تداوم سقوط!
گروه بورس– اردیبهشت ۱۴۰۴ برای بورس تهران با افت‌وخیزهای پررنگ به پایان رسید؛ ماهی که با شاخصی در محدوده ۳میلیون و ۷۰هزار واحد آغاز شد و در نهایت با افتی محسوس و شاخصی در محدوده ۳میلیون و ۱۰۸هزار واحد به پایان رسید. در آخرین روز معاملاتی ماه، شاخص‌کل با کاهش ۵۸هزار و ۸۷۱واحدی افتی سنگین را تجربه کرد تا تصویر پایانی اردیبهشت با رنگ غالب قرمز به ثبت برسد. شاخص هم‌وزن نیز با افتی کمتر اما معنادار به کار خود پایان داد و شاخص سهامداران خرد کاهش بیش از ۲درصدی را ثبت کرد. از مجموع نمادهای فعال بازار، ۴۸۳نماد در صف فروش قرار گرفتند که ارزش این صف‌ها به ۶۰۹۰میلیارد تومان رسید. در مقابل، تنها ۵۱نماد در صف خرید بودند و ارزش صف‌های خرید ۱۸۰۳میلیارد تومان برآورد شد. سرانه فروش نیز ۴/۵۶میلیون تومان بود که به‌وضوح از سرانه خرید ۸/۴۲میلیون تومانی پیشی گرفت؛ نشانه‌ای دیگر از غلبه رفتارهای هیجانی و دفاعی در بازار. در کنار این فشار فروش، تاثیرگذاری نمادهای بزرگی همچون فارس، فولاد، فملی و شستا در افت شاخص، گویای سهم قابل توجه شرکت‌های بزرگ در روند منفی بازار است. با این حال، برخی نمادها از جمله مبین، آلومینا و خموتور توانستند در همین فضای منفی رشد قیمتی ثبت کنند که نشانه‌هایی از مقاومت یا امید به برگشت در برخی نقاط بازار به‌شمار می‌رود. خردادماه در حالی در پیش است که بورس همچنان در میانه دوگانه‌ای میان بدبینی به آینده سیاسی و امید به شروع دور جدید مذاکرات قرار دارد.
پایان اردیبهشتی پرفرازونشیب در بورس
بازار سرمایه در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ عملکردی پرنوسان اما کم‌ثمر را به ثبت رساند. شاخص‌کل بورس که در ابتدای ماه حوالی ۳میلیون و ۷۰-هزار واحد قرار داشت، در پایان این بازه نیز با ثبت عدد ۳میلیون و ۱۰۸هزار و ۱۱۹واحد، تقریبا در همان محدوده باقی ماند. این عدد نشان‌دهنده کاهش ۵۸هزار و ۸۷۱واحدی معادل منفی ۸۶/۱درصد در روز پایانی ماه است. شاخص‌کل هم‌وزن نیز با افت ۹۲۴۱واحدی منفی ۹۶/۰درصد کاهش یافت و شاخص سهامداران خرد که ارزش دارایی سرمایه‌گذاران خرد را نمایندگی می‌کند، در همین روز ۰۲/۲درصد افت را تجربه کرد. در حالی که فروردین‌ماه با روندی نسبتا باثبات و امیدوارکننده سپری شد، اردیبهشت با تلاطم‌های خبری بیشتری همراه بود و همین امر فضای معاملات را سنگین‌تر و پرریسک‌تر کرد. سه روز پایانی این ماه نیز با ثبت سه کندل منفی متوالی به پایان رسید؛ وضعیتی که برای بسیاری از فعالان بازار، یادآور روزهای سخت گذشته بود. اکنون توجه‌ها به خردادماه معطوف شده که براساس شواهد، احتمال وقوع تحولات پرشتاب و اثرگذار در آن وجود دارد.
چرخش سیاست‌ها و اثر آن بر بازار
چهره بازار در روز گذشته، بازتابی از فضای سیاسی حاکم بر کشور بود. نوسانات حاصل از اخبار مربوط به مذاکرات و گمانه‌زنی‌های پیرامون تحولات منطقه‌ای، به شکل آشکاری در صفوف فروش نمایان شد. ۴۸۳نماد در صف فروش قرار گرفتند که مجموع ارزش این صفوف به ۶/۶۰۹۰میلیارد تومان رسید؛ رقمی که در مقابل تنها ۵۱نماد در صف خرید با ارزش ۵/۱۸۰۳میلیارد تومان، نشان‌دهنده شدت رفتار دفاعی در بازار است.
