فولاد اروپا نیازمند سیاست‌های حمایتی
جهان‌صنعت– کمیسیون اروپا به دنبال شکایت انجمن فولاد اروپا، تحقیقات ضددامپینگ علیه واردات فولاد نورد سرد از کشورهایی همچون هند، ژاپن، تایوان، ترکیه و ویتنام را آغاز کرده است. ادعا شده این کشورها محصولات خود را با قیمت‌هایی کمتر از ارزش منصفانه به اتحادیه اروپا صادر می‌کنند؛ مساله‌ای که به صنعت داخلی اروپا آسیب وارد می‌کند. در همین راستا پیش‌بینی می‌شود احتمال اعمال تعرفه‌های موقت در ماه‌های آینده وجود داشته باشد. البته شایان ذکر است که اتحادیه اروپا پیشتر نیز بر واردات کلافهای نورد سرد از چین و روسیه تعرفه‌های ضددامپینگ اعمال کرده بود.
در حال حاضر صنعت فولاد اروپا با چند مشکل بزرگ همزمان روبه‌رو است که باعث شده این صنعت در آستانه بحران قرار گیرد. این مشکلات شامل قیمت بالای انرژی، ورود گسترده واردات ارزان از آسیا، افزایش شدید تعرفه‌های آمریکا برای محصولات فولادی اروپایی و عوامل دیگر است. در ادامه با وجود اعمال ۱۸بسته تحریمی علیه روسیه، اتحادیه اروپا همچنان واردات گسترده اسلب فولادی از این کشور را ادامه داده است.
در سال ۲۰۲۴، ۶۳درصد از واردات اسلب‌های اروپا از روسیه بوده که عمدتا توسط کشورهای بلژیک، ایتالیا و جمهوری چک مصرف شده‌اند. وضعیتی که باعث اعتراض گسترده در صنعت فولاد اروپا و پارلمان اروپا شده است. در این بین واردات محصولات نیمه تمام ارزان از روسیه رقابت را بر هم زده و وضعیت شرکت‌های اروپایی را دشوارتر کرده است. بنابراین سیاست اروپایی‌ها روزبهروز خواهان بازنگری در رویکرد واردات اسلب روسیه است.
این در حالی است که برخی کشورها با استناد به حفظ اشتغال و وابستگی به تامین‌کنندگان روسی خواستار ادامه واردات هستند. کارشناسان معتقدند منابع جایگزین کافی در بازار جهانی وجود دارد و ادامه این روند فقط به خاطر قیمت پایین‌تر اسلب روسی است. حالا تسلیم اتحادیه اروپا در برابر فشار برخی کشورها باعث شده مهلت ممنوعیت واردات اسلب روسیه از ۲۰۲۴ به ۲۰۲۸ تمدید شود. این وضعیت باعث شده فولاد روسی با قیمت پایین‌تر در اروپا عرضه شود و رقابت ناعادلانه‌ای با محصولات داخلی ایجاد کند. در ژوئن ۲۰۲۵، ۴۴نماینده پارلمان اروپا طی نامه‌ای به سران اتحادیه خواستار ممنوعیت کامل واردات فولاد روسیه شدند. فعالان صنعت فولاد اروپا نیز این واردات را غیراخلاقی، ضداقتصادی و برخلاف اهداف امنیتی و صنعتی اروپا دانسته‌اند، حالا معلوم نیست در ادامه این مساله چه روندی را طی خواهد کرد. فعالان صنعت فولاد و سیاستمداران خواهان اقدام سریع و قاطع اتحادیه اروپا هستند تا از آسیب بیشتر به صنعت داخلی و کمک غیرمستقیم به اقتصاد جنگی روسیه جلوگیری شود.
شکایت انجمن فولاد اروپا
چندی پیش بود که کمیسیون اروپا اعلام کرد که تحقیقاتی در خصوص واردات برخی محصولات فولاد تحت نورد سرد شده (CRF) از کشورهای هند، ژاپن، تایوان، ترکیه و ویتنام آغاز کرده است. این تحقیق درپی شکایتی که در ماه آگوست سال جاری از سوی انجمن فولاد اروپا (EUROFER) ثبت شد، آغاز شده است. در این شکایت ادعا شده که واردات محصولات مذکور از ۵ کشور ذکر شده با قیمت‌هایی پایین‌تر از ارزش منصفانه انجام می‌شود و این امر به صنعت فولاد اتحادیه اروپا آسیب وارد کرده است. همچنین شاکی اعلام کرده که در کشورهای مورد نظر شرایط خاصی در بازار وجود دارد که بر قیمت‌گذاری تاثیر می‌گذارد.
