حال ناخوش تولید صنعتی
جهان صنعت– شرکت‌های صنعتی ثبت‌شده در بازارهای بورس اوراق بهادار و فرابورس ایران حدود ۴۲درصد از ارزش محصول کارگاه‌های بزرگ صنعتی (بالاتر از ۱۰۰نفر کارکن) را در اختیار دارند. با توجه به انتشار منظم ماهانه عملکرد تولید و فروش این شرکت‌ها، می‌توان با اتکای به این داده‌ها، برآورد قابل‌قبولی از عملکرد بخش صنعت کشور ارائه داد و تغییرات این بخش را رصد کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که شاخص مستخرج از داده‌های این شرکت‌ها همراستا با شاخص تولید صنعتی کل کشور است. بنابراین این شاخص در زمانی که شاخص‌های رسمی کل کشور با تاخیر منتشر می‌شوند و تواتر فصلی دارند، می‌تواند جایگزین خوبی برای آنها باشد و وضعیت تغییرات ماهانه صنعت را نشان دهد. شاخص تولید صنعتی در این گزارش براساس سال پایه۱۴۰۰ ارائه و از روش‌های مختلفی برای شاخص‌سازی و خارج‌کردن اثر قیمتی استفاده شده است.
روند نزولی رشد بخش صنعت که در نیمه دوم سال۱۴۰۱ آغاز شده بود، در نیمه اول۱۴۰۲ نیز ادامه داشت. با این حال رشد فصل‌های اول تا سوم۱۴۰۲ کماکان مثبت بود. رشد زمستان۱۴۰۲ نیز در محدوده صفر قرار داشت. با وجود اینکه رشد سه‌ماهه اول۱۴۰۳ با اندکی رشد نسبت به زمستان مثبت شده بود، رشد شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی در تابستان۱۴۰۳ وارد محدوده منفی شد و این رشد منفی در پاییز نیز ادامه پیدا کرد و به ۵/۱-درصد رسید. رشد منفی در ماه‌های زمستان تشدید شد و در بهمن، رشد به ۲/۳-درصد رسید. در اسفند، روند نزولی رشد متوقف شد و رشد شاخص اندکی بهبود پیدا کرد و رشد ماهانه نسبت به مدت مشابه سال قبل در محدوده صفر قرار گرفت. این روند صعودی در اولین ماه سال جدید ادامه پیدا کرد؛ به‌گونه‌ای که رشد ماهانه فروردین نسبت‌به مدت مشابه سال گذشته به ۱/۱درصد رسید. با این حال، رشد سه‌ماهه منتهی به فروردین کماکان در بازه منفی قرار دارد.
رشد شاخص تولید صنایع در مقاطع منتهی به فروردین۱۴۰۴ نسبت به دوره‌های مشابه سال قبل گزارش شده است. نکات مهمی که از بررسی آمار رشد صنایع در این ماه استخراج می‌شود، عبارتند از:
– شاخص تولید صنعت فلزات اساسی بعد از چهار ماه رشد منفی که ماحصل ناترازی انرژی بود، در اسفند به رشد مثبت رسیده بود و این رشد مثبت به‌صورت ضعیف در فروردین نیز حذف شد.
– بعد از رشد قابل‌توجه شاخص تولید محصولات شیمیایی در اسفند، شاخص این صنعت در فروردین با کاهش ۷/۱درصدی نسبت‌به مدت مشابه سال قبل مواجه شد.
– در فروردین، شاخص تولید صنعت خودروسازی برخلاف اسفند رشد مثبت را نشان داد. این رشد مثبت حدود ۹درصدی، در شش‌ماه اخیر بی‌سابقه بوده است.
– صنایع محصولات دارویی، دستگاه‌های برقی، ماشین‌آلات و تجهیزات و لاستیک و پلاستیک از دیگر صنایعی بودند که سال۱۴۰۴ را با رشد منفی آغاز کردند.
– در بین صنایع، رشد شاخص تولید فروردین در صنایع محصولات‌غذایی و محصولات‌فلزی از سایر صنایع بیشتر بوده است.
