کاهش جمعیت، افت آموزش؛ تهدید دوگانه برای آینده تحصیل دانش‌آموزان
جهان‌صنعت– نظام آموزش‌وپرورش ایران در سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی مواجه بوده است؛ از تغییرات جمعیتی و روند کاهش تعداد دانش‌آموزان گرفته تا تحولات در شیوه‌های آموزشی در دوران کرونا و پساکرونا که خود زمینه‌ساز مسائل و معضلات بیشتری شده‌اند. یکی از مهم‌ترین این تحولات، مجازی شدن آموزش مدارس در دوره همه‌گیری کرونا بود؛ رویکردی که با وجود برخی مزایای کوتاه‌مدت، آثار بلندمدت نامطلوبی بر کیفیت آموزش و روند تحصیلی دانش‌آموزان گذاشت و منجر به کاهش سطح یادگیری شد. این مساله همچنین موجب نگرانی گسترده والدین نسبت به آینده فرزندان‌شان شد.
زمینه‌سازی بحران: شیوع کرونا و مهاجرت سریع به آموزش مجازی
با شیوع ویروس کرونا از سال ۱۳۹۸، مدارس کشور ناچار شدند در مدت‌زمانی کوتاه، آموزش حضوری را به آموزش مجازی تغییر دهند. این در حالی بود که زیرساخت‌های آموزش آنلاین در بسیاری از مناطق کشور هنوز توسعه نیافته بود و معلمان، دانش‌آموزان و خانواده‌ها نیز آمادگی لازم برای این انتقال ناگهانی را نداشتند. در نتیجه، کیفیت آموزش، به‌ویژه در مقاطع ابتدایی و مناطق محروم، به‌طور محسوسی کاهش یافت.
اثرات آموزش آنلاین بر کیفیت یادگیری
بررسی‌ها و گزارش‌های میدانی از مدارس کشور نشان می‌دهند که آموزش مجازی منجر به کاهش تعامل میان معلم و دانش‌آموز شد چراکه یکی از عناصر کلیدی یادگیری، تعامل مستقیم است که در فضای آموزش آنلاین به‌شدت کمرنگ شد. از سوی دیگر، به نظر می‌رسید آنلاین بودن مدرسه بهانه‌ای برای شانه خالی کردن از زیربار درس‌ها و شروع دردسرهای والدین شده بود. بسیاری از والدین عنوان کرده‌اند که با آنلاین شدن آموزش، گویی خودشان باید دوباره به مدرسه بازگردند.
مشکلات زیرساختی نیز بر این وضعیت دامن زد. دانش‌آموزانی که در مناطق روستایی یا در خانواده‌هایی با دسترسی محدود به اینترنت پرسرعت زندگی می‌کردند و از گوشی هوشمند یا تبلت محروم بودند، بیش از دیگران متضرر شدند. حضور فیزیکی در کلاس موجب انسجام و تمرکز می‌شود؛ در حالی که آموزش مجازی در بسیاری موارد منجر به حواس‌پرتی و بی‌نظمی شد و بسیاری از دانش‌آموزان هنگام تدریس تمرکز لازم را نداشتند. در فضای غیرحضوری، ارزیابی دقیق و واقعی عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دشوار بود و این موضوع منجر به افت کیفیت آموزش، افزایش تقلب و در نهایت کاهش واقعی سطح یادگیری شد.
افت تحصیلی و شکاف آموزشی
به‌گفته معلمان، مدیران و کارشناسان آموزشی، بخشی از دانش‌آموزان پس از بازگشت به آموزش حضوری با ضعف جدی در دروس پایه، کاهش توانایی‌های اجتماعی و اختلال در مهارت‌های یادگیری مواجه بودند. این موضوع به‌ویژه در دوره ابتدایی ـ که اساس یادگیری در آن شکل می‌گیرد ـ نگرانی‌های فراوانی را برانگیخته است.
همزمانی با کاهش جمعیت دانش‌آموزی
براساس اظهارات اخیر سخنگوی وزارت آموزش‌وپرورش، جمعیت دانش‌آموزی کشور با روندی کاهشی مواجه است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۱۲ به کمتر از ۱۲میلیون و ۷۰۰هزار نفر برسد؛ در حالی که در حال حاضر بیش از ۱۶میلیون و ۵۰۰هزار دانش‌آموز مشغول به تحصیل هستند. این کاهش جمعیت، از یک‌سو فرصتی برای بازنگری در سیاست‌های جذب و مدیریت نیروی انسانی فراهم می‌کند اما از سوی دیگر، در ترکیب با افت کیفیت آموزشی، این خطر را به همراه دارد که بخشی از سرمایه انسانی آینده کشور با توانمندی‌های آموزشی ناکافی وارد بازار کار یا آموزش‌عالی شود.
آموزش آنلاین در دوران همه‌گیری کرونا، به‌عنوان راهکاری اضطراری مورد استفاده قرار گرفت اما آثار جانبی آن بر نظام تعلیم و تربیت کشور، عمیق و بلندمدت بوده است. افت تحصیلی ناشی از ضعف در یادگیری، در کنار روند کاهش جمعیت دانش‌آموزی، نیازمند بازبینی جدی در سیاستگذاری‌های آموزشی کشور است. تنها با نگاهی علمی، داده‌محور و آینده‌نگر می‌توان از تبدیل این بحران به فاجعه‌ای آموزشی جلوگیری کرد.
منبع: جهان‌صنعت‌نیوز
