مرثیه‌ای برای معیشت خانوار
فاطمه عباس‌پور– اگر قورباغه‌ای را در آب‌جوش بیندازید بلافاصله برای نجات جانش واکنش نشان می‌دهد و با یک پرش ناگهانی از ظرف آب‌جوش بیرون می‌پرد اما اگر قورباغه را در آب سردی بگذارید که بر روی اجاق قرار دارد و در حال گرم شدن است متوجه نمی‌شود چه بلایی دارد بر سرش می‌آید و بدون تلاش خاصی در آب می‌ماند. به‌تدریج عضلات قورباغه در اثر گرما سست می‌شود و زمانی که قورباغه متوجه می‌شود شرایط مناسب نیست و باید از آب بیرون بپرد، دیگر توانی برای بیرون پریدن ندارد. در نهایت قورباغه داستان ما در همان آب می‌پزد و جانش را از دست می‌دهد. این داستان که در ادبیات به سندروم غورباقه معروف است به زمانی اشاره دارد که یک فاجعه آرام‌آرام راهش را پیدا می‌کند و تنها زمانی متوجهش می‌شویم که همه چیز از دست رفته است. جدیدترین گزارش مرکز آمار ایران از تورم محصولات خوراکی که هفته گذشته اعلام شد بیش از هر چیز انسان را به یاد این داستان می‌اندازد و سفره‌هایی که کم‌کم خالی شدند و مواد غذایی بسیاری که با گذشت زمان از سبد معیشت خانوار حذف شدند.
نهادینه شدن فقر در نسل آینده
تا به امروز کارشناسان بی‌شماری درباره پیامد‌های ترسناک تورم محصولات خوراکی و کوچک شدن سفره خانوار هشدار داده‌اند. این پیامد‌ها امروزه در سطح شهر هم قابل مشاهده است؛ کودکان مناطق بالای شهر که به نسبت از سطح رفاه بیشتری برخوردار هستند به نسبت همسنان خود در مناطق پایین شهر از رشد قدی بهتری برخوردار هستند. وقتی در منطقه‌ای سوءتغذیه در مادران باردار و کودکان زیر ۵ سال وجود داشته باشد، یعنی افراد سیستم ایمنی ضعیفی دارند و احتمال افزایش موارد ابتلا به بیماری‌ها و حتی افزایش مرگ و میر ناشی از بیماری‌های گوناگون در او وجود دارد. همچنین ممکن است اختلال در رشد و تکامل جنین را شاهد باشیم که می‌تواند در بهره هوشی و کوتاه قدی کودکان اثرگذار باشد که نشان می‌دهد نسل آینده می‌تواند به دلیل سوءتغذیه به لحاظ توانمندی جسمی و ذهنی دچار مشکل شوند؛ حتی کوچک‌ترین ناامنی غذایی می‌توانند رشد کودک و پتانسیل یادگیری وی را تحت تاثیر قرار دهد.
کمبود ریزمغذی‌ها هم نوعی سوءتغذیه است. وقتی مردم نتوانند منابع پروتئینی را مصرف کنند و از سفره‌هایشان حذف شده، از منابع غذایی ریزمغذی‌ها محروم می‌شوند. کمبود ریزمغذی‌ها مثل کمبود آهن، کمبود روی و کمبود کلسیم می‌تواند منجر به کاهش بهره هوشی کودکان، اختلال در رشد و تکامل مغزی کودک و افزایش ابتلا به بیماری‌ها به دنبال تضعیف سیستم ایمنی شود. با توجه به تمام این موارد متوجه عمق فاجعه پیش‌رو و مرحله آب‌پز شدن غورباقه می‌شویم؛ موضوع تنها عدم دسترسی یک قشر از جامعه به محصولات غذایی نیست بلکه درباره آسیب جبران‌ناپذیر به نسلی است که وظیفه ساختن آینده این کشور را دارد؛ نسلی که قرار است در تمام طول عمر خود با فقر نهادینه شده و با آسیب‌های آن دست‌وپنجه نرم کند.