دوره مورد بررسی برای این تحقیق از اول جولای ۲۰۲۴ تا ۳۰ ژوئن ۲۰۲۵ است. بررسی روندهایی که برای ارزیابی خسارت به صنعت لازم است، دوره‌ای از اول ژانویه۲۰۲۲ تا پایان دوره تحقیق را دربر خواهد گرفت. حالا احتمال دارد که اقدامات موقت ظرف مدت هفت ماه آینده اعلام شود.
اوایل سپتامبر منابع بازار گزارش دادند که کمیسیون اروپا در حال آماده‌سازی تحقیق جدیدی درباره واردات کلافهای نورد سرد شده (CRC) از هند، ژاپن و تایوان است. همچنین مشخص شد که یوروفر دادخواستی در مورد واردات CRC از ترکیه ثبت کرده که شامل چندین تولیدکننده از این کشور می‌شود.
مخالفت تولیدکنندگان با واردات اسلب روسیه
در ادامه لازم به ذکر است که اتحادیه اروپا همچنان به واردات اسلب‌های روسیه ادامه می‌دهد که این موضوع باعث نارضایتی روزافزون در میان نمایندگان پارلمان اروپا و شرکت‌های فولاد اروپایی شده است. با وجود ۱۸بسته تحریمی، اتحادیه اروپا هنوز به محصولات نیمه‌تمام روسیه وابسته است. به طور خاص در سال ۲۰۲۴، ۶۳درصد از واردات اسلب‌ها از روسیه بوده است.
در ماه‌های اخیر، سیاستمداران و صنعتگران اروپایی خواستار ممنوعیت کامل واردات آهن و محصولات فولادی روسیه شده‌اند. کارشناسان معتقدند سیاست تحریم‌های اروپا دارای نقاط ضعفی است که بخشی از آن ناشی از سازوکار تصمیم‌گیری در اتحادیه است. در تصمیمات کلان، اتحادیه اروپا مجبور به مصالحه است تا منافع صنایع و کشورهایی که نگران اقتصاد خود هستند را در نظر بگیرد. نمونه بارز این موضوع واردات اسلب‌های روسیه است.
در پایان سال ۲۰۲۳، بسته دوازدهم تحریم‌ها تصویب شد که در واقع محدودیت‌های واردات اسلب روسیه را که تنها یک سال پیش از آن در اکتبر ۲۰۲۲ در بسته هشتم وضع شده بود، تسهیل کرد. در ابتدا قرار بود واردات اسلب‌ها از اول اکتبر ۲۰۲۴ متوقف شود، اما این تاریخ به پایان سپتامبر ۲۰۲۸ با دوره انتقالی جدید به تعویق افتاد.
بزرگ‌ترین بهره‌بردار از تسهیل واردات اسلب‌های روسیه شرکت NLMK Europe (زیرمجموعه روسیNLMK) است که پنج کارخانه نورد دارد، دو سایت در بلژیک و سه کارخانه در دانمارک، فرانسه و ایتالیا با ظرفیت سالانه ۱/۳میلیون تن محصول فولادی نهایی. آمار تجاری نیز این موضوع را تایید می‌کند. بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان اسلب روسیه در شش ماه اول سال جاری عبارت بودند از: بلژیک با ۵/۶۸۸هزار تن، ایتالیا با ۸/۴۳۵هزار تن و جمهوری چک با ۳/۳۷۰هزار تن. همچنین ایتالیا بزرگ‌ترین واردکننده آهن خام روسیه در همین دوره بوده است (۶/۵۲۴ هزار تن).
مقامات این کشورها پیشتر از موقعیت
NLMK Europe دفاع کرده و اعلام کرده‌اند که نگرانی آنها حفظ اشتغال و شرایط اقتصادی مناطق است. خود شرکت نیز ادعا می‌کند یافتن تامین‌کنندگان دیگر با قیمت و کیفیت مشابه به سرعت امکان‌پذیر نیست اما این استدلال از سوی برخی کارشناسان رد می‌شود. لورن پلاسمان، مدیر بازاریابی آرسلورمیتال اروپا می‌گوید که اسلب‌ها به وفور در بازارهای بین‌المللی موجودند و دلیلی برای ادامه واردات اسلب روسیه وجود ندارد.
