آزمون سخت تولید

سارا اصغری– شمارش معکوس فعال شدن مکانیسم ماشه آغاز شده است و این امر اقتصاد و به ویژه صنعت کشور را تهدید کرده و با چالش‌هایی مواجه خواهد کرد. به باور کارشناسان با فعال ‌شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، صنایع کلیدی و ارزآور کشور در معرض تهدیدی جدی قرار می‌گیرند. این تحریم‌ها با اختلال در زنجیره تامین، افزایش هزینه‌های تولید و محدودیت دسترسی به بازارهای جهانی بقای بسیاری از واحدهای تولیدی را با چالش جدی مواجه خواهد کرد. کاهش قدرت خرید مردم در نتیجه تورم فزاینده بر عمق این بحران خواهد افزود و رکود بی‌سابقه‌ای را در بخش صنعت رقم خواهد زد. هرچند در این میان برخی معتقد هستند که اثرات فعال شدن مکانیسم ماشه بیشتر اثرات روانی است اما بیشتر کارشناسان اعتقاد دارند که مکانیسم ماشه بدون شک اثرات واقعی غیرقابل انکاری را به همراه خواهد داشت که تولید و صنعت در ایران را متاثر از خود خواهد کرد.

اثرات روانی یک شلیک

علی هوشمند، عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی توایدکنندگان مقاطع برنجی در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» درباره تاثیر مکانیسم ماشه بر روند تولید عنوان کرد: من فکر می‌کنم تاثیر مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های بین‌المللی بیش از هر امر دیگری، یک تاثیر روانی است. با فعال شدن مکانیسم ماشه نخستین اتفاقی که روی می‌دهد تاثیرگذاری آن روی قیمت ارز و دلار خواهد بود و از این ناحیه است که تولیدکنندگان متحمل بیشترین فشار خواهند شد. در این راستا بیشتر تولیدکنندگان با تامین مواد اولیه با مشکل روبه‌رو شده که خود این امر افزایش قیمت این مواد را به‌دنبال خواهد داشت. هوشمند در ادامه خاطرنشان کرد: ما چندین دهه در تحریم به سر برده‌ایم و قادر به عبور از این تحریم‌ها شده‌ایم، هم‌اکنون نیز با مدیریت و برنامه‌ریزی و همکاری تعامل بین بخش‌های مختلف می‌توانیم از این تحریم‌ها عبور کنیم. وی در پایان یادآور شد: از اوایل دهه ۱۳۹۰ تاکنون بدترین تحریم‌های فلج‌کننده علیه ایران اعمال شده است که ما قادر به عبور از این تحریم‌ها بوده‌ایم. البته شرایط برای ما تولیدکنندگان و به تبع مردم بسیار سخت شده است که در این میان نخست به تولیدکنندگان و بعد به مصرف‌کنندگان فشار وارد می‌شود. البته پس از این مرحله اثرات روانی، اثرات واقعی خود را بعد از شش تا هشت ماه بر تولید نشان خواهد داد.

تولید، نخستین قربانی مکانیسم ماشه

عضو هیات‌مدیره مقاطع برنجی و تولید‌کننده مقاطع برنجی ادامه داد: البته برخی تولیدکنندگان نیز معتقد هستند که اثرات مکانیسم ماشه فراتر از اثرات روانی آن است که در وهله اول این اتفاق روی می‌دهد.

در این زمینه احد خوشرو، فعال حوزه صنعت و تولیدکننده در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» عنوان کرد: با فعال شدن مکانیسم ماشه، برخی تحریم‌ها دوباره به کشور بازمی‌گردد که اثرگذاری بالایی بر حوزه صنعت و تولید به همراه خواهد داشت. در این راستا بیشتر صنایع مواد اولیه و قطعات آنها وابستگی به واردات دارد که تامین مواد اولیه این صنایع به سختی امکان‌پذیر خواهد بود چراکه واردات آنها هم هزینه‌بر و هم زمان‌بر‌تر از قبل خواهد شد. هرچند هم‌اکنون نیز مجبور به دور زدن تحریم‌ها هستیم اما با بازگشت تحریم‌های بین‌المللی نقل‌وانتقال مالی بیش از گذشته سخت می‌شود.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: از سوی دیگر صنایع صادرات‌محور نیز دچار چالش شده و بازارهای صادراتی آن نیز دستخوش تغییر خواهد شد. در این زمینه می‌توان صنایعی همچون فولاد، سیمان و پتروشیمی را نام برد که برای کشور ارزآوری بالایی به همراه دارند. این موضوع به نوبه خود روی درآمد ارزی کشور نیز تاثیرگذار خواهد بود.

خوشرو همچنین با اشاره به این موضوع که بسیاری از صنایع در کشور‌ هایتک محسوب می‌شوند، تاکید کرد: برخی صنایع‌ هایتک در کشور به فناوری‌های روز وابسته هستند و این امر می‌تواند آنها را از روند به‌روز شدن در دنیا عقب نگه دارد. همچنین بهسازی و نوسازی واحدهای تولیدی به راحتی امکان‌پذیر نخواهد بود و این موضوع به نوبه خود بهره‌وری واحدهای تولیدی را کاهش می‌دهد.

این فعال حوزه تولید ادامه داد: بدون شک‌ مکانیسم ماشه نخستین اثرگذاری خود را در تولید به همراه خواهد داشت.

