آغاز دومینوی بازگشایی در بازار سرمایه؟
نوید خیرخواه– بازار سرمایه، به عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان اقتصادی کشور، همواره تحت‌تاثیر عوامل بحران زای مختلف داخلی و خارجی قرار دارد. در روزهای اخیر، این بازار به شدت تحت تاثیر درگیری نظامی میان ایران و رژیم صهیونیستی بوده است. این شرایط بحرانی، عدم اطمینان و استرس زیادی را در میان سرمایه‌گذاران به وجود آورده و به بسته شدن بازار سرمایه برای مدت بیش از یک هفته منجر شده است. در این مدت، سرمایه‌گذاران با نگرانی‌های جدی درباره آینده سرمایه‌گذاری‌های خود مواجه بوده و بسیاری از آنها به دنبال راهی برای حفظ سرمایه‌های خود بودند.
سرانجام روز گذشته با بازگشایی بخش‌هایی از بازار، امکان خروج سرمایه‌گذارانی که نگران نقدشوندگی سرمایه خود بودند، فراهم شد. این بازگشایی، اگرچه به دلیل شرایط پایدار نبود، اما فرصتی را برای سرمایه‌گذاران فراهم کرد تا بتوانند بخشی از دارایی‌های خود را مدیریت کنند و از وضعیت فعلی بازار خارج شوند. این اقدام به ویژه به تابلوی صندوق‌های درآمد ثابت محدود شده و تنها برای دو ساعت از صبح امکان فعالیت فراهم شد.
با این وجود، صندوق‌های درآمد ثابت با نسبت خریدار به فروشنده ۵۸/۱- مواجه شدند که نشان‌دهنده فشار فروش و تمایل بیشتر به خروج از بازار بود. سرانه فروش حقیقی‌ها نیز به ۵/۳۳۸میلیون تومان رسید که این موضوع نشان‌دهنده رفتار واکنش‌گرایانه سرمایه‌گذاران در این شرایط بحرانی است. ارزش کل معاملات روز گذشته به ۴۳۲/۳۶میلیارد تومان رسید و خروج پول به میزان بیش از ۴۳۰/۱۸میلیارد تومان ثبت شد. این خروج پول در شرایطی که بازار به تازگی بازگشایی شده بود، می‌توانست زنگ خطری بزرگ برای بازار باشد.
شرایط خاص اقتصادی و سیاسی باعث شده است که تحلیلگران و کارشناسان بازار به بررسی عمیق‌تری از وضعیت فعلی و چالش‌های پیش روی سرمایه‌گذاران بپردازند. با توجه به اینکه بسیاری از سرمایه‌گذاران صندوق‌های درآمد ثابت به دنبال تامین هزینه‌های روزمره خود هستند، بازگشایی این صندوق‌ها می‌تواند نقش مهمی در پاسخ به نیازهای مالی آنها ایفا کند.
در این گزارش، به بررسی جزئیات خروج پول از صندوق‌های درآمد ثابت و همچنین تغییرات موجود در تابلو و NAV این صندوق‌ها خواهیم پرداخت. نظرات کارشناسان بازار سرمایه درخصوص شرایط جاری و ضرورت‌های موجود برای حفظ تعادل در بازار نیز بررسی خواهد شد.
خروج ۱۸ همتی از پناهگاه سرمایه‌گذاری!
بازار سرمایه ایران در روزهای اخیر تحت تاثیر شرایط خاص و درگیری میان ایران و رژیم صهیونیستی قرار داشت. این شرایط منجر به عدم اطمینان و استرس زیادی در میان سرمایه‌گذاران شده و سبب بسته شدن بازار سرمایه برای مدت بیش از یک هفته شد.
با این وجود، در روز گذشته بالاخره شاهد بازگشایی یک بخش از بازار بودیم. البته این بازگشایی به واسطه شرایط پایدار نبود بلکه به این دلیل بود که سرمایه‌گذاران بتوانند اقدام به خارج کردن بخشی از سرمایه خود کنند. این بازگشایی به طور خاص به تابلوی صندوق‌های درآمد ثابت محدود شده بود و فقط برای دو ساعت، از ساعت ۹ تا ۱۱ صبح، امکان فعالیت برای سرمایه‌گذاران فراهم شد. این اقدام به‌نوعی فرصتی برای سرمایه‌گذاران بود تا بتوانند دارایی‌های خود را مدیریت کنند و از وضعیت فعلی بازار استفاده بهینه‌تری ببرند.
