ضرورت بازآفرینی شهری
جهان صنعت– امروزه نوسازی و بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مشترک بیشتر کشورهای جهان تبدیل شده است؛ دغدغه‌ای که نه‌تنها جنبه کالبدی دارد بلکه به‌صورت مستقیم با مسائل اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی و حتی فرهنگی پیوند خورده است. تجربه‌های جهانی به‌خوبی نشان می‌دهد که نگاه موردی و محدود به بازسازی تک‌پلاک‌ها، هرچند در ظاهر باعث نوسازی یک قطعه زمین یا یک ساختمان می‌شود اما در عمل هیچگاه نتوانسته است معضلات پیچیده و ریشه‌دار بافت‌های فرسوده را حل کند. آنچه در این عرصه کارآمد و پایدار شناخته می‌شود، رویکردی جامع و هماهنگ است که مقیاس محله و منطقه را مبنا قرار می‌دهد و به شبکه زیرساخت‌های شهری، دسترسی به خدمات عمومی، پیوندهای اجتماعی ساکنان و هویت فرهنگی محلات توجه ویژه دارد. کشورهای موفق در این زمینه دریافته‌اند که نوسازی بافت‌های فرسوده صرفا یک عملیات ساختمانی نیست بلکه فرآیندی چندبعدی است که با هدف ارتقای کیفیت زندگی شهری، بازگرداندن پویایی اقتصادی، افزایش تاب‌آوری شهرها در برابر بحران‌هایی همچون زلزله یا تغییرات اقلیمی و احیای سرمایه‌های اجتماعی و فرهنگی محلات قدیمی دنبال می‌شود. به همین دلیل، تجربه‌های بین‌المللی از شرق آسیا تا اروپا و آمریکای لاتین نشان می‌دهد که هر کجا سیاستگذاران توانسته‌اند برنامه‌های جامع محله‌محور را جایگزین اقدامات جزیره‌ای کنند، بازآفرینی شهری نه‌تنها موفق‌تر بلکه ماندگارتر و مقبول‌تر نزد ساکنان بوده است.
دلیل شکست خوردن ایده‌های نوسازی شهری
رییس انجمن صنعت ساختمان در خصوص راهکارهای عملی برای نوسازی بافت‌های فرسوده شهری در پاسخ به این پرسش که در دوره‌های مختلف ایده‌های زیادی برای نوسازی بافت‌های فرسوده ارائه شده است اما همواره شاهد شکست این ایده‌ها بوده‌ایم به نظر شما آیا می‌توان یک مسیر مشخص برای برطرف کردن معضل بافت فرسوده ارائه کرد و ایجاد فضای جدید شهری را به سرانجام برسانیم؟ توضیح داد: موضوع بافت فرسود تنها مختص ایران نیست و تمامی کشورهای جهان با این موضوع مواجه هستند اما در تمام دنیا با یک نسخه واحد توانسته‌اند این معضل حل کنند.
پژمان جوزی ادامه داد: در تمام کشورهای جهان بافت فرسوده به‌عنوان بافت توسعه‌گری شناخته می‌شود و اگر قرار باشد به صورت تک پلاک نسبت به نوسازی این بافت‌ها اقدام کنیم قطعا پاسخ درستی دریافت نخواهیم کرد، بنابر نسخه جهانی نوسازی بافت‌های فرسوده باید به صورت جامع و محله‌ای به این معضل پرداخته شود.
اقدامات انجام‌شده و راهکارهای پیشِ‌رو
جوزی درباره اقدامات انجام‌شده در این رابطه توضیح داد: در سال‌های گذشته، ۲۰۲۰محله فرسوده توسط ستاد توانمندسازی بافت‌های فرسوده شناسایی شده است اما متاسفانه تاکنون هیچ اقدامی در این‌باره صورت نگرفته چراکه توسعه‌گری در این بخش انجام نشده، در این راستا طی گفت‌وگوهایی که رییس گروه اقتصادی دفتر مقام معظم رهبری با انجمن صنعت ساختمان داشته است، قرار شد به‌صورت پایلوت در یکی از این مناطق فعالیت کنیم تا به‌صورت الگو در سایر مناطق مورد استفاده قرار بگیرد.
جوزی ادامه داد: برنامه ما برای بهسازی مناطق فرسوده این است که طی یک توافق سه‌جانبه بین توسعه‌گر، دولت و حاکمیت نسبت به اجرای ایده‌های موجود اقدام کنیم، کل بافت فرسوده در یک نگاه طراحی خواهد شد و افرادی که در این بافت‌ها زندگی می‌کنند در زون‌های مختلف قرار می‌گیرند و هیچگاه از محله‌ای که در آن زندگی می‌کنند خارج نخواهند شد که این موضوع به افزایش همکاری ساکنان بافت‌های فرسوده کمک خواهد کرد.
او گفت: بافت‌های فرسوده یک ثروت است و از آنجا که صاحبان این بافت‌ها مالک زمین هستند باید خانه‌هایی که در شأن آنهاست ساخته و به آنها تحویل داده شود و نکته مهم این است که در بافت‌های فرسوده معمولا تمامی امکانات و زیرساخت‌ها از قبل وجود دارد و تنها در مواردی باید مورد بهسازی قرار بگیرند تا در شأن ساکنان این محله‌ها باشد بنابراین چنانچه برنامه جامعی برای این بخش وجود داشته باشد می‌توانیم شاهد اتفاقات ویژه‌ای در این مناطق باشیم.
جوزی ادامه داد: به‌طور کلی برای آنکه بتوانیم اقدام قابل قبولی در مناطق فرسوده انجام دهیم باید در مرحله اول توسعه‌گر‌ها را بشناسیم و در مرحله بعدی نیز با ایجاد بسترهای مناسب، فعالیت توسعه‌گران در این مناطق را تسهیل کنیم و چنانچه این موارد به‌شکل مناسبی آماده شود می‌توانیم انتظار داشته باشیم که محلات فرسوده‌ای که شناسایی شده در بازه زمانی سه تا چهارساله بازسازی و نوسازی شوند.
سهم نهادهای دولتی از قیمت تمام‌شده ساختمان
رییس انجمن صنعت ساختمان در پاسخ به این پرسش که در حال حاضر چه سهمی از هزینه‌های پروژه‌ها مربوط به نهادهای دولتی است و آیا این نسبت منصفانه است؟ پاسخ داد: این سهم در حال حاضر در بازار ساخت‌وساز ایران بسیار بالاست و در مناطق مختلف می‌تواند تاثیرات مختلفی را بر قیمت تمام‌شده ساخت داشته باشد. چگونگی دریافت بخشی از این مبالغ که از کارفرما دریافت می‌شود ناعادلانه است چراکه در همان ابتدای شروع کار پروژه‌ها باعث می‌شود که توان مالی سرمایه‌گذاران کاهش یابد، این در حالی است که تمام این دریافتی‌ها می‌تواند به مرور یا حتی با اتمام پروژه انجام شود تا فشار کمتری به سازندگان وارد شود.
جوزی در مورد فاکتورهای موثر در قیمت تمام‌شده ساخت نیز گفت: فاکتورهای مختلفی وجود دارد که می‌توانند بر این موضوع تاثیرگذار باشند که سازندگان و مالکان تاثیری در آن ندارند. بعضی این فاکتورها مانند قیمت زمین و قیمت مصالح از موارد مختلف تاثیر می‌پذیرند که سازندگان کنترلی بر آنها ندارند.
