فعالیت انقباضی چین برای سومین ماه پیاپی
جهان صنعت– مرکز پژوهش‌های اتاق ایران تهیه و انتشار سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران در دستور کار قرار داده است. در صدوسیزدهمین گزارش از این سلسله گزارش‌ها، گلچینی از تحولات اخیر در سه لایه جهانی و منطقه‌ای محیط ژئواکونومیک ایران و گزیده‌ای از پژوهش‌های تازه ارائه شده است. خلاصه این گزارش به شرح زیر است.
در تحولات جهانی فعالیت تولیدی چین در ماه ژوئن برای سومین ماه پیاپی در وضعیت انقباضی باقی ماند. داده شاخص مدیران خرید همچنان نشان‌دهنده چشم‌انداز ضعیف در بخش صنعت است؛ چشم‌اندازی که تحت‌تاثیر کاهش تقاضای خارجی، فشارهای ناشی از افت قیمت‌ها و تداوم تنش‌های تجاری تضعیف شده است. براساس گزارشی رسمی، سود شرکت‌های صنعتی چین در ماه مه نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱/۹درصد کاهش یافته است. این افت سود نشانه‌ای از توقف روند احیای نسبی سودآوری در ماه‌های مارس و آوریل تلقی می‌شود و عمدتا ناشی از کاهش قیمت تولیدکننده و کاهش حاشیه سود بنگاه‌هاست. در چنین شرایطی انتظار می‌رود سیاستگذاران اقتصادی چین همچنان رویکردی حمایتی در پیش گیرند. بانک مرکزی چین در حال بررسی کاهش بیشتر نرخ سپرده قانونی و گسترش ابزارهای تامین مالی هدفمند برای حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط صنعتی است.
واکنش سیاستگذاران اقتصادی چین
در چنین شرایطی انتظار می‌رود سیاستگذاران اقتصادی چین همچنان رویکردی حمایتی در پیش گیرند. گزارش‌ها حاکی از آن است که بانک مرکزی چین در حال بررسی کاهش بیشتر نرخ سپرده قانونی و گسترش ابزارهای تامین مالی هدفمند برای حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط صنعتی است. در حوزه سیاست مالی نیز دولت با پیش‌پرداخت بخش عمده‌ای از سهمیه اوراق قرضه ویژه دولت‌های محلی در سال ۲۰۲۵ به ارزش تقریبی ۳هزار میلیارد یوآن می‌کوشد از طریق افزایش سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی ثبات در سطح تقاضا را حفظ کند.
به همزمان نهادهای نظارتی در حال طراحی سازوکاری موسوم به فهرست سفید هستند که موجب آن توسعه‌دهندگان واجد شرایط در بخش مسکن خواهند توانست با تضمین بانک‌های دولتی، اقدام به انتشار اوراق بدهی کنند. هدف از این طرح احیای اعتماد عمومی به پروژه‌های پیش‌فروش و کاهش نوسانات تقاضا برای محصولات صنعتی بالادستی است.
با توجه به تداوم ضعف در تقاضای جهانی و تاخیر در اثر بخشی سیاست‌های محرک داخلی تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند سودآوری در بخش تولید حداقل تا پایان سه ماهه سوم سال۲۰۲۵ بهبود معناداری نخواهد یافت. در این میان بهبود پایدار در صادرات همراه با تثبیت تقاضای داخلی و احیای بازار مسکن مولفه‌های کلیدی برای خروج اقتصاد صنعتی چین از وضعیت رکودی محسوب می‌شوند.
کاهش وابستگی به طرح کمربند و جاده چین
به تازگی رسانه‌های هندی گزارش دادند که دولت هند به طور رسمی بررسی مسیر ترانزیتی بین‌المللی ماورای خزر موسوم به «کریدور میانی» را آغاز کرده است. این مسیر که به عنوان یکی از مهم‌ترین گزینه‌های جایگزین برای اتصال چین به اروپا بدون عبور از روسیه یا ایران شناخته می‌شود، در کانون توجه راهبردی هند قرار گرفته است. هدف اصلی این ارزیابی، کاهش وابستگی به طرح «کمربند و جاده» چین و مدیریت مخاطرات ژئوپلیتیکی ناشی از مسیرهای دریایی، از جمله کانال سوئز، عنوان شده است.
