حمله به حیفا؛ زنگ خطر برای «آیمِک»
جهان صنعت– راهگذر اقتصادی هند–خاورمیانه–اروپا (India–Middle East–Europe Corridor یا IMEC) به عنوان یکی از جاه‌طلبانه‌ترین ابتکارات ژئو-اقتصادی غرب و شرکای منطقه‌ای‌اش، با هدف اتصال بندر بمبئی در هند به بندر پیرائوس در یونان از طریق زیرساخت‌های حمل‌ونقل در خاورمیانه طراحی شده است. این طرح که در حاشیه نشست G20 سال ۲۰۲۳ با حمایت ایالات متحده، اتحادیه اروپا، هند، عربستان سعودی و امارات متحده عربی معرفی شد، قرار بود رقیبی برای طرح «کمربند و جاده» چین باشد. با این حال، تحولات اخیر در غرب آسیا، به‌ویژه حمله موشکی ایران به بندر حیفا، بار دیگر اهمیت و شکنندگی امنیت را در موفقیت این کریدور نمایان کرد.
در ماه ژوئن ۲۰۲۵، بندر حیفا، یکی از ایستگاه‌های کلیدی در مسیر پیشنهادی کریدور IMEC و نقطه اتصال حیاتی در شریان حمل‌ونقل مدیترانه‌ای، هدف حملات دقیق موشکی از سوی نیروهای ایران قرار گرفت. این حمله موجب تخریب بخشی از زیرساخت‌های بندر، اختلال در زنجیره لجستیک و افزایش قابل‌توجه هزینه‌های بیمه و امنیت شد. پیامدهای این رویداد نشان می‌دهد که هرگونه سرمایه‌گذاری سنگین در منطقه‌ای با ثبات شکننده، بدون تضمین‌های امنیتی قابل اتکا، با خطرات جدی مواجه است.
تداوم جنگ اعلام‌نشده میان ایران و اسرائیل که اکنون وارد فاز آشکار نظامی شده، فراتر از یک درگیری دوجانبه است. این جنگ پتانسیل بی‌ثبات‌سازی کل منطقه خاورمیانه را دارد، جایی که حلقه‌های اصلی کریدور IMEC از آن عبور می‌کند. از عبور خطوط ریلی و جاده‌ای در عربستان، امارات، اردن و اسرائیل گرفته تا بنادر حیاتی مدیترانه‌ای، همه در تیررس مستقیم یا غیرمستقیم پیامدهای این تنش قرار دارند.
موشک باران بندر حیفا؛ شروع بحران امنیتی کریدور
بندر حیفا به‌عنوان یکی از کلیدی‌ترین مراجع ترانزیتی و حمل‌ونقلی کریدور آیمک در اسرائیل، محل تمرکز فعالیت‌های اقتصادی و تجاری برای اتصال خاورمیانه به اروپاست. صبح روز گذشته، چندین موشک هدایت‌شده ایرانی به این بندر و ساختمان اصلی طرح برخورد کردند و علاوه بر آسیب به تاسیسات بندری، وقفه‌ای جدی در فعالیت‌های این مسیر ایجاد کردند.
براساس گزارش‌های محلی، این حمله واکنش گسترده‌ای داشته و نگرانی‌ها درباره امنیت پایدار پروژه را بالا برده است.
کارشناسان نظامی معتقدند که این حمله، پیامی آشکار به حامیان کریدور آیمک بود که هرگونه تلاش برای محاصره اقتصادی و سیاسی ایران با هزینه سنگین مواجه خواهد شد و تهران از توان بازدارندگی و پاسخ متناسب برخوردار است.
پیامدهای فوری و گسترده؛ آسیب به زیرساخت اقتصادی
اختلال در بندر حیفا علاوه‌بر ایجاد تنگنا در حمل‌ونقل کالاهای وارداتی و صادراتی، هشداری روشن درباره ریسک‌های امنیتی پروژه است. این حادثه نشان داد تکیه بیش از حد به چند بندر مشخص در مناطق پرتنش خاورمیانه، کل پروژه کریدور را آسیب‌پذیر کرده است.
کارشناسان اقتصادی تاکید کردند که شکست حتی کوتاه‌مدت این مسیر باعث افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و بیمه، طولانی شدن زمان تحویل کالا و بی‌ثباتی در زنجیره تامین می‌شود. طبق برآورد اولیه، خسارت وارده حداقل چند صد میلیون دلار است که بازسازی و تقویت سیستم‌های امنیتی بندر را ضروری می‌کند. این اختلال‌ها در شرایطی رخ می‌دهد که کشورهای اروپایی و آسیایی سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی برای توسعه این پروژه انجام داده‌اند. در چنین فضایی، ریسک‌های امنیتی، جذابیت پروژه را کاهش داده و چشم‌انداز موفقیت اقتصادی آن را تیره و تار می‌کند.
