چتر نجات برای اقتصاد
محمدرضا ستاری- پس از ماه‌ها بحث اقتصادی و نزاع سیاسی که میان دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری ایالات متحده با بانک مرکزی آمریکا (فدرال‌رزرو) و رییس آن یعنی جروم پاول در جریان بود، روز چهارشنبه هفته گذشته برای اولین بار پس از ۹ ماه، فدرال‌رزرو نرخ بهره را کاهش داد. مطابق با اعلام این نهاد، نرخ بهره هدف به میزان ۲۵/۰درصد کاهش یافته و آن را در بازه ۴ تا ۲۵/۴درصد قرار می‌دهد یعنی پایین‌ترین سطح از اواخر سال ۲۰۲۲ تاکنون.
انتظار می‌رود این اقدام که نخستین کاهش نرخ بهره از دسامبر گذشته است، آغازگر مجموعه‌ای از کاهش‌های بیشتر در ماه‌های آینده باشد؛ کاهش‌هایی که می‌تواند به پایین آمدن هزینه‌های وام‌گیری در سراسر آمریکا کمک کند اما این تصمیم در عین حال هشداری در مورد وضعیت اقتصاد نیز به همراه داشته و در عین حال بازتابی از توافق گسترده‌تر در فدرال‌رزرو است مبنی بر اینکه بازار کار متوقف شده نیازمند محرکی ناشی از نرخ‌های بهره پایین‌تر است.
در همین رابطه طبق گزارشی که بی‌بی‌سی جهانی منتشر کرده، جروم پاول رییس فدرال‌رزرو در کنفرانس خبری پس از اعلام این تصمیم گفت: بیکاری همچنان پایین است اما ما شاهد ریسک‌های نزولی هستیم. این موضوع از آنجا حائز اهمیت است که ارزیابی پاول با گزار‌ش‌های مرتبط با ماه جولای تفاوت دارد؛ یعنی زمانی که وی وضعیت بازار کار را باثبات و خوب توصیف کرده بود.
پیامدهای یک تصمیم جنجالی
طبق گزارش رسانه‌ها، کاهش نرخ بهره با رأی مثبت ۱۱نفر از ۱۲عضو کمیته سیاستگذاری همراه شد. تنها مخالف، استیون میران بود که از جمله مشاوران اقتصادی ترامپ محسوب می‌شود و معتقد است که نرخ بهره باید به ۵/۰درصد کاهش یابد. در چنین شرایطی به گفته کارشناسان، این تصمیم فدرال‌رزرو جای تعجب نداشت و از قبل هم چنین اقدامی قابل پیش‌بینی بود زیرا تورمی که پس از همه‌گیری کرونا شدت گرفت و بانک مرکزی را در سال ۲۰۲۲ به افزایش شدید نرخ بهره وادار کرد، اکنون به میزان قابل‌توجهی کاهش یافته است.
از سوی دیگر در بریتانیا، اروپا، کانادا و دیگر نقاط جهان بانک‌های مرکزی قبلا نرخ‌ها را پایین آورده‌اند. بنابراین در آمریکا نیز سیاستگذاران فدرال ماه‌هاست اعلام کرده‌اند انتظار دارند امسال دست‌کم نیم‌درصد از نرخ‌های بهره کاسته شود. حتی در جلسه قبلی فدرال‌رزرو، دو عضو هیات‌مدیره از کاهش نرخ حمایت کرده بودند اما با رأی سایر اعضا که نگران بودند سیاست‌های اقتصادی ترامپ از جمله کاهش مالیات، تعرفه‌ها و بازداشت گسترده مهاجران بار دیگر موجب افزایش شدن تورم شود و شکست بخورند.
طبق برآوردهای صورت گرفته در ماه‌های اخیر، تورم در ایالات متحده به میزان کمی افزایش یافته است؛ به طوری که قیمت‌ها در ۱۲ماه منتهی به آگوست ۹/۲درصد بالا رفت؛ یعنی سریع‌ترین رشد از ژانویه و همچنان بالاتر از هدف ۲درصدی فدرال. با این حال نگرانی‌ها به دلیل ضعف بازار کار از اهمیت زیادی برخوردار شد زیرا آمریکا در آگوست و جولای تنها رشد اندکی در اشتغال ثبت کرد و در ژوئن حتی برای نخستین بار از سال ۲۰۲۰ به این سو کاهش خالص داشت.
در همین راستاست که سارا‌هاوس، اقتصاددان ارشد در ولز فارگو معتقد است: مساله به بازار کار برمی‌گردد. در واقع فدرال‌رزرو می‌داند وقتی بازار کار تغییر جهت دهد، این تغییر خیلی سریع اتفاق می‌افتد؛ بنابراین می‌خواهد مطمئن شود که همزمان با کندی بازار کار، ترمز اقتصاد را نکشد.
