چرا ترامپ نتانیاهو را مجبور به آتش‌بس کرد؟
جهان صنعت – آتش‌بس اخیر میان اسرائیل و حماس بیش از آنکه نشانه تغییر راهبردی در خاورمیانه باشد، نتیجه فشارهای شخصی دونالد ترامپ بر بنیامین نتانیاهو است؛ فشاری که از خشم ترامپ نسبت به از‌دست‌دادن جایزه نوبل صلح و از اختلاف منافع واشنگتن و تل‌آویو بر سر قطر سرچشمه گرفته است.
ترامپ در روزی که کمیته نوبل جایزه صلح را به «ماریا کورینا ماچادو»، رهبر اپوزیسیون ونزوئلا، اهدا کرد، انتظار داشت این عنوان به دلیل نقش ادعایی‌اش در برقراری آتش‌بس در غزه به او برسد. اما ناکامی در کسب جایزه، او را خشمگین کرد. کاخ سفید حتی در بیانیه‌ای کمیته نوبل را به «ترجیح سیاست بر صلح» متهم کرد.
این شکست در آستانه توافق آتش‌بس غزه، که بسیاری از منتقدان نیز آن را دستاوردی سیاسی برای ترامپ دانسته‌اند، برای او ضربه‌ای شخصی بود.
طرح ۲۰بندی و واقعیتی فراتر از فاز اول
آتش‌بس اخیر در واقع تنها «مرحله نخست» از طرح ۲۰بندی ترامپ برای صلح است؛ طرحی که شامل آزادی گروگان‌ها، تبادل زندانیان و توقف موقت درگیری‌هاست. اما مفاد اصلی – از جمله خلع سلاح حماس، خروج کامل ارتش اسرائیل از غزه و آغاز مذاکرات برای راه‌حل دو دولت – هنوز در مراحل بعدی قرار دارد و توافقی در مورد آن‌ها حاصل نشده است.
تجربه‌های پیشین، از جمله توافق موقت دولت بایدن در سال ۲۰۲۳، نشان می‌دهد چنین آتش‌بس‌هایی معمولاً به صلح پایدار نمی‌انجامند.
فشار غیرمنتظره واشنگتن بر تل‌آویو
عامل اصلی تغییر رفتار نتانیاهو، اقدام اسرائیل در بمباران رهبران حماس در خاک قطر بوده است — اقدامی که خشم ترامپ را برانگیخت. قطر نه‌تنها میزبان بزرگ‌ترین پایگاه نظامی آمریکا در خاورمیانه است، بلکه روابط نزدیک اقتصادی و شخصی با ترامپ دارد؛ از جمله هدیه یک جت ۴۰۰ میلیون دلاری از سوی امیر قطر برای استفاده به‌عنوان «ایرفورس وان» جدید.
ترامپ در واکنش، فرمانی اجرایی صادر کرد که طبق آن، هر حمله‌ای به قطر «تهدیدی علیه امنیت و صلح آمریکا» تلقی می‌شود و ایالات متحده برای دفاع از این کشور می‌تواند از «اقدامات دیپلماتیک، اقتصادی یا نظامی» استفاده کند. این اقدام عملاً نوعی تعهد دفاعی مشابه ناتو به قطر محسوب می‌شود و تل‌آویو را در موقعیت ضعف قرار داد.
عذرخواهی تاریخی نتانیاهو از امیر قطر
در ادامه، ترامپ نتانیاهو را در کاخ سفید واداشت تا به‌طور مستقیم با امیر قطر تماس گرفته و بابت حمله اسرائیل عذرخواهی کند — اقدامی بی‌سابقه در تاریخ روابط اسرائیل با جهان عرب. پس از آن، نتانیاهو ناگزیر شد مرحله نخست توافق آتش‌بس را امضا کند؛ توافقی که در گذشته از پذیرش آن سر باز زده بود.
در همان زمان، ترامپ در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل با رهبران مصر، عربستان، ترکیه و کشورهای خلیج فارس دیدار کرد و قول داد که مانع از الحاق کرانه باختری به اسرائیل شود؛ وعده‌ای که به اطمینان این کشورها برای پیوستن به طرح صلح کمک کرد.
هرچند احتمال شکست این طرح زیاد است، اما برای نخستین‌بار طی یک دهه گذشته، نشانه‌هایی از امید نیز دیده می‌شود.
آیا ترامپ در بازی می‌ماند؟
موفقیت طرح صلح به استمرار تعهد ترامپ بستگی دارد، اما او به‌طور سنتی از پرداختن به جزئیات خسته می‌شود. مراحل بعدی توافق به هماهنگی دقیق میان کشورهای عربی، اسرائیل و سازمان‌های بین‌المللی نیاز دارد — روندی طولانی و پیچیده که ممکن است حوصله رئیس‌جمهور را سر ببرد.
اگر انگیزه نوبل صلح از میان برود، ترامپ ممکن است علاقه خود به پیگیری روند صلح را از دست بدهد. اما اگر به سفر برنامه‌ریزی‌شده‌اش به خاورمیانه ادامه دهد و در مراسم امضای رسمی توافق شرکت کند، این رویداد می‌تواند به نقطه عطفی در سیاست خارجی آمریکا بدل شود.
منبع: Slate