نگاهی به آمار
تا به اینجا در وصف پیامد‌های تورم مواد خوراکی و خطر نهادینه شدن فقر در نسل آینده گفتیم؛ اکنون بهتر است نگاهی به آمار‌ها داشته باشیم تا متوجه شویم دلیل اینکه اصلا چرا باید نگران این پیامد‌ها باشیم چیست. تورم به معنای رشد مستمر سطح عمومی قیمت‌هاست. اگر این شاخص ماهانه محاسبه شود نشان می‌دهد که قیمت یک سبد یکسان از کالا و خدمات مورد استفاده خانوار در طول یک ماه چه تغییری نسبت به ماه قبل کرده است. نرخ نقطه‌به‌نقطه آن نیز قیمت را نسبت به همان ماه در یک سال قبل می‌سنجد و تواتر سالانه نشان‌دهنده تغییر میانگین قیمت‌ها در طول ۱۲ماه است. جدیدترین گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد که تورم ماهانه از ۹/۳درصد در فروردین به ۷/۲درصد در اردیبهشت‌ماه رسیده است؛ امری که بسیاری از کارشناسان علت آن را گران شدن ناگهانی اقلام خوراکی در فصل سرد سال به علت کمبود می‌دانند. لازم به ذکر است تورم سالانه برخلاف تورم ماهانه با افزایش سرعت رشد هم روبه‌رو بوده و این نرخ از ۲/۳۳درصد در فروردین به ۹/۳۳درصد در اردیبهشت‌ماه رسیده است. به گزارش مرکز آمار ایران در گروه نان و غلات، اقلام برنج ایرانی با ۱/۹درصد، شیرینی خشک و رشته‌اش با ۶/۲درصد بیشترین افزایش قیمت را نسبت به ماه قبل داشته‌اند. در گروه گوشت قرمز، سفید و فرآورده‌های آنها، بیشترین افزایش قیمت نسبت به ماه قبل مربوط به کنسرو ماهی با ۳/۱درصد است. در گروه لبنیات، تخم‌مرغ و انواع روغن، بیشترین افزایش قیمت نسبت به ماه قبل مربوط به شیرخشک با ۰/۸درصد، دوغ پاستوریزه با ۴/۴درصد و روغن نباتی جامد با ۳/۴درصد است و در بین میوه و خشکبار نیز بیشترین افزایش قیمت نسبت به ماه قبل مربوط به لیمو ترش با ۱/۲۶درصد، انار با ۴/۲۳درصد و سیب با ۹/۱۰درصد بود. شاید حبوبات عجیب‌ترین جهش را بین موارد این گزارش داشته باشد؛ بیشترین افزایش قیمت نسبت به ماه قبل مربوط به لوبیا‌چیتی با ۹/۲۱ درصد، لوبیا قرمز با ۷/۸درصد و لپه با ۶/۶درصد است. در میان قند شکر و آشامیدنی‌ها نیز بیشترین افزایش قیمت نسبت به ماه قبل مربوط به شکر با ۴/۷درصد، قند با ۰/۷درصد و چای خارجی بسته‌ای با ۵/۶درصد بود.
چشم‌انداز نه‌چندان روشن
نکته قابل‌توجه این است که چشم‌انداز تورم‌های فوق برای آینده نزدیک نیز چندان مثبت نیست. با توجه به ورود به فصل گرما و ناترازی انرژی به نظر می‌رسد تولید کماکان با موانع متعددی روبه‌رو باشد. همچنین واردات نیز این روزها با چالش‌های گوناگونی دست‌وپنجه نرم می‌کند و مشخصا کار برای تولیدکنندگانی که مواد اولیه آنها از طریق واردات تامین می‌شود چندان آسان نیست. باید ماند و دید چه زمان غورباقه دیگر رمقی برای دست‌وپا زدن ندارد.