در چنین شرایطی پاول در کنفرانس خبری تاکید کرد که نرخ بیکاری هنوز پایین و در سطح ۳/۴درصد است؛ هرچند به وجود اختلاف‌نظرهای غیرمعمول میان اعضا درباره مسیر بعدی اذعان داشت. بنابراین پیش‌بینی‌های فدرال نشان می‌دهد نرخ بهره ممکن است تا پایان سال نیم‌درصد دیگر هم کاهش یابد. با این حال هفت عضو هیات‌مدیره فدرال‌رزرو نیازی به کاهش بیشتر نمی‌بینند و یک عضو دیگر نیز خواستار کاهش نرخ بهره تا زیر ۳درصد است.
دوگانه‌ای میان ترامپ و پاول
لازم به یادآوری است که دونالد ترامپ از زمان بازگشت به کاخ سفید به دنبال برکناری پاول بوده و تنش‌های زیادی در خصوص این مساله با فدرال‌رزرو و برخی دیگر از نهادهای آمریکایی دارد. در همین راستا و در شرایطی که هنوز ترامپ نتوانسته خواسته خود برای کنار زدن پاول و یکی دیگر از اعضای زن هیات‌مدیره را عملی کند، رییس این نهاد مهم و استراتژیک ایالات متحده از وضعیت اقتصادی کشورش ابراز رضایت کرده و مدعی است که زمان دشواری‌های بزرگ برای ما سپری شده است اما او در ادامه با هوشمندی گفته که از منظر سیاستگذاری دانستن مسیر درست چالش‌برانگیز است و در حال حاضر هیچ راه بدون ریسکی وجود ندارد.
در نتیجه برخی تحلیلگران معتقدند این تصمیم به احتمال زیاد ترامپ را راضی نخواهد کرد؛ او ماه‌هاست فدرال‌رزرو را به دلیل تعلل در کاهش نرخ‌ها هدف قرار داده و می‌گوید نرخ بهره باید تا یک‌درصد پایین بیاید. او همچنین بارها در شبکه‌های اجتماعی، پاول را کاملا نادان نامیده و او را متهم کرده که با بالا نگه داشتن طولانی‌مدت نرخ‌ها، اقتصاد را خفه کرده است.
ترامپ حتی در پستی پیش از نشست هیات‌مدیره فدرال‌رزرو نوشت: خیلی دیر شده. باید نرخ‌ها را همین حالا و بسیار بیشتر از آنچه پاول در ذهن دارد کاهش داد. بازار مسکن جهش خواهد کرد!
در همین رابطه و در حالی که برخی از کارشناسان معتقدند که ترامپ از لحاظ حقوقی و سیاسی قادر به برکناری پاول نبوده و استقلال بانک مرکزی آمریکا ازجمله خطوط قرمز سیاسی و سیاستگذاری در آمریکا محسوب می‌شود اما صحبت‌ها و دیدگاه‌های ترامپ در این زمینه را نباید صرفا یک مانور سیاسی تلقی کرد زیرا او به سرعت، میران را برای پر کردن کرسی خالی موقت منصوب کرد تا در نشست هفته گذشته هیات‌مدیره فدرال‌رزرو حضور داشته باشد.
دولت ترامپ همچنین پاول را تهدید به برکناری و تحقیق کرده و بر سر برکناری لیزا کوک دیگر عضو هیات‌مدیره نیز وارد دعوای حقوقی شده است. منتقدان این اقدامات را حمله‌ای بی‌سابقه به استقلال فدرال‌رزرو در تاریخ معاصر می‌دانند.
پاول در کنفرانس خبری از پاسخ مستقیم به این موضوع خودداری کرده و وقتی از او پرسیده شد که آیا ماجرای کوک تهدیدی برای استقلال بانک مرکزی است، گفت: من آن را یک پرونده قضایی می‌بینم و فکر می‌کنم اظهارنظر در مورد آن مناسب نیست.
با وجود این حاشیه‌ها، تحلیلگران بر این باورند که تصمیم فدرال‌رزرو برای کاهش نرخ بهره صرف‌نظر از کارزار فشار ترامپ نیز اتخاذ و اجرایی می‌شد.
در همین رابطه آرت هوگان، استراتژیست ارشد بازار معتقد است: سیاست‌های ترامپ قطعا فعالیت اقتصادی‌ای ایجاد کرده که فدرال را وادار به واکنش کرده است اما فشارهای لفظی او بر فدرال‌رزرو برای کاهش نرخ‌ها هیچ اثری نداشته است.
