سناریوهای نجات زنجیره تامین غذایی
جهان صنعت– زنجیره تامین فرآورده‌های غذایی اهمیت بسیار بالایی برای کشورها دارد. در سال‌های اخیر بروز مواردی مانند سیل، سرمازدگی، گرمازدگی و تعطیلی بعضی لایه‌های زنجیره تامین، باعث بروز اثر موجی در زنجیره تامین فرآورده‌های غذایی شده است. بروز اختلالات و به‌طور خاص اثر موجی در این صنعت می‌تواند کشور را با چالش‌های متعددی روبه‌رو کند در نتیجه لازم است راهبردهای مقابله با اثر موجی شناسایی و تحلیل شود. این پژوهش در دو مرحله کیفی (با هدف شناسایی راهبردهای مقابله) و کمی (با هدف مدل‌سازی و تحلیل سناریو) انجام شده است. شیوه تجزیه تحلیل در مرحله اول تحلیل تماتیک و در مرحله دوم نقشه شناختی فازی است. یافته‌ها بیانگر ۸۴ کد اولیه است که در قالب ۲۱دسته فرعی و ۴دسته اصلی «مدیریت استراتژیک»، «مدیرت عملیات»، «تدوین و اجرای صحیح قوانین» و «مدیریت زنجیره تامین» گروه‌بندی شدند. تحلیل سناریوهای روبه عقب بیانگر اهمیت «مدیریت ارتباط با تامین‌کنندگان»، «همکاری و هماهنگی در زنجیره تامین» و «برنامه‌های اقتضایی» و تحلیل سناریوهای روبه جلو بیانگر اهمیت «پایش تحولات محیطی» و «برنامه استراتژیک» است. تمرکز برنامه‌های کوتاه‌مدت، ارتقای توانمندی مدیران در زمینه مهارت تصمیم‌گیری و حل مساله، تعدیل معیارهای انتخاب تامین‌کننده، بهبود طراحی شبکه تامین مبتنی بر مکان‌های پشتیبان و وجود موجودی ایمنی برای کالاهای استراتژیک باید مورد توجه صنعتگران باشد.
«اثر موجی» در زنجیره تامین غذایی چیست و چرا باید در ایران به آن پرداخته شود؟
«اثر موجی» به گسترش اختلالات در سراسر یک زنجیره تامین اشاره دارد که منجر به شکست‌ها و اثرات منفی بر جنبه‌های مختلف مانند سودآوری، نرخ فروش و تطبیق‌پذیری می‌شود. در زنجیره تامین غذایی ایران، این اثر اهمیت ویژه‌ای دارد زیرا بخش غذا برای رفاه و ثبات اجتماعی کشور حیاتی است. رویدادهای اخیر مانند اختلالات زنجیره تامین، سرمازدگی، گرمازدگی و نوسانات در تامین غذا، نیاز به استراتژی‌های قوی برای مقابله با اثر موجی و تضمین عرضه پایدار غذا را برجسته کرده‌اند.
چه روش‌هایی برای مدل‌سازی و تحلیل استراتژی‌های مقابله با اثر موجی در این تحقیق استفاده شده است؟
تحقیق از یک رویکرد ترکیبی استفاده کرده است که تحلیل کیفی و کمی را در دو مرحله به کار می‌برد. در مرحله اول، از تحلیل تماتیک برای شناسایی استراتژی‌های مقابله استفاده شده که براساس مصاحبه‌های تخصصی صورت گرفته است. در مرحله دوم، از نقشه‌برداری شناختی فازی (FCM) برای مدل‌سازی روابط بین این استراتژی‌ها و تحلیل سناریوها استفاده شده است. این شامل ایجاد نقشه شناختی فازی براساس نظرات کارشناسان و تحلیل نقشه برای تعیین تاثیر و روابط بین استراتژی‌های مختلف مقابله است.
دسته‌بندی‌های اصلی استراتژی‌های مقابله با اثر موجی که در تحقیق شناسایی شده‌اند، چه هستند؟
تحقیق چهار دسته اصلی از استراتژی‌های مقابله برای کاهش اثرات موجی در زنجیره تامین غذایی ایران شناسایی کرده است. این دسته‌ها عبارتند از:
۱- مدیریت استراتژیک شامل برنامه‌ریزی اضطراری، برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت و نظارت بر محیط‌زیست
۲- مدیریت عملیات شامل نگهداری، مدیریت موجودی و بهبود فناوری
۳- مدیریت زنجیره تامین شامل مدیریت روابط با تامین‌کنندگان، همکاری و مدیریت لجستیک
۴- فرمولاسیون و اجرای قوانین مناسب شامل قانونگذاری و حکمرانی
برنامه‌ریزی استراتژیک چگونه به کاهش اثرات موجی در زنجیره تامین غذایی کمک می‌کند؟
برنامه‌ریزی استراتژیک نقش حیاتی در مقابله با اثر موجی دارد. این شامل برنامه‌ریزی اضطراری است که برای سناریوهای مختلف برنامه‌های جایگزین آماده می‌کند و برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت که اجازه می‌دهد تا به سرعت در پاسخ به اختلالات فوری تغییراتی اعمال شود. نظارت بر محیط‌زیست کمک می‌کند تا اختلالات احتمالی با پیگیری تغییرات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و محیط‌زیستی پیش‌بینی شود. یک برنامه استراتژیک مشخص به سازمان‌ها کمک می‌کند تا با عدم قطعیت سازگار شوند و تاب‌آوری بسازند.
