نبض بازار در دستان کمیته ارزی
جهان‌صنعت – در نظام‌های ارزی میخکوب‌شده یا ثابت، ثبات نرخ ارز به‌ظاهر آرامشی به بازار می‌دهد اما پشت این سکونِ ظاهری، سازوکار پیچیده‌ای نهفته است که اگر درست مدیریت نشود، به‌جای ثبات، بحران می‌آفریند. در چنین نظامی، دولت یا بانک مرکزی تعهد می‌کند نرخ ارز را در سطحی مشخص حفظ کند و از طریق مداخله در بازار، مانع از نوسانات شدید شود اما موفقیت این سازوکار تنها در صورتی ممکن است که تصمیم‌گیری در خصوص مداخله ارزی، هدف‌گذاری و میزان آن در چارچوبی شفاف، تخصصی و هماهنگ انجام شود. اینجاست که نقش کمیته ارزی معنا پیدا می‌کند.
کمیته ارزی درواقع مغز تصمیم‌گیری نظام ارزی کشور است؛ نهادی بین‌بخشی که با حضور نمایندگان بانک مرکزی، وزارت اقتصاد، سازمان برنامه و بودجه و نهادهای نظارتی تشکیل می‌شود تا ضمن رصد مداوم تحولات بازار ارز، سیاست‌های مداخله، تخصیص و مدیریت ذخایر ارزی را هماهنگ کند. وظیفه اصلی این کمیته، ایجاد توازن میان دو هدف کلیدی است؛ ثبات نرخ ارز از یک‌سو و حفظ ذخایر و تعادل خارجی کشور از سوی دیگر.
در نظام‌های میخکوب‌شده، نرخ ارز عملا به شاخص اعتماد عمومی به سیاستگذار تبدیل می‌شود. اگر کمیته ارزی نتواند به‌درستی تصمیم بگیرد، کوچک‌ترین اشتباه در زمان یا حجم مداخله می‌تواند به بی‌اعتمادی بازار و حملات سفته‌بازانه منجر شود. به همین دلیل تصمیمات این کمیته باید بر پایه داده‌های به‌روز، تحلیل روندهای جهانی، پیش‌بینی جریان‌های ارزی و سنجش آثار تورمی اتخاذ شود. هرگونه تصمیم احساسی یا سیاسی در این سطح، به‌سرعت آثار خود را در بازار ارز و تورم عمومی نشان می‌دهد.
کارکرد دیگر کمیته ارزی، تعیین اولویت‌های تخصیص ارز است. در شرایط محدودیت منابع، همه تقاضاها قابل‌تامین نیستند. کمیته ارزی براساس مصالح ملی تصمیم می‌گیرد کدام بخش‌ها – از دارو و کالاهای اساسی گرفته تا مواد اولیه تولید- در اولویت دریافت ارز قرار گیرند. این تصمیم‌ها باید براساس برآورد دقیق از اثرات رفاهی، تورمی و اشتغالزایی هر بخش اتخاذ شوند.
از سوی دیگر کمیته ارزی مسوول هماهنگی میان نهادهای اقتصادی کشور است. یکی از مشکلات ساختاری اقتصاد ایران، ناهماهنگی میان سیاست‌های پولی، مالی و تجاری است. وقتی بانک مرکزی در پی کنترل نقدینگی است اما سیاست‌های مالی دولت یا نظام تعرفه‌ای وزارت صمت در جهت عکس حرکت می‌کنند، ثبات ارزی شکننده می‌شود. کمیته ارزی می‌تواند با ایجاد یک میز مشترک تصمیم‌گیری، این گسست نهادی را کاهش دهد و به‌نوعی مرکز ثقل هماهنگی سیاستی بدل شود.
افزون‌بر این، کمیته ارزی باید نظام هشدار سریع برای تحولات بازار ایجاد کند. هرگونه شوک بیرونی -از تغییر نرخ بهره جهانی تا تحریم یا افت قیمت نفت- می‌تواند تعادل ارزی کشور را برهم زند. رصد مداوم این تحولات و تدوین سناریوهای واکنش، از وظایف حیاتی کمیته ارزی است تا پیش از آنکه بازار واکنش نشان دهد، سیاستگذار آماده باشد.
اهمیت کمیته ارزی تنها در تصمیم‌سازی نیست بلکه در اعتبارسازی است. تصمیمات قاعده‌مند، شفاف و مبتنی‌بر تحلیل کارشناسی، پیام ثبات و پیش‌بینی‌پذیری را به بازار می‌فرستد. اگر فعالان اقتصادی بدانند که مداخلات ارزی تابع قاعده است و نه سلیقه، انتظارات تورمی نیز کنترل می‌شود. بنابراین در نظام ارزی میخکوب، کمیته ارزی نه‌صرفا یک نهاد اجرایی بلکه ستون اعتماد و عقلانیت در سیاستگذاری پولی کشور است.
