چرخش سبز اروپا به عقب

جهان صنعت– اتحادیه اروپا که سال‌ها با سیاست‌های سختگیرانه اقلیمی صنایع جهان را زیر فشار تعرفه کربن و الزامات زیست‌محیطی قرار داده بود حالا زیر بار رکود اقتصادی، بحران انرژی و فشار خودروسازان ناچار به عقب‌نشینی تاکتیکی شده و تعویق همزمان تعرفه کربن مرزی و بازنگری سیاست خودرویی نشانه‌ای روشن از چرخش بروکسل از «آرمان‌گرایی سبز» به «واقع‌گرایی صنعتی» است؛ چرخشی که می‌تواند معادلات فولاد، انرژی و صادرات ایران را نیز تحت تاثیر قرار دهد. سازوکار تعرفه کربن مرزی که قرار است هزینه انتشار دی‌اکسیدکربن را به واردات کالاهای پرکربن تحمیل کند تاکنون فقط بر محصولاتی نظیر فولاد، سیمان، کود شیمیایی، آلومینیوم و برق متمرکز بوده اما برنامه جدید کمیسیون اروپا گسترش این تعرفه به کالاهای نهایی مصرفی نظیر لوازم خانگی را نیز در بر می‌گرفت؛ اقدامی که هدف آن جلوگیری از دورزدن قانون توسط تولیدکنندگان غیراروپایی ازطریق صدور محصول‌نهایی به جای موادخام عنوان شده است. با این حال طبق سند فاش‌شده، این پیشنهاد که قرار بود در دسامبر۲۰۲۵ ارائه شود اکنون به تعویق افتاده و احتمالا به سال۲۰۲۶ منتقل خواهد شد. این عقب‌نشینی زمانی رخ می‌دهد که بسیاری از صنایع اروپایی هشدار دادند اجرای سراسری CBAM می‌تواند هزینه تولید را افزایش داده و توان رقابتی آنها در برابر رقبای آسیایی و آمریکایی را تضعیف کند.

در جبهه صنعت خودرو چالش حتی حساس‌تر است. اتحادیه اروپا پیشتر تصمیم گرفته بود فروش خودروهای بنزینی و دیزلی را از سال۲۰۳۵ به‌طور کامل ممنوع کند؛ تصمیمی که خودروسازان بزرگ اروپا از همان ابتدا نسبت به آن موضعی محتاطانه داشتند. اکنون فشار دولت‌هایی مانند آلمان و ایتالیا و همچنین لابی سنگین خودروسازان باعث شده کمیسیون اروپا به‌دنبال انعطاف‌پذیری بیشتر در این سیاست باشد. خودروسازان اروپایی خواهان تداوم فروش خودروهای هیبریدی، پلاگین هیبرید و خودروهای مبتنی‌بر سوخت‌های خنثی از نظر کربن (e-fuels) هستند؛ به‌ویژه در شرایطی که شیب رشد خودروهای برقی در اروپا کند شده و رقابت شدید شرکت‌های چینی بازار را دگرگون کرده است. منتقدان اما هشدار می‌دهند که هرگونه عقب‌نشینی در ممنوعیت موتورهای احتراقی می‌تواند هدف بی‌طرفی کربنی اروپا تا سال۲۰۵۰ را به خطر بیندازد. تعویق همزمان دو سیاست مهم اقلیمی نشان می‌دهد که بروکسل اکنون با ‌دوگانگی راهبردی جدی مواجه است: ازجمله رکود اقتصادی اروپا و افت تقاضای صنعتی، افزایش شدید هزینه انرژی برای صنایع، فشار رقابتی چین در خودرو و فولاد، نگرانی از فرار سرمایه صنعتی از اروپا، فشار افکار عمومی بابت بیکاری و تعطیلی کارخانه‌ها. این عوامل باعث شده سیاستگذار اروپایی بین «گذار سبز سریع» و «پایداری اقتصادی صنایع» به دنبال یک نقطه تعادل جدید باشد. تعویق CBAM به‌طور مستقیم برای کشورهای صادرکننده فولاد، سیمان، آلومینیوم و محصولات صنعتی به اروپا و ایران دارای پیام‌های مهمی ازجمله تنفس موقت برای صادرکنندگان پرکربن، تعلیق موقت فشار هزینه‌های زیست‌محیطی و تداوم فضای عدم قطعیت در بازارهای صادراتی است. به بیان دیگر تعویق به معنای لغو نبوده بلکه بیشتر شبیه یک وقفه تاکتیکی برای بازطراحی ابزار فشار است.

اتحادیه اروپا اکنون در نقطه‌ای ایستاده که باید میان افزایش سرعت گذار انرژی و حفظ رقابت‌پذیری صنعتی تصمیمی دوباره بگیرد. تعویق تعرفه کربن مرزی و بازنگری سیاست خودرویی نشان می‌دهد که فشارهای اقتصادی دست‌کم در کوتاه‌مدت بر اهداف اقلیمی پیشی گرفتند. در افق میان‌مدت اما CBAM و برقی‌سازی حمل‌ونقل همچنان دوستون اصلی استراتژی سبز اروپا باقی خواهند ماند آن‌هم تنها با چاشنی واقع‌گرایی صنعتی.

منبع: ایراسین