همچنین شرکت US Steel Košice این ادعا را که اسلب‌های روسیه منحصربه‌فرد هستند، رد می‌کند و معتقد است ظرفیت‌های تولیدی خالی قابل توجهی در اروپا برای این محصولات وجود دارد. بنابراین تنها دلیل موجه برای واردات اسلب روسیه، قیمت پایین‌تر آن نسبت به رقباست.
وضعیت مشابهی در مورد واردات آهن خام روسیه به اتحادیه اروپا وجود دارد که قرار است از سال ۲۰۲۶ متوقف شود. سهمیه سالانه واردات آهن‌خام به اتحادیه اروپا که ۷۰۰ هزار تن بود، فقط در سه‌ماهه اول سال جاری به سرعت مصرف شد. بزرگ‌ترین واردکنندگان در این بخش نیز تقریبا همان کشورهای بزرگ واردکننده اسلب بودند: ایتالیا (۶/۵۲۴ هزار تن)، لتونی (۳/۸۷هزار تن) و بلژیک (۱/۳۱هزار تن). جالب است که مصرف‌کنندگان اروپایی تمایل زیادی به خرید آهن‌خام روسیه داشتند در حالی که صادرکنندگان اوکراینی مجبور به عرضه محصولات خود به آمریکا بودند.
با وجود تلاش‌های شرکت‌ها و انجمن‌های بزرگ صنعت، صنعت فولاد اتحادیه اروپا نتوانسته فشار کشورهای بهره‌مند از واردات اسلب روسیه را شکست دهد. انجمن EUROFER بارها با گسترش واردات مخالفت کرده چرا که مصرف‌کنندگان اسلب روسیه در اروپا از مزیت قیمتی نسبت به دیگر تامین‌کنندگان برخوردارند. اسلب‌های روسیه در اتحادیه اروپا فرآوری و به عنوان محصول اروپایی با قیمت پایین‌تر فروخته می‌شوند. اختلاف قیمت با محصولات مشابه آلمانی تا ۵۰درصد می‌رسد. گونار گربلر، مدیرعامل Salzgitter AG می‌گوید: «در حالی که شرکت‌های آلمانی درباره مازاد ظرفیت و حتی تعطیلی کارخانه‌ها صحبت می‌کنند، روسیه سهم بازار خود را در طول جنگ از ۵۳ به ۶۲درصد افزایش داده است.» این سیاست نامنسجم اتحادیه اروپا به طور مستقیم به تامین مالی اقتصاد روسیه و افزایش توان نظامی آن که علیه اتحادیه اروپا هدایت شده، کمک می‌کند و همچنین رقابت در بازار فولاد اروپا را برهم می‌زند.
بحث‌ها درباره تشدید تحریم‌ها
در نیمه اول سال ۲۰۲۵، اتحادیه اروپا در مجموع ۹۵/۲میلیون تن محصولات فولادی از روسیه به ارزش ۲۲/۱میلیارد یورو وارد کرده که نسبت به سال قبل افزایش ۷/۲درصدی در حجم و کاهش ۷/۱۲درصدی در ارزش را نشان می‌دهد. اقلام اصلی واردات فولاد اروپا از روسیه در ژانویه تا ژوئن عبارت بودند از:
محصولات نیمه‌تمام (اسلب) – ۱/۸۴میلیون تن (مثبت۸/۷درصد نسبت به سال قبل) به ارزش ۳/۸۳۷میلیون یورو (منفی۶/۵ درصد نسبت به سال قبل)؛ آهن‌خام – ۶۹۷ هزار تن (مثبت۳۵/۳درصد) به ارزش ۲۵۴/۴میلیون یورو (مثبت۹/۲۱درصد)؛ آهن مستقیم احیا شده (DRI) 2/374هزار تن (منفی۴/۳۵درصد) به ارزش ۵/۱۱۶میلیون یورو (منفی۲/۴۱درصد).
