مرگ، پایان کبوتر نیست

صلاح‌الدین هرسنی، نویسنده و روزنامه‌نگار

صبح روز یازدهم خرداد و در نیم روز روشن، خبر رسید که مهین زرین‌پنجه از آهنگسازان و نوازنده چیره‌دست پیانو و از اساتید برجسته و مسلم موسیقی ایران، در سن ۸۷‌سالگی دار فانی را در متل‌قو وداع گفت. بزرگ بود و از اهالی امروز و با همه افق‌های خوب نسبت داشت. حبیب بود و عزیز. ذهنی آزموده داشت و رها از هرگونه تعصب. فرزند زمان خود بود و فرزند خصال خویشتن نیز هم. مهربانی، فروتنی و تواضع، فضیلت، آراستگی، صبوری، بی‌ادعایی، کمال، آداب‌دانی، وظیفه‌شناسی‌اش زبانزد عام وخاص بود. مهین زرین‌پنجه در چهارم آبان‌ماه سال۱۳۱۶ در تهران به دنیا آمد. پدرش نصرالله زرین‌پنجه، استاد تار و آهنگساز بود و در تهیه کتاب‌های آموزشی تار و سه‌تار هنرستان موسیقی نقش بسزایی داشت. مهین خاطرات آن موقع را چنین به یاد سپرده بود: در خانه کوچکی که آوا و طنین موسیقی از در و پنجره‌هایش شنیده می‌شد، بزرگ شدم. پدرم نصرالله زرین‌پنجه، نوازنده و معلم تار و سه‌تار بودند و مادرم «صفیه یگانه» کمی تار و تنبک می‌نواخت. او که پیوسته تحت‌تاثیر فضای موسیقار خانه قرار داشت، نشان داد که استعداد و ذوقی برای فراگیری موسیقی ایرانی دارد بنابراین تصمیم گرفت که راه پدر را ادامه دهد. به همین خاطر در هنرستان ملی موسیقی ثبت‌نام کرد و تحصیلاتش را تحت آموزش استاد مسلم هنرستان ملی موسیقی ایران یعنی «روح‌الله خالقی» از سر گرفت و افتخار بزرگ دیگرش در یادگیری دانش موسیقایی آن بود که توانست نزد اساتید برجسته و مسلمی چون: «ابوالحسن صبا» و «حسین تهرانی» و «جواد معروفی» شاگردی کند و نشان داد که خلف شایسته‌ای برای میراث پدرش است. ساز تخصصی‌اش پیانو بود که آن را نزد «مرتضی محجوبی» فرا گرفت. او بعدها نواختن موسیقی کلاسیک اروپایی با پیانو را نزد «امانوئل ملیک اصلانیان» آموخت و کوک ایرانی پیانو را با «مرتضی محجوبی» ادامه داد.

مهین زرین‌پنجه پس از اتمام تحصیلات با تشکیل «ارکستر بانوان» و سرپرستی آن و تک‌‌نوازی پیانو در سایر ارکسترها مشغول به کار شد. پس از انقلاب به انگلستان رفت، سپس به فرانسه و آمریکا مهاجرت کرد و به تدریس و تمرین پیانو مشغول شد. او تاکنون بیش از ۶۰ قطعه موسیقی ساخته ‌است که تعدادی از آنها نیز توسط ارکسترهای بزرگ دنیا ضبط و اجرا شده‌ است. آثاری چون: «سرزمین من» و «رقص ایرانی» و «والس بهاری» و «اپرای لیلی و مجنون» دیده می‌شود که دلالت بر نبوغ موسیقایی او بوده و او را در زمره اساتید مطرح و موسیقی کشور قرار داده است. تمامی آثار ساخته‌شده او در ارکستر سمفونیک‌های بیشتر کشورهای اروپایی نظیر: لهستان، آلمان، فرانسه و اسپانیا نواخته و به اجرا درآمد. خانم مهین زرین‌پنجه از منظر منش اخلاقی و سلوک رفتار اجتماعی با همگنان، دارای طبعی بلند، آراسته، متین و پرصلابت بود و با همین خصوصیات در کلاس‌ها، کانون‌ها و محیط‌های آموزش موسیقی حاضر می‌شد. با هنرجویان خود نیز سلوک و کنش سازنده داشت و بیشتر شاگردانش به واسطه همین سلوک مدنی و تسلط مثال‌زدنی‌اش با عشق و ایمان بر سر کلاسش حاضر می‌شدند. در مباحث موسیقایی هیچ‌گاه نمی‌خواست که به جهت اثبات خودش، دیگران را نفی کند. همواره سنجیده سخن می‌گفت و به همین خاطر شخصیتی مطبوع و مقبول در محافل موسیقایی بود. نگاه خانم زرین‌پنجه به جایگاه ایران به‌خاطر غنای فرهنگی‌اش افتخارآمیز بود. او در بیان دیدگاه‌های هنری‌اش واقع‌‌بین و منصف و همه‌جانبه‌‌نگر بود و هیچگاه در دام ادعاهای خام و غیرکارشناسی گرفتار نشد. خانم زرین‌پنجه مصداق عینی شخصیتی بود که فرنگی‌ها به آن (first lady) می‌گویند. یعنی چهره‌ای اصیل، باتربیت، مودب، تحصیلکرده و محترم که به‌طور خاص احترام دیگران را برمی‌انگیخت. با درگذشت خانم زرین‌پنجه، جامعه ایرانی یکی از فرزندان فرهیخته، موسیقدان، اصیل و متین و دلسوز و در یک کلام یکی از فرزندان فاخر عرصه فرهنگ را از دست داد و جامعه هنری و فرهنگی در فقدان و ضایعه درگذشت او به سوگ نشست. این ضایعه متاثرکننده مانع از آن نشد که برخی اهالی موسیقی تراز اول کشور از پیام و اظهار تسلیت خودداری کنند. در این ارتباط، «انوشیروان روحانی» آهنگساز و پیانو‌نواز چیره‌دست کشورمان در پیامی از خانم زرین‌پنجه به فردی موسیقدان یاد کرد و قویا اعلام کرد که: درگذشت خانم زرین‌پنجه برای اهالی موسیقی و نیز جامعه هنری بسیار دردناک است. محمد ظریف، افلیا پرتو، گیتی وزیری‌تبار، هومن دهلوی، هومن خلعتبری، فرهاد فخرالدینی، علی رهبری، آرش فولادوند و لوریس چکناوریان، همایون و مژگان شجریان و همچنین خانواده ورجاوند بازرگانی درگذشت این مهربانو و فخر موسیقی را تسلیت گفتند و فقدان او را ضایعه‌ای بزرگ برای موسیقی ایران دانستند.

پیکر خانم زرین‌پنجه با حضور جمعی مردم فرهنگ‌دوست متل‌قو در شرایطی که چشمانشان از اندوه پر بود اما نگاهشان از غرور می‌درخشید، تشییع و بعد از اقامه نماز در آرامگاه «تازه‌آباد» متل‌قو به خاک سپرده شد. راقم این سطور نیز از صمیم دل، فقدان و ضایعه درگذشت این استاد و چلچراغ موسیقی ایران را به دختر ارجمندش و همه بستگان سببی و نسبی تسلیت و برای آنان صبر جمیل آرزومند است.

چندین که بر شمردم از ماجرای عشقت اندوه دل نگفتم الا یک از هزاران

چندت کنم حکایت شرح اینقدر کفایت باقی نمی‌توان گفت الّا به غمگساران