سودآوری در صنایع
برای تداوم تولید و پایداری رشد در صنایع، داشتن حاشیه سود مطمئن از الزامات به‌شمار می‌آید. با استفاده از اطلاعات صورت سود و زیان شرکت‌های بورسی، می‌توان تغییرات سودآوری صنایع را بررسی کرد.
براساس آمار نه‌ماهه۱۴۰۳، از میان ۵۰۰شرکت، ۷۹شرکت در گزارش‌های صورت مالی خود در این دوره سود خالص منفی را اعلام کردند که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴۰شرکت بیشتر شده است. در بیشتر صنایع بااهمیت، تعداد شرکت‌های زیان‌ده افزایش یافته است. این افزایش در شرکت‌های زیان‌ده با رشد منفی ۵/۶درصدی سود اسمی کل شرکت‌ها همراه بوده که نشان‌دهنده بدتر شدن وضعیت سودآوری در سال۱۴۰۳ است. براساس آمار ۱۲ماهه۱۴۰۲ در مجموع ۵۶۷ شرکت، تعداد ۳۷شرکت زیان‌ده بوده‌اند که نسبت به سال مالی قبل، چهار شرکت کمتر بوده است. رشد سود اسمی در این دوره ۸/۹ درصد بوده که در مقایسه با تورم در این دوره می‌توان گفت ارزش واقعی سودهای شرکت‌های بورسی به‌طور چشمگیری کاهش داشته است. در این دوره بین صنایع، صنعت خودروسازی با بدترین عملکرد زیان‌ده بوده و زیان این صنعت ۴/۵ درصد افزایش داشته است.
براساس عملکرد نه‌ماهه شرکت‌ها، کاهش سود اسمی تقریبا در تمام صنایع (به‌جز صنعت خودروسازی که سود منفی ایجاد می‌کند و صنعت محصولات غذایی که رشد مثبت نزدیک به صفر دارد) دیده می‌شود که نشان‌دهنده بدتر شدن شرایط کسب‌وکار در تمام صنایع است. البته در این بین کاهش سود در صنایع فرآورده‌های نفتی و محصولات دارویی بیشتر از سایر صنایع بوده است.
واردات و رشد صنعت
درجه وابستگی به واردات در بین صنایع و حتی شرکت‌های مختلف متفاوت است. بنابراین انتظار می‌رود مشکلی مانند تحریم که واردات را مختل می‌کند، در صنایع با وابستگی بیشتر به واردات، اثر بزرگ‌تری داشته باشد. برای اینکه اثر واردات در رشد تولید صنایع مشخص شود، شرکت‌ها براساس درجه وابستگی به واردات به دو گروه واردات محوری- شدید و واردات محوری- کم تقسیم شده‌اند و رشد تولید در این دو گروه در دوره‌های مختلف باهم مقایسه شده است. در نیمه ابتدایی سال۱۴۰۲ رشد تولید شرکت‌های واردات‌محور بیشتر از سایر شرکت‌ها بوده است. محدودیت در محصولات وارداتی جایگزین اصلی‌ترین عامل رشد تولید شرکت‌های واردات‌محور محسوب می‌شود. در پاییز و زمستان۱۴۰۲ این روند معکوس شد و به عبارت دیگر، رشد شرکت‌های واردات‌محور به میزان معنی‌داری پایین‌تر از شد شرکت‌های غیروارداتمحور قرار گرفت. اختلاف رشد این دو گروه در نیمه اول سال۱۴۰۳ نیز ادامه پیدا کرد، درحالی‌که رشد شرکت‌های کمتر وابسته به واردات در محدوده صفر بوده، رشد منفی شرکت‌های واردات‌محور در این دوره به‌طور متوسط بیش از ۸درصد بوده است. در پاییز نیز اگرچه رشد هر دو گروه منفی شد، همچنان رشد شرکت‌های واردات‌محور کمتر از شرکت‌های دیگر بوده است. در زمستان ضمن حفظ فاصله رشد این دو گروه، رشد هر دو گروه در بازه منفی قرار گرفت اما در فروردین روند رشد هر دو گروه صعودی بوده، به‌طوری‌که با وجود حفظ اختلاف رشد دو گروه، رشد گروه کمتر وابسته به واردات در محدوده صفر قرار گرفت.
