لرزه‌های کوچک، هشدارهای بزرگ
جهان صنعت– استاد پژوهشکده بین‌المللی زلزله می‌گوید که «تنها حدود ۴۰تا ۵۰ درصد از زلزله‌های بزرگ توالی پیش‌لرزه قابل تشخیص دارند. یعنی بیش از نیمی از آنها هیچ هشدار کوتاه‌مدتی ارائه نمی‌دهند.»
مهدی زارع گفت: پیش‌بینی زلزله یکی از چالش‌های بزرگ علم زمین‌لرزه‌شناسی است. در این میان زلزله‌های کوچک یا پیش‌لرزه‌ها نقش مهمی در تحلیل‌های لرزه‌ای دارند اما تشخیص و اعتبارسنجی آنها همچنان با پیچیدگی‌های علمی و عملی روبه‌روست. وی به بررسی دقیق نقش پیش‌لرزه‌ها در پیش‌بینی زلزله‌های بزرگ می‌پردازد و می‌گوید: «با هر زلزله کوچکی سه احتمال وجود دارد: اینکه پیش‌لرزه باشد، اینکه زلزله اصلی باشد و یا اینکه پس‌لرزه باشد. تنها حدود ۴۰تا ۵۰درصد از زلزله‌های بزرگ توالی پیش‌لرزه‌ی قابل تشخیص دارند. یعنی بیش از نیمی از آنها هیچ هشدار کوتاه‌مدتی ارائه نمی‌دهند.»
پیش‌لرزه چیست و چگونه به پیش‌بینی زلزله کمک می‌کند؟
پیش‌لرزه‌ها زلزله‌های کوچک‌تری هستند که در منطقه‌ای رخ می‌دهند که زلزله بزرگ‌تر بعدی در آن اتفاق می‌افتد. این زلزله‌های کوچک تنها پس از وقوع زلزله اصلی به عنوان پیش‌لرزه شناسایی می‌شوند. از طریق آنها آزادسازی اولیه تنش در راستای یک‌گسل نماد رسیدن به نقطه بحرانی شکست است. چندین نمونه مستند از توالی‌های پیش‌لرزه قبل از زلزله‌های بزرگ وجود دارد.
به چند نمونه از پیش‌لرزه‌ها در زلزله‌های ایران اشاره کنید؟
در زلزله طبس ۱۶سپتامبر ۱۹۷۸ با بزرگای۴/۷ اولین زیررخداد یک پیش‌لرزه بود که حدود ۵تا۶ثانیه قبل از آزادسازی انرژی اصلی رخ داد. قبل از زلزله گیسک-باب تنگل-زرند کرمان در ۱۹دسامبر ۱۹۷۷ با بزرگای ۹/۵ دو زلزله کوچک‌تر در ۱۷سپتامبر و ۱۰نوامبر در فاصله کمتر از ۱۰۰کیلومتری کانون زلزله گیسک رخ دادند.
در زلزله‌های زرند و بم هم پیش‌لرزه ثبت شده؟
بله، در زلزله داهوئیه زرند در ۴فوریه۲۰۰۵ با بزرگای ۵/۶ پیش از آن دو زلزله در ۱۴اکتبر۲۰۰۴ و ۸ژانویه۲۰۰۵ در همان منطقه رخ داد. همچنین قبل از زلزله بم در ۲۶دسامبر۲۰۰۳ با بزرگای۵/۶، دو زمین‌لرزه در ۴ و ۲۱آگوست همان سال در غرب بم ثبت شده‌اند.
مدل‌های علمی چه توضیحی برای نقش پیش‌لرزه‌ها دارند؟
در مدل «آبشاری» یا «پیش‌لغزش» در گسل قفل‌شده، بخش کوچکی از گسل لغزیده و باعث زلزله کوچکی می‌شود. این لغزش اولیه می‌تواند تنش را به بخش قوی‌تر و قفل‌شده‌تر منتقل کرده و آن را از نقطه شکست عبور داده و باعث زلزله اصلی بزرگ‌تر شود.
آیا هر زلزله کوچکی می‌تواند پیش‌لرزه باشد؟
با هر زلزله کوچکی سه احتمال وجود دارد: اینکه پیش‌لرزه باشد، اینکه زلزله اصلی باشد و یا اینکه پس‌لرزه باشد. تنها حدود ۴۰تا ۵۰درصد از زلزله‌های بزرگ توالی پیش‌لرزه قابل تشخیص دارند یعنی بیش از نیمی از آنها هیچ هشدار کوتاه‌مدتی
ارائه نمی‌دهند.
در مناطق لرزه‌خیز مانند کالیفرنیا چه وضعیتی وجود دارد؟
کالیفرنیا حدود ۱۰۰ زلزله با بزرگای کمتر از ۵/۲ در هفته دارد که بیشتر آنها احساس نمی‌شوند. خوشه‌های کوچک زلزله که قبل از یک زلزله بزرگ‌تر رخ داده به عنوان پیش‌لرزه شناخته می‌شوند اما مشکل اینجاست که تا زمانی که زلزله بزرگ‌تر رخ نداده نمی‌توان به طور قطعی گفت که آن زلزله کوچک پیش‌لرزه بوده است.
احتمال وقوع زلزله بزرگ پس از یک زلزله کوچک چقدر است؟
احتمال اینکه یک زلزله با یک زلزله بزرگ‌تر در نزدیکی و ظرف یک هفته دنبال شود حدود ۵تا۱۰درصد است.
الگوهای مختلف لرزه‌ای چگونه دسته‌بندی می‌شوند؟
توالی پیش‌لرزه– لرزه اصلی– پس‌لرزه الگویی است که با یک زلزله بزرگ‌تر دنبال شده و سپس با مجموعه‌ای از پس‌لرزه‌های کوچک‌تر ادامه می‌یابد. الگوی دیگر توالی اصلی‌لرزه– پس‌لرزه بوده که رایج‌ترین نوع است. در الگوی سوم یا فوج زلزله هیچ زلزله واحدی به وضوح زلزله اصلی نیست و زلزله‌ها از نظر اندازه قابل مقایسه هستند.
آیا تشخیص پیش‌لرزه‌ها از لرزه‌خیزی عادی ممکن است؟
تشخیص خوشه پیش‌لرزه از لرزه‌خیزی پس‌زمینه عادی همچنان یک چالش بزرگ است. پیشرفت‌ها در تجزیه و تحلیل داده‌ها از جمله یادگیری ماشین برای بهبود پیش‌بینی‌های احتمالی کوتاه‌مدت لازم است.
در زلزله‌های بزرگ جهان چطور؟ در آنها هم پیش‌لرزه ثبت شده است؟
بله، در زلزله توهوکو سندای ژاپن با بزرگای۰/۹ در سال ۲۰۱۱ یک توالی پیش‌لرزه قابل توجه رخ داد. مهم‌ترینشان زلزله‌ای با بزرگای ۳/۷ بود که تنها دوروز قبل در نزدیکی کانون زلزله اصلی رخ داد. در زلزله ۳/۷ هایچنگ چین در ۴ فوریه ۱۹۷۵ نیز مجموعه‌ای از زلزله‌های کوچک‌تر و یک زلزله قابل توجه ۷/۴ در روز قبل عوامل کلیدی هشدار نهایی و دستور تخلیه بودند.
منبع: خبرآنلاین