چرا مدیریت روابط با تامین‌کنندگان به‌عنوان یک استراتژی کلیدی مقابله با اثر موجی مورد تاکید قرار گرفته است؟
مدیریت روابط با تامین‌کنندگان بسیار مهم است زیرا ثبات تامین مواد و منابع را تضمین می‌کند. این شامل تنوع در تامین‌کنندگان، ایجاد روابط بلندمدت با شرکا و انتخاب تامین‌کنندگان با ثبات مالی قوی است. روابط قوی با تامین‌کنندگان همچنین تسهیل‌کننده اشتراک‌گذاری اطلاعات، اشتراک‌گذاری ریسک و حل مشکلات به‌صورت همکاری است که برای مدیریت اختلالات به‌طور مؤثر ضروری است.
نقش تولید انعطاف‌پذیر در مدیریت اثرات موجی چیست؟
تولید انعطاف‌پذیر امکان سازگاری سریع با شرایط متغیر بازار و اختلالات زنجیره تامین را فراهم می‌کند. با اولویت دادن به سازگاری به جای حجم تولید، شرکت‌ها می‌توانند اندازه‌ها و فرآیندهای تولید را برای برآورده کردن تقاضای نوسانی تطبیق دهند. این امر به‌ویژه در صنایعی که تنوع بالای محصولات و بازارهای نوسانی دارند، مانند صنعت غذا، اهمیت دارد. سیستم‌های تولید انعطاف‌پذیر به سازمان‌ها این امکان را می‌دهند که منابع را به‌طور مؤثر جابه‌جا کرده و عملیات را در طول اختلالات حفظ کنند.
براساس تحلیل سناریو، کدام استراتژی‌های مقابله بیشترین تاثیر را دارند (محرک‌ها) و کدام‌یک بیشتر تحت تاثیر قرار می‌گیرند (وابسته) در زنجیره تامین غذایی؟
تحلیل سناریو «نظارت بر محیط‌زیست» را به‌عنوان یکی از تاثیرگذارترین استراتژی‌ها شناسایی کرده است که تاثیر زیادی بر سایر استراتژی‌ها دارد. «بهبود فناوری» و «برنامه‌ریزی استراتژیک» نیز به‌عنوان محرک‌ها شناسایی شدند. «تولید انعطاف‌پذیر»، «برنامه‌ریزی اضطراری» و «مدیریت موجودی» از جمله استراتژی‌های وابسته هستند، به این معنی که تحت تاثیر سایر استراتژی‌ها قرار دارند. این یافته‌ها نشان می‌دهد که نظارت بر محیط‌زیست و اجرای استراتژی‌های انعطاف‌پذیر برای مدیریت اثرات موجی حیاتی است.
توصیه‌های سیاستی برای افزایش تاب‌آوری زنجیره تامین غذایی ایران براساس یافته‌های تحقیق چیست؟
تحقیق چندین اقدام سیاستی برای بهبود تاب‌آوری زنجیره تامین غذایی ایران پیشنهاد کرده است:
تقویت روابط با تامین‌کنندگان: اجرای قراردادهای هوشمند که از اختلالات تامین جلوگیری کند. اولویت دادن به تامین‌کنندگان داخلی با توجه به مشکلات روابط بین‌المللی.
پذیرش ادغام عمودی: حمایت از تولید داخلی مواد و منابع ضروری.
ایجاد مدیریت ریسک قوی: ایجاد گروه‌های ویژه برای واکنش سریع به بحران‌ها. بهبود نظارت بر محیط‌زیست و ارتباطات سریع با تصمیم‌گیرندگان.
سرمایه‌گذاری در دانش و فناوری داخلی: ترویج و حمایت از توسعه فناوری و صنعت داخلی برای حل مسائل سیاسی و اقتصادی. افزایش انتقال دانش با کشورهای دوست جهانی.
نویسندگان: علی میرزایی، اسماعیل مزروعی‌نصرآبادی
این مطلب از مقاله‌ای با عنوان « مدل‌سازی و تحلیل سناریوی راهبردهای مقابله با اثر موجی در زنجیره تامین فرآورده‌های غذایی ایران» استخراج شده است
