بازار سرمایه در دو‌راهی توسعه یا انزوا
فرزین سهرابی، کارشناس بازار سرمایه
بازار سرمایه در آستانه یک انتخاب تاریخی قرار دارد: یا باید به مسیر سنتی، بسته و انحصارزده خود ادامه دهد یا با شجاعت وارد دوره‌ای تازه از شفافیت، فناوری‌محوری و مشارکت واقعی همه بازیگران شود. آنچه امروز بیش از هر زمان دیگر ضروری به نظر می‌رسد آزادسازی اطلاعات، حذف تبعیض دسترسی و پایان دادن به انحصار داده‌هاست؛ مسیری که در تمام بازارهای توسعه‌یافته جهان طی شده و بازده آن در قالب افزایش مشارکت، رشد نقدشوندگی و توسعه فناوری‌های مالی قابل مشاهده است.
یکی از مهم‌ترین اقدامات بنیادین برای گشودن این مسیر، ارائه ریز معاملات تمام نمادهای بازار سرمایه به صورت لحظه‌ای (Real-Time) و بدون فیلتر است. این داده‌ها باید از طریق یک وب‌سوکت عمومی و با زیرساختی پایدار و پرسرعت، برای عموم قابل دسترسی باشد. شفاف‌سازی اطلاعات معاملاتی نه‌تنها یک مطالبه تکنولوژیک بلکه یک ضرورت برای ارتقای عدالت اقتصادی در بازار است. در شرایط کنونی تنها گروه‌هایی خاص به این داده‌ها دسترسی دارند و از این مزیت برای طراحی الگوریتم‌ها و اجرای معاملات سریع بهره می‌برند در حالی که عموم فعالان بازار از این امکان محروم هستند.
در همین راستا باید نهاد ناظر سیاستی فعال در توسعه شرکت‌های فناور بازار سرمایه اتخاذ کند. نهادهایی مانند OMSها، شرکت‌های تحلیل داده، پلتفرم‌های معاملات الگوریتمی یا حتی مشاوران سرمایه‌گذاری تکنولوژی‌محور باید مورد حمایت قرار گیرند تا بتوانند خدمات واقعی، دقیق و سریع در اختیار سرمایه‌گذاران بگذارند. ایجاد دسترسی API به سامانه‌های معاملاتی با سرعت بالا، بدون تاخیر و بدون مداخله‌های رانتی می‌تواند مسیر توسعه ابزارهای معاملاتی هوشمند را هموار کند. در نبود این زیرساخت‌ها، امکان رقابت برابر از بین می‌رود و سهم عمده‌ای از بازار در اختیار بازیگران خاص باقی می‌ماند.
نکته مهم دیگر آن است که تحولات فناورانه در بازارهای جهانی متوقف نشده‌اند. از کاربرد گسترده هوش‌مصنوعی در تحلیل بازارها گرفته تا رشد معاملات خودکار، همه چیز به سمت یک بازار پیچیده اما دسترس‌پذیر برای عموم حرکت کرده است. در مقابل بازار سرمایه هنوز درگیر ساختارهای کند، دسترسی‌های محدود و نگرش‌های امنیت‌محور به اطلاعات است.
این شکاف نه‌‌فقط سرمایه‌گذاران خرد بلکه سرمایه‌گذاران حرفه‌ای را نیز به سمت بازارهای جایگزین سوق می‌دهد. در وضعیتی که فضای اقتصاد جهانی به سمت دارایی‌های دیجیتال، کریپتو و اکوسیستم‌های آزاد داده حرکت کرده، نمی‌توان با ابزارهای کند و نگاه انحصاری انتظار رشد و رونق داشت.
اگر سازمان بورس و دیگر نهادهای ناظر به جای شجاعت در تحول همچنان به محافظه‌کاری و حفظ انحصار ادامه دهند باید در آینده‌ای نزدیک منتظر خروج سرمایه از بازار سرمایه سنتی ایران بود. بازار سرمایه فقط با صدور مجوز و تصویب مقررات بزرگ نمی‌شود بلکه به‌واسطه اعتماد، دسترسی آزاد و توسعه فناوری‌های بومی است که می‌تواند در نقش یک رکن اساسی اقتصاد ملی ظاهر شود. زمان تغییر فرا رسیده؛ تغییری که از پایان تبعیض در داده، تقویت نهادهای فناور و اعتماد به بازیگران جدید بازار آغاز می‌شود.