در حال حاضر، صنعت فولاد اروپا با چند مشکل بزرگ همزمان روبه‌رو است که آن را در آستانه بحران قرار داده‌اند. این مشکلات شامل قیمت بالای انرژی، ورود گسترده واردات ارزان از آسیا، افزایش شدید تعرفه‌های آمریکا برای محصولات فولادی اروپایی و دیگر عوامل است. واردات محصولات نیمه‌تمام ارزان از روسیه تنها رقابت را بیشتر برهم زده و وضعیت شرکت‌های اروپایی را دشوارتر می‌کند. بنابراین سیاست اروپایی‌ها روزبهروز خواهان بازنگری در رویکرد واردات اسلب روسیه است.
در ۱۷ژوئن ۲۰۲۵ گروهی متشکل از ۴۴نماینده پارلمان اروپا از جناح‌های سیاسی مختلف نامه‌ای نگران‌آمیز به اورزولا فون درلاین، رییس کمیسیون اروپا و آنتونیو کاستا، رییس شورای اروپا ارسال کردند و خواستار اقدام قاطع برای ممنوعیت کامل واردات محصولات فولادی روسیه به اتحادیه اروپا شدند.
در این نامه آمده است: «روزنه‌ای که برای واردات بخشی از محصولات آهن و فولاد از روسیه باقی مانده، ناسازگاری آشکار سیاست است که به نفع رژیم پوتین و چند بازیگر صنعتی است و به زیان صلح، امنیت و رفاه عمومی است. این موضوع به سخره گرفتن طرح اقدام فولاد اروپاست که کمیسیون اوایل امسال ارائه داد.» بیانیه‌های مشابهی در سطح صنعت فولاد اروپا نیز مطرح شده است. شرکت‌ها بر این باورند که حمایت از واردات اسلب روسیه در شرایط جنگ اوکراین و وضعیت کلی صنعت فولاد اروپا غیراخلاقی است. دنیس گریم، مدیرعامل تیسن‌کروپ استیل (Thyssenkrupp Steel) گفت: «واقعا شرم‌آور است که اتحادیه اروپا همچنان اجازه واردات گسترده فولاد از روسیه را می‌دهد در حالی که صنعت داخلی ما رنج می‌کشد. ما شغل‌ها را از دست می‌دهیم و همزمان با خرید اسلب‌ها به اقتصاد جنگی روسیه کمک می‌کنیم. نمی‌توانم این موضوع را برای هیچ‌یک از کارکنانم توضیح دهم.»
نمایندگان صنعت همچنین سیاست ضعیف تحریم‌ها علیه اسلب روسیه را به دلیل جست‌وجوی مصالحه با کشورهای عضو اتحادیه اروپا نقد می‌کنند.
شتاب در اتخاذ تصمیمات سراسر اروپایی معمولا نیازمند بروز محرک‌های قوی و شوک‌آور است. آخرین نمونه چنین محرکی، پرواز چند۱۰ پهپاد به قلمرو لهستان بود.
گونار گربلر توضیح می‌دهد: «تا زمانی که کشورهای عضو اتحادیه بر معافیت‌های خود اصرار دارند، سیستم باقی خواهد ماند. اروپا درباره ۲۰ پهپاد بحث می‌کند در حالی که هر روز بودجه‌ای که این اقدامات را ممکن می‌کند، منتقل می‌شود.»
تصمیمی که دیر شده
این بدان معنا نیست که اتحادیه اروپا به نتیجه و راه‌حل‌های درست نرسیده است بلکه صرفا روند درک مشکل و سپس مشورت و توافق بر سر مواضع زمان‌بر است.
در شرایط دشوار بازار اتحادیه اروپا، وجود محصولات فولادی روسیه به طور فزاینده‌ای غیرقابل توجیه است. در پایان سال گذشته ۶۳درصد واردات اسلب به اتحادیه اروپا، معادل ۱۵/۳میلیون تن محصولات روسی بودند. به عبارتی اتحادیه اروپا به شدت به واردات محصولات نیمه‌تمام از کشوری وابسته است که آن را تهدید امنیتی خود می‌داند و علیه آن ۱۸بسته تحریمی وضع کرده است.
دنیس پارین، مدیر بازرگانی کسب‌وکار صفحات ضخیم آرسلورمیتال اروپا می‌گوید: «با ادامه واردات اسلب‌های روسی ما صنعت فولاد اروپا را به توقف تولید سوق می‌دهیم. آیا واردات اسلب روسیه از حفاظت از صنعت فولاد اروپا مهم‌تر شده است؟»
در این شرایط اتخاذ تصمیم سریع و قاطع درباره واردات اسلب روسیه کاملا با اهداف خودمختاری استراتژیک و امنیتی اتحادیه اروپا که در طرح اقدام فولاد و فلزات اتحادیه منعکس شده هم‌راستاست.