کشورهای منطقه روی اسب بازنده شرط‌بندی نکنند
در همین رابطه علیرضا رحیمی، کارشناس حوزه مسائل استراتژیک و اقتصاد بین‌الملل گفت: ماهیت حمله، دقت و هدفمند بودن آن نشان می‌دهد ایران توانسته با شناسایی نقاط ضعف امنیتی، ضربه‌ای اساسی به یکی از عناصر کلیدی دشمن وارد کند. بندر حیفا از نظر لجستیکی و استراتژیک قلب کریدور آیمک است؛ ضربه به آن عملا مسیر و ادامه پروژه را به مخاطره می‌اندازد. این اقدام هوشمندانه، پیام سیاسی و نظامی واضحی به حامیان خارجی این پروژه دارد و آن‌هم این است که ایران دیگر اجازه نمی‌دهد امنیت اقتصادیش به خطر بیفتد. در غیراین صورت هزینه‌ها افزایش خواهد یافت. از نظر امنیتی، این حمله زنگ خطری برای همه کشورهایی است که روی ثبات منطقه حساب باز کرد‌ه‌اند.
او تصریح کرد: کریدور آیمک قرار بود به عنوان مسیر جایگزین تجارت هند به اروپا عمل کند اما ناامنی در بندر حیفا می‌تواند مهم‌ترین گلوگاه این پروژه را مختل کند. ناامنی و وقفه در این بندر باعث برهم خوردن زنجیره تامین، افزایش هزینه‌ها و بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران می‌شود. وقتی پروژه‌ای در کنار مناقشات و بحران‌های امنیتی مدام با حملات مواجه باشد، انتظار رشد پایدار اقتصادی غیرممکن است. این ضعف ساختاری خود حاصل حذف ایران از نقشه ترانزیت و تمرکز شدید پروژه در مناطق متشنج است. به عبارت دیگر، کریدور از ابتدا بنا بود با بستن درهای اقتصادی و ترانزیت به ایران یک ائتلاف ضدایرانی بسازد؛ حمله ایران به حیفا پاسخ مستقیم به پروژه ناامن و غیرعملی است.
رحیمی خاطرنشان کرد: با ادامه ناامنی در منطقه، مدل کریدور آیمک نه‌تنها تحقق نخواهد یافت بلکه شاید دست‌کم در کوتاه‌مدت برای کشورهای درگیر بیشترین هزینه را به دنبال داشته باشد. درگیری‌ها و تحرکات نظامی پراکنده، هزینه‌های امنیتی را بالا برده و پروژه را عملا غیرقابل بهره‌برداری می‌کند. از سوی دیگر، ایران نشان داده است که توان محافظت از منافع خود را نه فقط به صورت دفاعی بلکه به صورت ضربتی و پیشگیرانه دارد و نمی‌گذارد دشمنانش بحرانی را بر او تحمیل کنند. این موضوع می‌تواند موازنه قوا را در منطقه بار دیگر به نفع تهران تغییر دهد.
این کارشناس اقتصاد بین‌الملل به مهر گفت: حمله موشکی ایران به بندر حیفا، دستاورد بزرگی در جهت شکست پروژه ناامن کریدور آیمک بود که نه‌تنها اعتبار سیاسی و اقتصادی این طرح را زیر سوال برد بلکه توان نظامی و تیزهوشی امنیتی کشورمان را نیز برجسته کرد. این حادثه پاسخی محکم به تلاش‌های اقتصادی و امنیتی دشمن علیه ایران است و نشان می‌دهد مسیر توسعه منطقه‌ای بدون در نظر گرفتن معادلات قدرت و امنیت، محکوم به ناکامی است.