در این روز، صندوق‌های درآمد ثابت با نسبت خریدار به فروشنده ۵۸/۱- روبه‌رو شدند که نشان‌دهنده فشار فروش و تمایل بیشتر به خروج از بازار بود. سرانه فروش حقیقی‌ها به ۵/۳۳۸میلیون تومان رسید که این نیز نشان‌دهنده رفتار محتاطانه و محافظه‌کارانه سرمایه‌گذاران در این شرایط بحرانی است. ارزش کل معاملات روز گذشته به ۴۳۲/۳۶میلیارد تومان رسید که رقم قابل‌توجهی محسوب می‌شود و نشان‌دهنده خروج پولی عظیم در این شرایط خاص است.
با این حال، نکته نگران‌کننده این بود که در این روز، خروج پول از بازار به میزان بیش از ۴۳۰/۱۸میلیارد تومان ثبت شد. این خروج پول، به ویژه در شرایطی که بازار به تازگی بازگشایی شده بود، می‌توانست زنگ خطری بزرگ برای بازار باشد. در ابتدای روز کاری، فشار فروش باعث شد تا برخی صندوق‌های درآمد ثابت در محدوده منفی معامله شوند. با این حال، با گذشت زمان و افزایش سفارش‌های بازارگردانی، وضعیت بهبود یافت و بخش اعظمی از این صندوق‌های منفی نیز به وضعیت مثبت رسیدند.
خروج پول از صندوق‌های درآمد ثابت به تفکیک به این شرح بود: افران با ۴۲۵/۲میلیارد تومان، یاقوت با ۰۹۱/۲میلیارد تومان، لبخند با ۵۷۷/۱میلیارد تومان، آوند با ۴۴۴/۱میلیارد تومان، کیان با ۳۴۸/۱میلیارد تومان، کارا با ۰۱۹/۱میلیارد تومان، فیروزا با ۰۰۹/۱میلیارد تومان، ارکیده با ۸۶۵میلیارد تومان، درین با ۷۰۲میلیارد تومان، پایا با ۶۹۴میلیارد تومان، اونیکس با ۶۲۹میلیارد تومان و سپر با ۵۶۹میلیارد تومان.
با توجه به اینکه ارزش کل دارایی‌های تحت مدیریت در صندوق‌های درآمد ثابت حدود ۹۵۵هزار میلیارد تومان بوده، خروج ۴۳۰/۱۸میلیارد تومان پول از این صندوق‌ها به نسبت ۹۳/۱درصد از کل ارزش صندوق‌ها است. این عدد اگرچه قابل توجه است اما با این وجود، به نسبت انتظارات خروج پول که اعداد بیشتری بود، دلگرم‌کننده تلقی می‌شود.
شرایط جاری بازار سرمایه تحت تاثیر تنش‌های سیاسی و جنگ میان ایران و رژیم صهیونیستی، چالش‌های جدی را پیش روی سرمایه‌گذاران قرار داده است. به حدی که در روز گذشته، صندوق‌های درآمد ثابت در محدوده منفی نیز معامله شدند؛ صندوق‌هایی که ذاتا نباید منفی شوند!
تابلو و NAV صندوق‌ها چطور بودند؟
بیشترین رشد در تابلو صندوق‌های درآمد ثابت به ترتیب به صندوق‌های گنجین، سیناد، دارا، پارند، نیلی، هذف، آتیه ملت، آسان، خزانه ملت، ستاره، طلوع، رشد، کارین و اطمینان تعلق گرفت. در این میان، صندوق گنجین با ۷۹/۰درصد بیشترین رشد را به خود اختصاص داد. پس از آن، صندوق سیناد با ۷۸/۰درصد و صندوق دارا با ۷۲/۰درصد در جایگاه‌های بعدی قرار گرفتند. سایر صندوق‌ها نیز با رشد‌های متفاوتی به فعالیت خود ادامه دادند، به طوری که صندوق پارند با ۶۷/۰درصد، نیلی و هذف هر یک با ۶۶/۰درصد، آتیه ملت با ۶۴/۰درصد و آسان با ۶۳/۰درصد رشد، به ترتیب در این لیست قرار گرفتند. خزانه ملت با ۶۳/۰درصد، ستاره با ۶۲/۰درصد، طلوع با ۵۸/۰درصد و رشد با ۵۵/۰درصد نیز از دیگر صندوق‌هایی بودند که توانستند در این روز عملکرد مثبتی داشته باشند. صندوق کارین با ۵۴/۰درصد و اطمینان با ۵۱/۰درصد نیز در زمره صندوق‌های با رشد مثبت قرار گرفتند.
