کریدور زنگزور؛ مسیر راهبردی انتقال انرژی از جمهوری آذربایجان به ترکیه
جهان صنعت-مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در گزارش پایش تحولات تجارت جهانی، ضمن اعلام شناسایی ۵هزار و ۷۴۴ ذخیره معدنی جدید در عربستان تاکید کرده که کریدور زنگزور، به مسیر راهبردی انتقال انرژی از آذربایجان به ترکیه تبدیل خواهد شد.
مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در صدوپانزدهمین گزارش از سلسله‌گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» که با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران انجام می‌شود، گلچینی از تحولات اخیر در سه لایه جهانی و منطقه‌ای محیط ژئواکونومیک ایران و گزیده‌ای از پژوهش‌های تازه را ارائه کرده است.
براساس این گزارش، در تحولات جهانی دولت ترامپ در تاریخ اول آگوست۲۰۲۵، موج جدیدی از اقدامات تعرفه‌ای گسترده علیه کشورهای مختلف را اجرایی کرد. طبق فرمان مربوطه تعرفه پایه‌ای ۱۰درصدی بر تمامی واردات از تاریخ ۵آوریل برقرار شد. همچنین از ۹آوریل تعرفه‌های تکمیلی براساس کسری تراز تجاری کشورهای مختلف بین ۱۱ تا ۵۰درصد افزوده شدند. میانگین تعرفه واردات آمریکا که پیش از دولت ترامپ حدود ۳/۲درصد بود، اکنون به بیش از ۴/۱۸درصد رسیده که بالاترین سطح در حدود یک قرن گذشته است. بازارهای مالی نیز بلافاصله واکنش نشان دادند: در تاریخ اول آگوست۲۰۲۵، شاخص داوجونز ۵۴۲ واحد سقوط کرد، شاخص ۵۰۰ S&P حدود ۶/۱درصد افت داشت و شاخص نزدک نیز حدود ۲/۲درصدکاهش یافت. تحلیلگران این نوسانات را ناشی از افزایش مخاطره تورمی عدم اطمینان نسبت‌به آینده تجاری آمریکا و نگرانی از اقدامات تلافی‌جویانه سایر کشورها می‌دانند. در زمینه مذاکرات تجاری، دولت آمریکا موفق شد با برخی کشورها توافق‌هایی را برای کاهش یا حذف تعرفه‌ها امضا کند. به‌عنوان نمونه اتحادیه اروپا با سقف تعرفه‌ای ۱۵درصدی موافقت کرد و در مقابل، متعهد به واردات انرژی و تسلیحات آمریکایی شد.
در ادامه این گزارش آمده است: ایالات‌متحده و اتحادیه اروپا به توافق تجاری گسترده‌ای دست یافتند که به ماه‌ها تنش پایان داد و تنها چندروز پیش از ضرب‌الاجل تعیین‌شده از سوی دونالد ترامپ (اول آگوست) برای اعمال تعرفه‌های سنگین، از یک جنگ تجاری تمام‌عیار جلوگیری کرد. طبق این توافق، اتحادیه اروپا موظف است بر اکثر کالاهای صادراتی خود، از جمله خودروها، تعرفه‌ای ۱۵درصدی بپردازد. افزون‌بر تعهدات پیشین، بروکسل پذیرفته ۱۰۰ها‌میلیارد دلار برای خرید تسلیحات و محصولات انرژی آمریکایی هزینه کند.
این گزارش با اشاره به تحولات منطقه ادامه داده است: به‌دنبال برنامه‌های گسترده عربستان سعودی برای تنوع‌بخشی به منابع درآمدی و کاهش وابستگی به نفت، سازمان زمین‌شناسی این کشور از شناسایی ۵۷۴۴ ذخیره معدنی جدید تا ابتدای سه‌ماهه نخست سال۲۰۲۵ خبر داد؛ دستاوردی که نشان‌دهنده گسترش دامنه برنامه‌های اکتشاف زمین‌شناسی در راستای اهداف چشم‌انداز۲۰۳۰ این کشور است. بر پایه گزارشی که این نهاد منتشر کرده، ۳۱۹۶مورد از این کشفیات مربوط به ذخایر غیرفلزی و ۲۵۴۸ مورد مربوط به معادن فلزی هستند؛ موضوعی که عربستان را به‌عنوان یکی از بازیگران نوظهور در عرصه بین‌المللی معدن مطرح می‌‌کند.
این گزارش می‌افزاید: از اول آگوست۲۰۲۵ توافقنامه جامع مشارکت تجاری و اقتصادی میان ترکیه و قطر به‌صورت رسمی اجرایی شد؛ توافقی که با هدف تقویت روابط اقتصادی و ارتقای سطح مبادلات تجاری میان دو کشور طراحی شده است. این توافقنامه که در سال۲۰۱۸ امضا شده بود، شامل حذف متقابل تعرفه‌های گمرکی بر بخش گسترده‌ای از کالاها، کاهش موانع غیرتعرفه‌ای و بهبود چارچوب‌های فنی، خدماتی و الکترونیکی برای تسهیل تجارت است. مقام‌های ترکیه انتظار دارند حجم تجارت دوجانبه در میان‌مدت به ۵میلیارد دلار افزایش یابد.
در این گزارش آمده است: در ادامه تلاش‌های منطقه‌ای ترکیه برای توسعه زیرساخت‌های انرژی و ترانزیتی، وزیر انرژی و منابع طبیعی این کشور اعلام کرد که کشورش امیدوار است کریدور زنگزور به‌زودی به مسیر مستقیم و راهبردی برای انتقال انرژی از جمهوری آذربایجان به ترکیه تبدیل شود. برای ترکیه، کریدور زنگزور که قرار است منطقه نخجوان را از طریق خاک ارمنستان به سرزمین اصلی جمهوری آذربایجان متصل کند، یکی از مهم‌ترین پروژه‌های ژئواستراتژیک منطقه قفقاز محسوب می‌شود. بهره‌برداری کامل از این مسیر، علاوه‌بر تحکیم اتصال جمهوری آذربایجان و ترکیه، می‌تواند زیرساخت‌های انتقال انرژی، تجارت و لجستیک میان آسیای مرکزی، قفقاز، آناتولی و اروپا را دگرگون کند.
این گزارش ادامه می‌دهد: در پژوهش‌های تازه بانک توسعه آسیایی در تازه‌ترین گزارش چشم‌انداز توسعه آسیا، پیش‌بینی خود از رشد اقتصادی منطقه قفقاز و آسیای مرکزی را برای سال‌های۲۰۲۵ و ۲۰۲۶ افزایش داد. براساس این گزارش با وجود بهبود نسبی در رشد اقتصادی منطقه، تورم بالا و ناپایدار می‌تواند به چالشی جدی برای ثبات اقتصادی کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز تبدیل شود. ادامه سرمایه‌گذاری دولتی، اصلاحات ساختاری در بازار انرژی و سیاست‌های پولی هوشمندانه برای مدیریت فشارهای تورمی از جمله اولویت‌های اصلی دولت‌ها در این منطقه در سال‌های پیش‌رو خواهد بود.
