ماسک بزنید!
مهدیه بهارمست– تقریبا سه سالی می‌شود که نه‌تنها مسوولان وزارت بهداشت بلکه جامعه هم درگیر توهمی به نام پایان کروناست. این در حالی است که در این سال‌ها هر از چندگاهی خودمان یا هر یک از اطرافیان‌مان به بیماری تنفسی مانند سرماخوردگی، آنفلوآنزا و کرونا که هر سه متهمان همیشگی این وضعیت هستند، مبتلا شده‌اند اما هربار وجود بیماری کرونا از سوی مسوولان انکار شده، تا اینکه به دلیل افزایش موارد ابتلا و بستری در بیمارستان‌ها، وزارت بهداشت احساس خطر کرده و چند روز پیش علیرضا رئیسی، معاون وزارت بهداشت اعلام کرد: «با وجود اعلام پایان وضعیت اضطراری بیماری کرونا از سوی سازمان جهانی بهداشت، رصدهای صورت‌گرفته در سامانه‌های دیده‌وری و مراقبت غیردیده‌وری کشور حاکی از افزایش موارد ابتلا به ویروس کرونا در هفته‌های اخیر است، همچنین روند گردش ویروس‌های تنفسی در کشور ادامه دارد.» در چنین شرایطی بار دیگر زنگ خطر برای نظام سلامت و جامعه به صدا در آمده است اما به اشتباه در اذهان مردم جا افتاده که کرونا تمام شده است. به طور نمونه بیمار وقتی به پزشک مراجعه می‌کند و می‌گوید علائمم شبیه دوران کروناست، هنوز نمی‌داند که این دقیقا خود کروناست. به عقیده بسیاری از پزشکان همین مساله که به‌اشتباه رایج شده، در مواردی به گسترش و انتشار بیماری دامن می‌زند زیرا اگر فرد آگاه باشد که با چه چیزی مواجه است، بیشتر مراعات می‌کند ولی وقتی افراد دانش کاملی نداشته باشند یا تشخیص‌ها اشتباه باشد، بالطبع مراعات کم و بیماری بیشتر می‌شود بنابراین پایان کرونا بیشتر شبیه یک توهم است، این ویروس همچنان میان ما نفس می‌کشد و احتمالا بی‌صدا جان‌های زیادی را هم گرفته است ولی وزارت بهداشت همچنان آمارها را به صورت شفاف اعلام نمی‌کند. با اینکه به باور برخی پزشکان سویه‌های فعلی کووید هرچند شدت و قدرت کشندگی گذشته را ندارند اما سرعت انتقال بالاتری یافته‌اند و همچون آنفلوآنزا برای همیشه کنار ما خواهند بود. در چنین شرایطی رعایت پروتکل‌های بهداشتی، تهویه مناسب در اماکن شلوغ، شست‌وشوی دست‌ها و استفاده به‌موقع از واکسن‌های به‌روز‌شده لازمه گذار ایمن از این دوره است. در نهایت کرونا هرگز به پایان نرسیده، تنها چهره خود را تغییر داده و هنوز تهدیدی جدی برای سلامت عمومی باقی مانده است. با توجه به تجارب سال‌های گذشته هر نوع غفلت در این زمینه می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به سلامت فردی و جمعی وارد کند.
کرونا هنوز با ماست!
دکتر علیرضا ناجی، رییس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی درخصوص وضعیت بیماری کرونا به «جهان صنعت»گفت: به نظرم این روزها باید بیش از همیشه رعایت پروتکل‌ها و اقدامات پیشگیرانه را جدی گرفت چراکه پایان کووید تنها تغییری در وضعیت خطر بود، نه پایان یک بیماری. در حال حاضر ویروس کرونا نه تنها در ایران بلکه در سایر کشورهای دیگر نیز بازگشته است؛ بازگشتی که هرچند شدید و کشنده نیست اما همچنان تهدیدی برای سالمندان، افراد با بیماری‌های زمینه‌ای و حتی کادر درمان به شمار می‌رود. در چنین شرایطی باید پروتکل‌های بهداشتی را بیش از همیشه رعایت و برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای پیشگیری از سوی وزارت بهداشت گرفته شود چراکه کووید هرگز از میان نرفته و مانند آنفلوآنزا بخشی از زندگی ما خواهد شد.