علاوه بر این، در زمینه NAV صندوق‌های درآمد ثابت، تغییرات قابل‌توجهی مشاهده شد. صندوق سام با ۵۵/۱درصد رشد در NAV، به عنوان بهترین عملکرد در این زمینه شناخته شد. پس از آن، صندوق داریک با ۲۹/۱درصد و آکورد با ۹۹/۰درصد در جایگاه‌های بعدی قرار گرفتند. صندوق صنهال با ۹۳/۰درصد، کارما با ۸۸/۰درصد و زمرد کوروش با ۸۶/۰درصد رشد NAV، به عنوان صندوق‌های مثبت در این روز معرفی شدند.
در ادامه، صندوق گنجین با ۸۲/۰درصد، آکام با ۸۱/۰درصد و نیک گستر با ۷۹/۰درصد به رشد خود ادامه دادند. کامیاب با ۷۸/۰درصد و همگام با ۷۷/۰درصد نیز عملکرد مثبتی را از خود به نمایش گذاشتند. صندوق امین یکم با ۷۶/۰درصد، دامون با ۷۵/۰درصد و سیناد با ۷۵/۰درصد رشد NAV، در زمره صندوق‌های با رشد قابل توجه قرار گرفتند. یاقوت، تداوم و ترنج ثابت نیز هر یک با ۷۳/۰درصد، اندوخته داریوش با ۷۲/۰درصد، آسود با ۷۱/۰درصد و در نهایت صندوق‌های اونیکس، پارند و نیلی هر یک با ۷۰/۰درصد، به رشد خود ادامه دادند.
آغاز معاملات صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت
مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار اعلام کرد: روز گذشته (شنبه) معاملات صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت طبق برنامه‌ریزی انجام شده، برقرار شد.
قادر معصومی‌خانقاه با اشاره به اینکه سفارش‌های خرید بازارگردان‌ها و برخی مشتریان حقیقی و حقوقی طبق روال عادی روی سیستم معاملات وجود دارد، گفت: ارزش و حجم معاملات خیلی فاصله معناداری با روزهای دیگر ندارد.
گفتنی است براساس مصوبه شورای‌عالی بورس در این جلسه، کلیه معاملات اوراق بهادار در بورس تهران، فرابورس ایران و کلیه معاملات اوراق مبتنی بر کالا در بورس کالای ایران و بورس انرژی ایران، طی روزهای چهارشنبه ۲۸خرداد، شنبه ۳۱خرداد و یکشنبه اول تیرماه ۱۴۰۴ متوقف شد.
از روز شنبه ۳۱خردادماه ۱۴۰۴ نیز معاملات فیزیکی بورس کالای ایران و بازار فیزیکی بورس انرژی برقرار است.
گفتنی است از روز گذشته ۳۱خردادماه ۱۴۰۴، معاملات اوراق بهادار دولتی و واحدهای سرمایه‌گذاری انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت اعم از صدور و ابطالی و قابل معامله (ETF) نیز از ساعت ۹ تا ۱۱ صبح برقرار بود.
بازگشایی درآمد ثابت‌ها در شرایط فعلی منطقی است؟
سیاوش وکیلی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگویی درخصوص بازگشایی صندوق‌های درآمد ثابت در نخستین روز بازگشایی پس از آغاز جنگ گفت: با تصمیم به بازگشایی صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت، به ویژه صندوق‌هایی که سود ماهانه پرداخت می‌کنند، در شرایط فعلی نگرانی‌ها و انتظارات تازه‌ای در میان سرمایه‌گذاران و فعالان بازار سرمایه ایجاد شده است.
وی افزود: طبق بررسی‌ها، بخش بزرگی از سرمایه‌گذاران این صندوق‌ها، افرادی هستند که سودهای ماهانه دریافتی خود را برای تامین بخشی از هزینه‌های زندگی و معیشت روزمره استفاده می‌کنند. از این رو، بازگشایی این صندوق‌ها در شرایط حساس کنونی می‌تواند نقش موثری در پاسخ به نیازهای مالی این گروه داشته باشد.
به گفته وکیلی، در عین حال، این اقدام باید با در نظر گرفتن ملاحظات اجرایی، نظارتی و عملیاتی دقیق صورت گیرد. از جمله مهم‌ترین این ملاحظات، توان نقدینگی و پاسخگویی مدیران صندوق‌ها به درخواست‌های احتمالی ابطال واحدهاست که در صورت نبود مدیریت موثر، می‌تواند به بحران نقدینگی و بی‌عدالتی میان سرمایه‌گذاران منجر شود.
کارشناس بازارسرمایه خاطرنشان کرد: بر همین اساس، پیشنهاد شده که پیش از بازگشایی کامل، گزارشی از توزیع سرمایه‌گذاران صندوق‌ها براساس میزان دارایی تهیه و با توجه به آن، سقفی برای ابطال آزاد واحدهای سرمایه‌گذاری تعیین شود. مازاد بر این سقف، ابطال‌ها می‌تواند به‌صورت پلکانی و با محدودیت درصدی از کل دارایی صندوق‌ها انجام گرفته تا از فشار سنگین بر ساختار مالی صندوق جلوگیری شود.