کرستین ماریا ریپل، مدیرعامل انجمن فولاد آلمان (WV Stahl) می‌گوید: این روزنه باید بالاخره بسته شود: اگر نه با تحریم‌ها، پس با تعرفه‌های مؤثر اتحادیه اروپا روی اسلب روسیه. مهم این است که این تصمیم در گفت‌وگوهای بی‌پایان و کندی که معمول اروپایی‌هاست غرق نشود.
فولادسازان چک خواستار اقدامات فوری برای نجات
صنعت فولاد در جمهوری چک و اتحادیه اروپا در وضعیتی بحرانی قرار دارد. در نشست شورای منطقه‌ای توافق اقتصادی و اجتماعی (تری‌پارتیتا) در منطقه موراویایی-سیلزیایی، نمایندگان دولت، اتحادیه‌های کارگری و کارفرمایان بر ضرورت اقدام فوری برای حفظ تولید فولاد داخلی تاکید کردند. این موضوع در بیانیه مطبوعاتی کارخانه فولاد تژینتسکه ژله‌زارنی اعلام شده است.
یوسف بلیسا، فرماندار منطقه‌ای تاکید کرد: «همکاری میان منطقه، اتحادیه‌های کارگری و کارفرمایان برای ثبات و توسعه منطقه ما حیاتی است. با همکاری یکدیگر می‌توانیم به چالش‌هایی که با آنها روبه‌رو هستیم، پاسخ دهیم. تری‌پارتیتا ابزاری است برای هماهنگ‌سازی منافع و تقویت رقابت‌پذیری.»
در جریان این نشست، نامه‌ای سرگشاده از سوی اتحادیه‌های کارگری خطاب به تمام احزاب سیاسی و دولت آینده چک ارائه شد. در این نامه مخالفت شدید با استراتژی صنعتی فعلی اتحادیه اروپا و دولت چک اعلام شده است؛ استراتژی‌ای که به گفته اتحادیه‌ها بقای صنعت فولاد اروپا را تهدید می‌کند.
رومن دورچو، رییس اتحادیه KOVOتاکید کرد که این صنعت از قیمت‌های بالای انرژی و افزایش واردات از کشورهای ثالث رنج می‌برد.
او گفت: «این بخش انرژی‌بر باید تحت حمایت دولت قرار گیرد. ما نیازمند تعدیل اهداف اقلیمی و کمک برای گذار به فناوری‌های سبز هستیم. ما می‌خواهیم فولاد چک را حفظ کنیم؛ فولادی که توسط تجهیزات و کارگران خودمان تولید می‌شود.»
به همراه اتحادیه فولاد چک، برنامه‌ای ۱۰ ماده‌ای برای نجات صنعت فولاد این کشور ارائه شد. خواسته‌های مطرح شده شامل برق مقرون‌به‌صرفه، اصلاح سیستم تجارت انتشار گازهای گلخانه‌ای اتحادیه اروپا (EU ETS)، محدودیت در صادرات قراضه فلزی، حفاظت از بازار در برابر رقابت ناعادلانه، ایجاد بازار «فولاد سبز» و اعلام متالورژی به عنوان صنعتی راهبردی است.
رومن هایده، مدیرعامل شرکت تژینتسکه ژله‌زارنی، تاکید کرد: «تنها تولیدکننده فولاد کشور باید وضعیت یک شرکت راهبردی را دریافت کند، در غیر این صورت نمی‌توانیم در برابر فشارهای جهانی مقاومت کنیم.» تری‌پارتیتا همچنین از درخواست مشترک مناطق زغال‌سنگ‌خیز چک از اتحادیه اروپا و دولت برای ادامه تامین مالی پروژه «گذار عادلانه» پس از سال ۲۰۲۷ حمایت کرد.
پیشتر اتحادیه کارگران فولاد چک به شدت از هدف پیشنهادی کمیسیون اروپا برای کاهش ۹۰درصدی گازهای گلخانه‌ای تا سال ۲۰۴۰ انتقاد کرده بود. به گفته انجمن‌های صنعتی، این هدف حتی در بهترین شرایط هم غیرواقعی است و زنگ خطر نابودی نهایی صنعت اتحادیه اروپا را به صدا درآورده است.