سرانه فروش ۴/۵۶میلیون تومانی در مقابل سرانه خرید ۸/۴۲میلیون تومانی، به‌روشنی رفتار غالب خروج نقدینگی را نمایان کرد. در این میان، حمایت‌هایی از سوی حدود ۱۰ تا ۱۲ بازیگر حقوقی و برخی صندوق‌های حمایتی مشاهده شد. این نهادها تلاش کردند تا با ورود به سمت خرید، بخشی از فشار منفی را مهار کنند، اگرچه فضای کلی تحت‌تاثیر بدبینی سیاسی همچنان سنگین باقی ماند.
واکنش بازار به تحولات ژئوپلیتیک
نگاهی به تابلوی معاملات در آغاز روز گذشته، صفوف فروش گسترده در نمادهای متعدد را نشان می‌داد. ۴۸۳نماد در صف فروش و تنها ۵۱نماد در صف خرید، نمود عینی واکنش منفی بازار به پیچیده‌تر شدن فضای مذاکرات بود. در همین راستا، نمادهای بزرگ و اثرگذار از جمله فارس، فملی، فولاد، وبملت، نوری، شستا و پارسان از عوامل اصلی افت شاخص‌کل بودند.
در فهرست سنگین‌ترین صفوف فروش، نمادهای وساپا، واحیا و ورنا قرار داشتند. این وضعیت در مقابل سه نماد با برترین تقاضا یعنی مبین، بفجر و حسینا، نشان می‌داد که بازار به‌شدت در حال قیمت‌گذاری ریسک سیاسی است. با توجه به این فضا و کاهش شدید ۷۳۷۵۹واحدی شاخص آزاد شناور معادل منفی ۸۷/۱درصد، بدبینی گسترده‌ای نسبت به آینده مذاکرات در بازار شکل گرفته است.
کاهش جذابیت بازار با افت چشم‌انداز توافق
در فضای فعلی که شاخص سهامداران خرد با کاهش ۲۵۷۱واحدی معادل منفی ۰۲/۲درصد مواجه شده و سرانه فروش بیش از ۳۰درصد بالاتر از سرانه خرید است، نشانه‌های روشنی از کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران خرد قابل مشاهده است. در همین حال، بازار با ۶۱۰هزار و ۸۰۸نوبت معاملاتی و حجمی بالغ بر ۳۹میلیارد و ۸۲۴میلیون برگ اوراق بهادار، روز پرترافیکی را از نظر حجم ثبت کرد اما این حجم در بستر فشار فروش رقم خورد نه تقاضای موثر.
ارزش معاملات روز گذشته ۱۶هزار و ۹۴۷میلیارد تومان بود که هرچند عدد قابل‌توجهی است اما کیفیت آن به دلیل خروج پول و فشار فروش سنگین در بسیاری از نمادها پایین ارزیابی می‌شود. وضعیت کنونی نشان می‌دهد که در نبود چشم‌انداز توافق، جذابیت بنیادی بازار کاهش یافته و جریان نقدینگی به سمت بازارهای دیگر حرکت کرده است.
مسیر دشوار بازار در غیاب محرک‌های مثبت
در بلندمدت، رشد نرخ ارز و افزایش سطح عمومی قیمت‌ها می‌تواند محرک‌هایی برای رشد بازار تلقی شود. با این حال، در مقطع فعلی، چرخش پول و متوقف شدن جریان نقدینگی به دلیل تضعیف چشم‌انداز توافق، مهم‌ترین ریسک بازار تلقی می‌شود. از منظر رفتاری نیز جریان فعلی بازار عمدتا برپایه تحلیل لحظه‌ای شرایط سیاسی تصمیم‌گیری می‌کند و با توجه به وضعیت مبهم مذاکرات، نشانه‌ای از ثبات در تصمیم‌گیری‌ها دیده نمی‌شود.
این وضعیت غبارآلود، موجب شده بازار به شکلی بی‌هدف در فضای بلاتکلیفی باقی بماند. بخش قابل‌توجهی از سهامداران، با لحاظ بدترین سناریوها دست به فروش زده‌اند و فضای فعلی را از طریق صفوف فروش منعکس می‌کنند. برخی تحلیل‌ها نیز معتقدند آغاز دور جدید مذاکرات، احتمالا می‌تواند تا حدی فضا را تعدیل کرده و جهت‌گیری بازار را بهبود بخشد. از سوی دیگر، توقف مذاکرات یا مخدوش شدن مسیر گفت‌وگوها می‌تواند اثر معکوس گذاشته و فضای بازار را بحرانی‌تر کند.