پیامدهای بلندمدت؛ شکست ائتلاف و پیروزی بازدارندگی
حمله موشکی ایران به بندر حیفا نه‌تنها یک رویداد نظامی است بلکه نقطه‌عطفی در روند ژئوپلیتیک منطقه به‌شمار می‌رود. این حادثه می‌تواند پیامدهای بلندمدتی برای پروژه آیمک و نقش‌آفرینان آن داشته باشد؛ کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران: ریسک‌های امنیتی افزایش یافته، جذابیت سرمایه‌گذاری را برای شرکت‌های بین‌المللی کاهش خواهد داد و ممکن است منجر به خروج سرمایه یا توقف پروژه‌های مرتبط شود. افزایش هزینه‌های امنیتی: کشورهای درگیر مجبور به افزایش بودجه‌های امنیتی برای حفاظت از زیرساخت‌های کریدور خواهند شد که بار مالی سنگینی را به همراه دارد. تغییر مسیرهای احتمالی: در صورت عدم توانایی در تامین امنیت، ممکن است برخی کشورها به دنبال مسیرهای جایگزین یا کاهش وابستگی به کریدور آیمک باشند. تقویت موضع ایران: این حمله نشان داد که ایران دارای توانایی بازدارندگی بالایی است و می‌تواند به پروژه‌هایی که منافع ملی آن را تهدید می‌کنند، پاسخی قاطع دهد. این مساله می‌تواند وزن ایران را در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی افزایش دهد. فروپاشی ائتلاف ناپایدار: همکاری کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی در این پروژه، که خود براساس منافع ناپایدار شکل گرفته بود، اکنون با تردیدهای بیشتری مواجه خواهد شد. این اتفاق می‌تواند منجر به بازنگری در روابط و ائتلاف‌ها شود.
کریدور آیمِک در برزخ ناامنی
کریدور آیمک که با هدف تغییر نقشه ترانزیت جهانی و کنار زدن ایران از معادلات اقتصادی منطقه‌ای طراحی شده بود، اکنون در یک دوراهی بحرانی قرار گرفته است. حمله موشکی ایران به بندر حیفا، نه‌تنها آسیب‌های فیزیکی و مالی به پروژه وارد کرد بلکه مهم‌تر از آن، به مشروعیت امنیتی و اقتصادی آن خدشه وارد آورد.
این حادثه یک بار دیگر ثابت کرد که امنیت پایدار در منطقه تنها با مشارکت و احترام به منافع همه بازیگران، از جمله ایران، امکان‌پذیر است. هرگونه تلاش برای ایجاد ائتلاف‌ها یا پروژه‌هایی که یک بازیگر مهم منطقه‌ای را حذف کنند، محکوم به شکست و درگیری‌های فزاینده است. کریدور آیمک، در پی این حمله، بیش از پیش به یک پروژه پرریسک و با آینده‌ای نامعلوم تبدیل شده است که هزینه‌های سیاسی و اقتصادی آن به مراتب بیشتر از منافع احتمالی‌اش خواهد بود.
کریدوری بدون ضمانت امنیتی
برخلاف مسیرهای جایگزین مانند کانال سوئز یا طرح کمربند و جاده چین که در قالب چارچوب‌های امنیتی یا همکاری‌های دوجانبه تثبیت‌شده قرار دارند، کریدور IMEC فاقد ساختار امنیتی منسجم است. نبود یک سازوکار منطقه‌ای برای مدیریت بحران، ضعف در هماهنگی اطلاعاتی میان کشورهای مسیر و اختلافات سیاسی پنهان میان برخی شرکای پروژه (مانند روابط شکننده عربستان– اسرائیل) از نقاط ضعف اصلی این طرح به شمار می‌رود.
پیامدهای اقتصادی و سیاسی شکست احتمالی IMEC
در صورت تداوم تنش و گسترش درگیری‌ها سرمایه‌گذاران خصوصی و دولتی با ریسک بالا از تزریق منابع به پروژه خودداری خواهند کرد.
هزینه‌های بیمه حمل‌ونقل و زیرساخت‌ها به شکل تصاعدی افزایش خواهد یافت. همچنین رسانه‌ها و افکار عمومی جهانی نسبت به قابلیت اعتماد این مسیر دچار تردید خواهند شد.
از سویی چین و روسیه با تقویت ابتکارات جایگزین خود، خلأ احتمالی را پر خواهند کرد و به انزوای استراتژیک غرب در منطقه دامن خواهند زد.
امنیت؛ حلقه مفقوده IMEC
طرح IMEC، هرچند از منظر اقتصادی و ژئوپلیتیکی فرصت‌ساز به نظر می‌رسد، در عمل اسیر معادلات ناپایدار امنیتی منطقه‌ای است. حمله به بندر حیفا نماد این تهدیدات ساختاری است که می‌تواند پروژه را از درون تضعیف و در نهایت به شکست بکشاند. تا زمانی که سازوکاری جامع برای تضمین امنیت مسیر شکل نگیرد، آینده IMEC نه‌تنها مبهم بلکه به‌شدت آسیب‌پذیر باقی خواهد ماند.