وی افزود: در حال حاضر سویه‌هایی که در گردش هستند از خانواده امیکرون محسوب می‌شوند. این سویه‌ها اگرچه قدرت کشندگی بالایی ندارند اما میزان انتقال آنها به طور قابل‌توجهی افزایش یافته است. تقریبا بعد از تعطیلات نوروز افزایش مختصری در آمار مبتلایان به این‌دست بیماری‌های عفونی و تنفسی داشته‌ایم و در تمام این مدت افزایش و کاهش‌هایی وجود داشته است. علت اینکه این خبر به تازگی سروصدا کرد، به‌خاطر افزایش موارد ابتلا و بستری نیست، به این دلیل است که جامعه نسبت به این موضوع در یک ناآگاهی به سر می‌برد یعنی دانش غلط و اطلاعات اشتباهی به خورد مردم داده شده که «پایان همه‌گیری به معنای پایان کروناست» در حالی که ما در تمام این مدت در بین بیماران تنفسی، بیماران کووید هم داشته‌ایم.
رییس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی با تاکید بر اینکه ایران از شرایط جهانی عقب نیست، بیان کرد: سویه‌های جدیدی که اخیرا در کشور شناسایی شده‌اند، تاکنون نشان نداده‌اند که کشنده‌تر باشند یا بیماری شدیدتری ایجاد کنند. افزایش فعالیت کرونا در هفته‌های اخیر مشاهده شده است اما این بدان معنا نیست که شرایط به بحران‌های شدید پیشین بازگردند. این افزایش ابتلا، روندی طبیعی است که در سایر کشورهای اروپایی نیز دیده شده است. با این حال وزارت بهداشت به‌درستی هشدار داده است که رعایت پروتکل‌ها می‌تواند از گسترش این بیماری پیشگیری کند.
نگرانی‌ها برای افراد حساس
«وقتی گردش ویروس افزایش پیدا می‌کند، خطر ابتلا به‌ویژه برای گروه‌های حساس بیشتر می‌شود»؛ این جمله هشدارآمیز دکتر ناجی به خوبی اهمیت توجه به افراد مسن، مبتلایان به بیماری‌های زمینه‌ای و افراد با سیستم ایمنی ضعیف را نشان می‌دهد. او تاکید کرد که همین گروه‌ها بیشترین مراجعه به بیمارستان‌ها و در نتیجه بیشترین خطر مرگ و میر را دارند. رعایت پروتکل‌های بهداشتی مانند زدن ماسک، حفظ فاصله فیزیکی و تهویه مناسب در اماکن شلوغ می‌تواند به کاهش گردش ویروس کمک کند.
ماسک اما نه‌تنها ماسک
دکتر ناجی ضمن تاکید بر اهمیت زدن ماسک در اماکن عمومی و پرازدحام، شست‌وشوی دست‌ها و استفاده از ضدعفونی‌کننده‌های الکلی را راهکارهای مهم دیگری دانست. وی افزود: رعایت بهداشت دست، به‌خصوص پس از حضور در مکان‌هایی نظیر بازار، بیمارستان، اتوبوس و مترو می‌تواند نقشی اساسی در جلوگیری از انتقال ویروس‌های عفونی داشته باشد. علاوه‌بر این، کسانی که علائم بیماری مشابه آنفلوآنزا دارند باید سعی کنند تماس خود با دیگران را محدود کنند. این نکته هم نه‌تنها در کاهش انتشار کووید بلکه در کنترل سایر بیماری‌های ویروسی موثر خواهد بود.
سازمان جهانی بهداشت پایان خطر سلامت عمومی کووید را اعلام کرد اما هرگز نگفت که کرونا تمام شده است؛ دکتر ناجی این موضوع را با قاطعیت بیان کرد و افزود که کووید همچنان مانند آنفلوآنزا باقی خواهد ماند. او توضیح داد که به دلیل تغییرات مداوم ویروس که قابلیت‌های انتقال سریع‌تر و دور زدن سیستم ایمنی را افزایش داده، اعلام پایان کامل این بیماری امکان‌پذیر نیست. به‌جای آن، به برنامه‌ریزی‌های منظم نظیر واکسیناسیون نیاز داریم. وی در ادامه توضیح داد که واکسن‌های فعلی کووید باید به‌صورت به‌روز شده استفاده شوند تا بتوانند همچنان اثربخش باشند. یکی از ایده‌هایی که او مطرح کرد، این بود که واکسن‌های کووید و آنفلوآنزا به شکل ترکیبی عرضه شوند تا مردم بتوانند همزمان از هر دو بیماری ایمن شوند. به گفته وی، این موضوع می‌تواند برای افراد پرخطر همچون سالمندان و افراد با بیماری‌های زمینه‌ای بسیار مفید باشد. دکتر ناجی به یک نکته نگران‌کننده نیز اشاره کرد: رغبت مردم به دریافت واکسن، چه داخلی و چه وارداتی کاهش یافته است. او تاکید کرد که باید این مساله ریشه‌یابی و اطلاعات دقیق و شفاف‌تری به مردم ارائه شود. وی افزود: اگر واکسنی موثر و مجوزدار است باید درباره آن به‌درستی اطلاع‌رسانی شود و مردم را ترغیب کرد تا از آن استفاده کنند.