۲مسیر پیش روی بازار
بازار در حال حاضر با دو سناریو روبه‌رو است. در سناریوی نخست، با انتشار اخبار مثبت در مورد آغاز مجدد مذاکرات، فضای بدبینانه بازار کاهش یافته و احتمال بهبود نسبی در رفتار معاملاتی افزایش می‌یابد. سناریوی دوم اما ادامه مسیر پرریسک فعلی است که در آن بازار در نبود چشم‌انداز روشن و تحت‌فشار اخبار منفی، همچنان در وضعیت رکود و ریزش باقی خواهد ماند.
به هر روی، در صورت اعلام رسمی از سوی مقامات مبنی بر آغاز مذاکرات جدید، می‌توان این موضوع را نشانه‌ای جدی از ورود به فاز تازه‌ای در مسیر توافق تلقی کرد. چنین تغییری می‌تواند چشم‌انداز تازه‌ای برای بازار ایجاد کند، هرچند هنوز چالش‌ها و ریسک‌های بسیاری در این مسیر باقی خواهد ماند.
بازنگری در دامنه نوسان؛ ضرورت احتیاط در شرایط پرریسک
در شرایط کنونی بازار که تحولات سیاسی به‌شدت بر تصمیم‌گیری‌ها سایه افکنده، بار دیگر موضوع دامنه نوسان به عنوان یکی از محورهای مهم بحث‌برانگیز مطرح شده است. در روزهایی که هیجانات خبری، معاملات را تحت‌تاثیر قرار داده، گشایش دامنه نوسان می‌تواند آثار سنگین و گاه بی‌رحمانه‌ای بر قیمت‌ها داشته باشد. همین مساله بار دیگر لزوم احتیاط در بازنگری مقررات و پایبندی به محدودیت‌های فعلی را یادآور می‌شود. به نظر می‌رسد تا زمان روشن‌تر شدن ابعاد سیاسی و کاهش فضای پرنوسان، حفظ چارچوب فعلی دامنه نوسان اقدام معقول‌تری خواهد بود.
نقش حقوقی‌ها در تعادل‌بخشی به بازار
نقش‌آفرینی بازیگران حقوقی، صندوق‌های تثبیت و توسعه و سایر نهادهای سرمایه‌گذاری، بار دیگر در کانون توجه قرار گرفته است. گزارش‌ها حاکی از آن است که در هفته‌های گذشته، صندوق‌های تثبیت و توسعه بازار به‌طور فعال در سمت خرید ظاهر شده‌اند و نقش حمایتی خود را ایفا کرده‌اند. با این حال، انتظار می‌رود سایر حقوقی‌ها و صندوق‌های سهامی و اهرمی نیز در چنین روزهایی مسوولانه‌تر عمل کرده و صرفا به تماشای بازار اکتفا نکنند.
فعالیت گسترده این نهادها در سمت فروش طی دوره‌های صعودی، اکنون باید با رویکردی متوازن‌تر در روزهای اصلاحی همراه شود. سرمایه‌گذاری در نمادهایی با وضعیت بنیادی مناسب، نه‌تنها اقدامی منطقی تلقی می‌شود بلکه می‌تواند موجی از اعتماد دوباره را به بازار بازگرداند. به باور تحلیلگران، عملکرد این نهادها در روزهای سخت، به‌نوعی آزمونی برای سنجش نقش حمایتی آنها در تعادل بخشی به بازار محسوب می‌شود.
اصلاح‌های طبیعی، پایه جهش‌های آینده
با افت شاخص‌کل به سطح ۳میلیون و ۱۰۸هزار واحد و تجربه یک اصلاح قابل توجه، بسیاری از تحلیلگران فنی معتقدند بازار به محدوده‌ای رسیده که می‌تواند محل آغاز بازگشت باشد. در همین حال، نمادهایی چون مبین، آلومینا و خموتور در فهرست نمادهای با بیشترین افزایش قیمت قرار گرفتند؛ نشانه‌ای که برخی آن را به عنوان بازتابی از امید پنهان بازار به برگشت ارزیابی می‌کنند. در سوی دیگر، بورس، ومعادن و خکار بیشترین کاهش قیمت را به ثبت رساندند که همچنان نشان‌دهنده فشار سیاسی و ذهنیت منفی فعالان است. در صورتی که خبرهای مثبت سیاسی طی روزهای آینده منتشر شود، احتمال فعال شدن مجدد جریان پول، به‌ویژه در نمادهای دارای گزارش‌های بنیادی قوی، وجود دارد. این بازگشت ممکن است از دل همین افت‌های اخیر شکل بگیرد و زمینه‌ساز جهشی قوی‌تر در خردادماه باشد.