وکیلی به سرمایه‌گذاران صندوق‌های درآمد ثابت توصیه کرد: در کنار این موضوع، به سرمایه‌گذاران توصیه می‌شود با توجه به شرایط غیرعادی اقتصادی و امنیتی کشور، از رفتارهای هیجانی پرهیز کرده و تنها به اندازه نیازهای ضروری اقدام به ابطال واحدهای خود کنید چراکه در شرایط فعلی، انتقال منابع به حساب‌های بانکی می‌تواند منجر به کاهش بازدهی سرمایه و از دست رفتن فرصت‌های نسبی در آینده شود.
وی در پایان گفت: در صورت همراهی سرمایه‌گذاران و اجرای مقررات هوشمندانه توسط نهادهای نظارتی، صندوق‌های با درآمد ثابت همچنان می‌توانند نقش مهمی در حفظ اعتماد سرمایه‌گذاران و ثبات بازار ایفا کنند.
احیای نقدشوندگی با ایجاد بازار جبرانی
پویان مظفری، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگویی درباره وضعیت نقدشوندگی بازار سرمایه در شرایط جنگی اظهار کرد: در این روزها آنچه برای بازار سرمایه حیاتی‌تر از قیمت‌گذاری دارایی‌ها به نظر می‌رسد، مساله نقدشوندگی است. دغدغه اصلی فعالان بازار، نه کاهش یا افزایش قیمت دارایی‌ها، بلکه دسترسی به منابع مالی‌ای است که در حساب‌های بورسی بلوکه شده‌اند.
وی تصریح کرد: در فضای فعلی، بسیاری از سرمایه‌گذاران برای تامین هزینه‌های روزمره خود به بخشی از سرمایه در بازار سرمایه نیاز دارند، بنابراین وزارت اقتصاد می‌تواند با طراحی یک برنامه عملیاتی، امکان نقد کردن بخشی از این دارایی‌ها را فراهم کند.
کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان کرد: بهتر است بازار سرمایه به چند بخش با سازوکارهای متفاوت تقسیم شود. صندوق‌های درآمد ثابت، صندوق‌های طلا و باقی صندوق‌ها باید هر کدام مکانیسم نقدشوندگی خاص خود را داشته باشند تا بتوانند در مواقع بحرانی کارکرد موثری ایفا کنند.
مظفری عنوان کرد: اعمال سقف فروش برای هر کد معاملاتی اقدامی منطقی در این راستاست. برای نمونه، در نمادهای بورسی حداکثر فروش یک میلیارد تومان، در صندوق‌های درآمد ثابت ۵۰۰میلیون و در صندوق‌های طلا تا دو میلیارد تومان می‌تواند تعریف شود.
وی یادآور شد: تعیین سقف برای فروش در صندوق‌ها نه‌تنها از فشار ناگهانی فروش جلوگیری کرده، بلکه شرایط را برای کسانی که واقعا نیاز به نقدینگی دارند مهیاتر می‌کند؛ چنین سیاستی باعث کنترل هیجانات و حفظ تعادل صندوق‌ها خواهد شد.
کارشناس بازار سرمایه تاکید کرد: در کنار این محدودیت‌ها، باید فضایی مکمل برای تامین نقدینگی فراهم شود، از جمله ایجاد بازاری به نام «بازار جبرانی» که شرایط فروش مدیریت‌شده سهام را فراهم کند، بی‌آنکه کل بازار دچار اختلال شود.
مظفری توضیح داد: بازار جبرانی می‌تواند در چند مرحله دامنه نوسان را کاهش دهد یا حذف کند تا فروشندگان در شرایط مشخص اقدام به عرضه سهام کنند. این مدل مشابه آن چیزی است که اکنون در معاملات آتی یا بورس کالا شاهد آن هستیم.
وی اشاره کرد: این سازوکار امکان می‌دهد افراد بدون ایجاد موج فروش در کل بازار، دارایی خود را نقد کنند. همزمان با تامین نیازهای فوری افراد، از ایجاد نوسانات شدید و بحران روانی در بازار جلوگیری خواهد شد.
کارشناس بازار سرمایه در پایان اظهار کرد: ترکیب بازگشایی محدود صندوق‌ها با راه‌اندازی بازار جبرانی، می‌تواند حداقلی از نقدشوندگی را به بازار بازگرداند. اگرچه انتظار بازار عادی را در شرایط جنگی نمی‌توان داشت، اما این اقدامات گام‌هایی جدی برای حفظ تعادل هستند.