در سطح منطقه‌ای این رویکرد با گرایش فزاینده کشورهای آسیای مرکزی به تنوع بخشی در مسیرهای ترانزیتی هم‌راستا شده است. قزاقستان به عنوان بازیگر محوری با توسعه بنادر خود در آکتائو و کوریک احداث خطوط ریلی با چین و جمهوری آذربایجانو مشارکت در دیجیتالی‌سازی زنجیره‌های تامین جایگاه خود را در این کریدور تقویت کرده است. هر چند نفوذ چین از طریق ابتکار کمربند – جاده همچنان ادامه دارد اما نشانه‌هایی از تمایل به ایجاد توازن راهبردی با حضور بازیگرانی چون هند نیز مشاهده می‌شود.
در مجموع، ارزیابی هند از کریدور میانی از مسیر قزاقستان نشانه‌ای از چرخش تدریجی در سیاست‌های تجاری و ژئوپلیتیکی این کشور است. این کریدور نه‌تنها می‌تواند زمان و هزینه‌های حمل‌ونقل را کاهش دهد بلکه بستر مناسبی برای افزایش نقش هند در زنجیره جهانی تامین و تعمیق روابط راهبردی با کشورهای اوراسیا فراهم می‌کند. با این حال تحقق این هدف مستلزم عزم سیاسی سرمایه‌گذاری زیرساختی و همکاری همه‌جانبه با شرکای منطقه‌ای خواهد بود.
در تحولات منطقه در پی تحولات اخیر اقتصادی و تداوم فشارهای ناشی از کاهش قیمت نفت، شرکت‌ها و موسسات مالی در کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس، مسیر تازه‌ای را برای تامین مالی پروژه‌های کلان خود در پیش گرفته‌اند. گزارش‌های جدید نشان می‌دهد که وام‌گیرندگان این منطقه به‌طور فزاینده‌ای به بازارهای مالی آسیا روی آورده و از بانک‌های این منطقه برای دریافت وام و تسهیلات اعتباری بهره می‌برند. به نظر می‌رسد این تغییر مسیر در تامین مالی، بخشی از یک راهبرد گسترده‌تر برای کاهش وابستگی به منابع غربی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های نقدینگی در بازارهای شرقی باشد.
حذف تدریجی تعرفه‌ها
اتحادیه اقتصادی اوراسیا و امارات‌متحده‌عربی توافقی را به امضا رساندند که براساس آن تعرفه‌های واردات بر ۸۵درصد از کالاهای تجاری میان دو طرف به‌تدریج حذف خواهد شد. این توافق با هدف تسهیل تجارت دوجانبه و گسترش دسترسی متقابل به بازارها انجام گرفته و در صورت اجرای کامل می‌تواند الگویی نوین در روابط تجاری فرامنطقه‌ای میان اوراسیا و خلیج‌فارس پدید آورد.
گذرگاه مرزی القائم ـ البوکمال پس از سه سال تعطیلی مقطعی به طور رسمی برای تردد مسافر و تبادل کالا بازگشایی شد. این تصمیم براساس ارزیابی امنیتی مشترک میان بغداد و دمشق اتخاذ شده و گامی مهم در راستای عادی‌سازی روابط اقتصادی و لجستیکی میان دو کشور به شمار می‌آید. بازگشایی این معبر نه‌تنها مرز را برای مبادلات روزمره فعال می‌سازد بلکه آن را به نقطه‌ای راهبردی در زنجیره‌های تامین منطقه‌ای تبدیل می‌کند. گذرگاه القائم ـ البوکمال در جایگاه پیوندی راهبردی میان سه کریدور منطقه‌ای قرار گرفته است.
در پژوهش‌های تازه گزارش سرمایه‌گذاری جهانی سال۲۰۲۵ که به تازگی از سوی کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد منتشر شده است، یکی از مهم‌ترین اسناد تحلیلی در حوزه جریان‌های سرمایه‌گذاری بین‌المللی به شمار می‌آید. این گزارش با تمرکز ویژه بر «اقتصاد دیجیتال»، به بررسی روندها، چالش‌ها و فرصت‌های سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال۲۰۲۴ و ترسیم چشم‌انداز آن در سال۲۰۲۵ می‌پردازد و تصویری جامع از پویایی‌های اقتصاد جهانی در این حوزه ارائه می‌دهد. در شرایطی که جهان همچنان با پیامدهای اقتصادی ناشی از همه‌گیری کووید۱۹، بی‌ثباتی‌های ژئوپلیتیکی، بحران انرژی و تحولات عمیق فناورانه روبه‌رو است، این گزارش با ارائه داده‌های دقیق، تحلیل‌های منطقه‌ای و بخش‌محور و نیز بررسی سیاست‌های نوظهور، به‌ویژه در عرصه دیجیتال، نقشی راهبردی در هدایت تصمیم‌گیران سیاسی، فعالان اقتصادی و نهادهای توسعه‌ای ایفا می‌کند.
