند به شرکت‌های بازرگانی وصل شوند و در این تعامل مقاصد خود را به پیش ببرند.
خرید و فروش در بورس کالا
این کارشناس اقتصادی همچنین بستر بورس کالا را برای خرید و فروش واحدهای تولیدی مناسب ارزیابی کرد و افزود: پیشنهاد من به تولیدکنندگان برای خرید یا عرضه محصولات، بورس کالاست، البته بسیاری از واحدهای تولیدی در این بازار حضور دارند. این واحدهای تولیدی در چنین بازاری و در یک بستر مناسب قادر به تعامل با سایر شرکت‌ها نیز می‌توانند قرار بگیرند. بورس کالا می‌تواند به محصولات عرضه شده تولیدکنندگان اعتبار ببخشد و خریداران نیز می‌توانند با اطمینان بیشتری از این بازار خرید کنند. امین‌فر در پاسخ به این پرسش که انتقاداتی به بازار بورس کالا از جمله قیمت‌گذاری دستوری یا انحصاری شدن در این بازار وارد می‌شود، آیا این بازار بهترین بازار موجود است که می‌توان آن را پیشنهاد داد، گفت: بدون شک این بازار نیز با انتقادات و ایراداتی مواجه است اما در حال حاضر این بازار بهترین بازار ممکن است که به جای یک بازار آزاد هیجانی، براساس یک منطق پیش می‌رود و می‌تواند فضای مناسبی را برای خریداران و فروشندگان مهیا کند. وی همچنین در پاسخ به این پرسش که در صورت نیاز به واردات مواد اولیه واحدهای تولیدی باید چه راهکاری را در پیش بگیرند، بیان کرد: بهترین راهکار این است که واحدهای تولیدی به سمت داخلی‌سازی و بومی‌سازی پیش بروند و شرکت‌ها در پی جایگزین کردن مواد یا تجهیزات خود در داخل باشند، همانگونه که صنعت فولاد طی سال‌های گذشته این اقدام را عملیاتی کرده و با بومی‌سازی زنجیره تولید در این صنعت به سمت خودکفایی پیش رفته است. بنابراین در چنین شرایطی واحدهای تولیدی تا آنجا که میسر است باید به توانمندی داخلی تکیه کنند.