چالش‌های نظام سلامت و کادر درمان
صحبت‌های دکتر ناجی تنها به پیشگیری محدود نبود بلکه او ابعاد دیگری از چالش‌های بازگشت کرونا را نیز بیان کرد. او با یادآوری فشارهای بی‌سابقه بر بیمارستان‌ها در دوره‌های قبلی کرونا، وضعیت فعلی کادر درمان را هشداردهنده دانست و تصریح کرد: کاهش تعداد پرستاران و پزشکان به‌ویژه در بیمارستان‌های دولتی می‌تواند در صورت افزایش فشار ناشی از کرونا، پیامدهای جدی به همراه داشته باشد. او در ادامه بیان کرد که برای جلوگیری از بحران در نظام درمانی، باید به جنبه‌های شغلی و انگیزشی کادر درمان توجه ویژه‌ای شود. علاوه‌براین پیروی از راهکارهای پیشگیرانه عمومی کمک می‌کند تا فشار بر بیمارستان‌ها و کادر درمان کاهش یابد.
قبلا آمارها منتشر می‌شد، الان نه
در مواردی که تعداد مبتلایان به یک ویروس به طور غیرمعمول رو به افزایش است یا طی مدت کم خوشه‌های بیشتری از ویروس مشاهده می‌شود، دیگر وظیفه پزشک است که بتواند با مشاهدات حرفه‌ای تعمیم و تشخیص دهد و رفتار ویروس را پیش‌بینی کند. در این مرحله می‌بایست وزارت بهداشت، دانشگاه‌های علوم پزشکی و دیگر نهادهای مسوول در ماجرا ورود کنند که به گفته دکتر ناجی، متاسفانه وزارت بهداشت و درمان در همین مورد فعلی هم با دو هفته تاخیر وارد شد و یک اعلام ناقص و سرسری، بدون توضیحات کافی داشت که نه اهل فن را توجیه می‌کند و نه مردم عادی را.
این پزشک با اشاره به لزوم بررسی نرخ ابتلا و وضعیت بیمارستان‌ها اضافه می‌کند: الان ما هیچ بازخوردی از بیمارستان‌ها نداریم، در صورتی که قبلا آمارها، نه به صورت روزانه، حداقل ماهانه منتشر می‌شد. انتشار بازخوردها و آمارهای دقیق به صورت شفاف، به ما کمک می‌کند که بتوانیم وضعیت را تحت کنترل و مدیریت بگیریم و مثل اوایل پاندمی دیگر شاهد صحنه پُر بودن تخت‌های آی.سی.یو و لحظات تلخ جان باختن بیماران زیر دستگاه‌های تنفسی نباشیم.
نیاز جدی به درمان‌های سرپایی موثر
یکی دیگر از نقاط کلیدی که دکتر ناجی بر آن تاکید داشت، ارائه درمان‌های سرپایی و مناسب برای مقابله با بیماری کووید بود. او توضیح داد: همانطور که داروهای خوراکی موثری برای آنفلوآنزا وجود دارد، باید برای مقابله با کووید نیز چنین برنامه‌ریزی‌هایی صورت پذیرد. این درمان‌ها می‌توانند در کاهش شدت بیماری و میزان بستری‌شدن بیماران موثر باشند و به‌ویژه از مرگ‌ومیر در گروه‌های حساس پیشگیری شود.
سخنان رییس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی هشداری جدی برای جامعه‌ای است که شاید به اشتباه تصور کرده پایان کرونا به معنای اتمام آن است. ویروس همچنان در کنار ماست و رعایت پروتکل‌ها، استفاده از واکسن‌های به‌روز شده و بهبود نظام درمانی باید در اولویت قرار گیرد. همانطور که دکتر ناجی تاکید کرد، غفلت از این مسائل می‌تواند شرایطی مشابه بحران‌های گذشته را بر جامعه تحمیل کند. کرونا نیامده که برود بلکه بازگشتی خاموش داشته است؛ هشداری که نباید آن را نادیده گرفت.
