قطب‌نمای پنهان سیاست پولی
جهان‌صنعت – در نگاه اول شاید نرخ بهره تنها عددی باشد که روی تابلو بانک‌ها یا در قرارداد وام‌ها دیده می‌شود اما در پشت این عدد سازوکاری پیچیده و دقیق وجود دارد که ضربان اقتصاد را تنظیم می‌کند. «کریدور نرخ بهره» نام همین سازوکار است؛ ابزاری که بانک‌های مرکزی با آن مسیر حرکت پول، تورم و رشد اقتصادی را هدایت می‌کنند. کریدور نرخ بهره در واقع محدوده‌ای است که نرخ‌های کوتاه‌مدت بازار بین‌بانکی در آن نوسان می‌کنند. بانک‌ها هر روز برای تسویه‌حساب‌های خود به یکدیگر پول قرض می‌دهند و نرخ این قرض‌دادن‌ها همان «نرخ بهره بین‌بانکی» است. بانک مرکزی با تعیین سقف و کف برای این نرخ، محدوده‌ای می‌سازد که به آن «کریدور» گفته می‌شود. کف کریدور معمولا نرخ سودی است که بانک مرکزی برای سپرده‌های بانک‌ها نزد خود می‌پردازد و سقف آن نرخی است که بانک‌ها در صورت نیاز می‌توانند با وثیقه از بانک مرکزی وام بگیرند.
هدف از ایجاد این محدوده، کنترل هوشمندانه نقدینگی است. اگر نرخ بهره در بازار بیش از حد پایین بیاید، وام‌گیری آسان می‌شود و حجم پول افزایش می‌یابد؛ نتیجه، فشار تورمی است. برعکس، اگر نرخ‌ها بیش از حد بالا بروند، هزینه تامین مالی زیاد می‌شود و رشد اقتصادی کند خواهد شد. کریدور نرخ بهره مانند دیواره‌ای نامرئی عمل می‌کند تا این نرخ‌ها در محدوده‌ای معین باقی بمانند و سیاست پولی بتواند با ثبات پیش برود. در کشورهای پیشرفته، کریدور نرخ بهره ابزاری اصلی برای انتقال سیاست پولی است. بانک مرکزی با تغییر جزئی در سقف یا کف کریدور می‌تواند پیام روشنی به بازارها بدهد: کاهش سقف به معنای تمایل به کاهش نرخ‌ها و تحریک اقتصاد است و افزایش آن نشانه سیاست انقباضی برای مهار تورم. این تغییرات گاه تنها چند دهم درصد هستند اما انتظارات بازار را به سرعت تغییر می‌دهند و مسیر پول را تنظیم می‌کنند.
در ایران طی سال‌های اخیر مفهوم کریدور نرخ بهره نیز وارد ادبیات سیاستگذاری شده است. بانک مرکزی با تعیین «نرخ سود سپرده‌گذاری» (کف) و «نرخ تسهیلات قاعده‌مند» (سقف)، تلاش دارد دامنه نوسان نرخ بهره بین‌بانکی را مدیریت کند. هرچند این نظام هنوز به پایداری کامل نرسیده اما اهمیت آن رو به افزایش است زیرا در شرایطی که سیاست‌های مقداری مانند کنترل ترازنامه یا محدودسازی پایه پولی با چالش روبه‌رو هستند، استفاده از ابزار نرخ بهره می‌تواند نقش تنظیم‌گر دقیق‌تری داشته باشد.
به بیان ساده اگر بخواهیم اقتصاد را به خودرو تشبیه کنیم، کریدور نرخ بهره همان پدال گاز و ترمز سیاست پولی است؛ ابزار ظریف اما حیاتی برای تنظیم سرعت اقتصاد. نه باید آنقدر فشرده شود که موتور خاموش و نه آنقدر رها که از کنترل خارج شود.