هرچند ممکن است در وهله اول این اثرگذاری روی افزایش قیمت ارز خودش را نشان بدهد اما تاثیر واقعی آن روی زنجیره تولید ملموس خواهد بود. خوشرو در ادامه با اشاره به این موضوع که ممکن است که برخی از صنایع تاثیر کمتری از مکانیسم ماشه بگیرند، بیان کرد: در این میان ممکن است برخی صنایع از جمله پوشاک یا صنایع غذایی و کشاورزی وابستگی کمتری به واردات داشته باشند و در این راستا بتوانند خود را بومی‌سازی کنند اما در نهایت همین صنایع نیز متاثر شده و دچار مشکل خواهند شد. وی در پایان تاکید کرد: کسانی که معتقد هستند مکانیسم ماشه بی‌اثر است، من معتقدم که در حقیقت آنها جزو کاسبان تحریم محسوب می‌شوند چراکه بدون شک این اقدام به تولیدکننده و پس از آن مصرف‌کننده و در نهایت در سفره مردم اثرگذار خواهد بود.

مکانیسمی که حیات واحدهای کوچک را خواهد گرفت

احسان فدایی، کارشناس لوازم خانگی در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» در پاسخ به این پرسش که در صورت فعال ‌شدن مکانیسم‌ ماشه تا چه اندازه صنعت لوازم‌خانگی از آن متاثر خواهد شد، گفت: بازار لوازم‌خانگی تا پیش از مطرح شدن مکانیسم‌ ماشه در رکود شدیدی قرار داشت. با افزایش تورم فزاینده در کشور، شاهد کوچک شدن سبد خانوار شدیم که در این میان، لوازم‌خانگی به‌عنوان یک کالای بادوام از اولویت خانوارها خارج و اولویت نخست آنها کالای مصرفی و تامین نیازهای روزمره شده است و در زمینه کالای خانگی نیز بیشتر به تعمیرات روی آورده‌اند. در چنین شرایطی تصور کنید که مکانیسم‌ ماشه نیز فعال شود؛ با توجه به وابستگی لوازم‌خانگی به ارز و واردات قطعات این لوازم به‌ویژه از کشور چین، در صورت فعال شدن مکانیسم‌ ماشه و برگشت تحریم‌های اروپا دیگر قادر به واردات از کشور چین نیز نخواهیم بود و این امر پیامدهای بسیار سنگینی برای این صنعت به همراه خواهد داشت. ارتباطات مالی ایران با چین دچار تنگناهای بیشتری خواهد شد و این رکود به‌شکل بی‌سابقه‌ای صنعت لوازم‌خانگی را دچار ابربحران خواهد کرد زیرا عدم ارتباط از یک‌سو و افزایش تورم از سوی دیگر قدرت خرید مردم را برای لوازم‌خانگی بیش از پیش کاهش خواهد داد. در چنین شرایطی نخستین اتفاقی که خواهد افتاد این است که واحدهای کوچکی که در زمینه لوازم‌خانگی مشغول به تولید هستند، قدرت ادامه حیات نخواهند داشت.

افزایش خواب سرمایه

مجید نامی، کارشناس حوزه نساجی نیز در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» و در پاسخ به این پرسش که فعال شدن مکانیسم ماشه بر صنعت پوشاک چه اثراتی را به همراه خواهد داشت، عنوان کرد: اعمال تحریم‌های بین‌المللی بدون شک روی موضوع تخصیص ارز و حمل‌و‌نقل تاثیرگذار خواهد بود و این موضوع نیز به نوبه خود روی زنجیره تولید در صنعت پوشاک اثر خواهد گذاشت. کسانی ‌که مدعی هستند مکانیسم‌ماشه اثری به‌همراه نخواهد داشت باید به آنها یادآور شد که تحریم‌های بین‌المللی حتما روی تمام صنایع ما ازجمله صنعت پوشاک تاثیر خواهد گذاشت. یک زمانی ما کالایی را از چین طی کمتر از ۲۰‌روز به کشور وارد می‌کردیم که در شرایط تحریم بین‌المللی ممکن است این زمان به بالای دوماه برسد که به نوبه خود سبب خواب سرمایه می‌شود و هزینه‌های سرمایه‌گذاری را نیز افزایش می‌دهد.

کلام آخر

فعال‌سازی مکانیسم ماشه نه‌تنها یک تهدید دیپلماتیک بلکه یک شوک اقتصادی تمام‌عیار برای صنایع وابسته به تجارت خارجی ایران محسوب می‌شود. همانطور که در این گزارش مشهود است، پیامدهای آن فراتر از تحریم‌های مستقیم است و زنجیره تامین، تولید و مصرف را به طور همزمان هدف قرار می‌دهد.نکته حائز اهمیت، تشدید آسیب‌پذیری‌های داخلی توسط این تحریم‌هاست. اقتصاد ایران پیش ‌از این نیز با تورم ساختاری، رکود بازار و کاهش قدرت خرید دست‌وپنجه نرم می‌کرد. فعال ‌شدن مکانیسم ماشه همانند یک تشدیدکننده عمل کرده و این نقاط ضعف را به گلوگاه‌های بحرانی تبدیل می‌کند.  وابستگی شدید بخش‌های تولید به واردات قطعات و مواد اولیه آنها را در برابر کوچک‌ترین اختلال در روابط مالی و لجستیکی بین‌المللی به شدت آسیب‌پذیر می‌کند. لازمه عبور از این بحران، تعامل با دنیاست چراکه تداوم تحریم‌ها می‌تواند به انزوای بیشتر و تضعیف پایدار بخش مولد اقتصاد بینجامد.