فرهنگ تهران زیر تیغ شهرداری
پویا اصل‌باغ– روز گذشته تصاویری از تخریب سکوی نمایش در حریم تئاترشهر که به اشتباه حوض معرفی شده بود به سرعت در فضای مجازی منتشر شد. پس از انتشار این خبر بسیاری از مسوولان از جمله شهردار منطقه ۱۱تهران آن را تکذیب و اعلام کردند که تمامی اخبار درباره تخریب یا حذف حوض تئاترشهر کذب است.
مهدی قمی این عملیات را ساماندهی و بازطراحی حریم تئاترشهر دانست و گفت که این اقدامات با درخواست مدیریت مجموعه تئاترشهر و زیر نظر کارشناسان میراث‌فرهنگی در حال انجام است. کوروش سلیمانی، رییس مجموعه تئاترشهر نیز با انتشار یادداشتی توضیح داد که حوض اصلی مجموعه سالم است و هرگز اجازه نخواهند داد مشکلی متوجه آن شود.
وی افزود که اقدام اخیر صرفا برای برداشت بقایای حوض اطراف ورودی پیشین مترو و برداشتن سکوهای زائد بوده که موجب نمایان‌شدن حریم تئاترشهر شده است. با این حال بسیاری از کاربران فضای مجازی این اقدام شهرداری را به نوعی تهدیدی برای هویت و فرهنگ تهران دانسته و معتقدند که شهردار تهران به دلیل نداشتن تخصص در حوزه مدیریت شهری با اتخاذ سیاست‌های بدون فکر ضربه‌ای جدی به پایتخت وارد می‌کند.
مردم نگران تاریخ و فرهنگ خود هستند
در همین زمینه علیرضا شریفی‌یزدی، جامعه‌شناس درباره واکنش مردم نسبت به این قضیه به «جهان‌صنعت» گفت: مردم نسبت به هویت‌زدایی شهری نگران هستند. البته شهرداری تکذیب کرده و گفته است حوض مدور اصلی اصلا دست نخورده و حوض جنبی بوده که صرفا بازسازی می‌شود و هدف اصلاح است نه تخریب. این تکذیبیه‌ای منتشر شده اما به هر حال انتشار این خبر ما را به سمت این مساله می‌برد که آیا مدیریت شهری میان «توسعه شهری» و «حفظ نشانه‌ها و المان‌های تاریخی و فرهنگی» باید یکی را انتخاب کرده یا می‌تواند میان این دو پل ایجاد کند؟
وی افزود: واقعیت این است که مردم نگران «مدیریت تکنوکراتیک» در حوزه مدیریت شهری هستند. یعنی نگرانند تکنوکرات‌ها به اسم توسعه نمادهای تاریخی و فرهنگی شهر را تخریب و دگرگون کنند. طبیعتا مردم به دلیل همان نگرانی درباره هویت شهری در برابر چنین اقداماتی واکنش‌های شدید نشان می‌دهند. واکنش کاربران و شهروندان نسبت به این اقدام واکنشی همراه با خشم بود. علت آن نیز کاملا روشن است: بی‌اعتمادی نسبت به مدیریت شهری که در کنار آن نوعی اندوه فرهنگی و نگرانی هنرمندان نیز وجود دارد.
چرا این واکنش شکل می‌گیرد؟
شریفی‌یزدی اشاره کرد: پیش از این نیز بارها اتفاق افتاده که مدیران شهری به دلیل همان رویکرد تکنوکراتیک باعث از بین رفتن بسیاری از المان‌های فرهنگی و تاریخی شهر شدند و هویت شهری آسیب دیده است. باید گفت بسیاری تصور می‌کنند تخریب یک حوض یا سکوی نمایش موضوعی فنی و ساده بوده در حالی که این‌طور نیست. این امر یک نشانه و نماد فرهنگی بوده و موضوع بخشی از کشمکش میان «توسعه شهری» و «حفاظت تاریخی و فرهنگی» است. این جامعه‌شناس ادامه داد: اثر چنین اقداماتی این است که فرهنگ که ذاتا پدیده‌ای آرام و تدریجی بوده ممکن است دچار انقطاع شود و آسیب ببیند. مشابه رخدادهای طبیعی مانند سیل یا زلزله که یک تمدن را زیر گل و لای دفن می‌کند و بعد از سال‌ها تازه تلاش می‌کنند تا بخش‌هایی از آن بازسازی شود. مردم به مدیریت شهری اعتماد ندارند و علت این بی‌اعتمادی این است که مدیران اصلی شهر سابقه تخصصی عمیق در مدیریت شهری نداشتند مانند آقای قالیباف که پیشتر پاسدار بوده یا آقای احمدی‌نژاد که مدرس دانشگاه بدون سابقه مدیریت سنگین بوده و یا آقای زاکانی که پزشک بوده است. هیچ‌کدام از این افراد تحصیلات عمیق و حرفه‌ای در مدیریت شهری ندارند. وی در پایان گفت: بی‌اعتنایی تکنوکرات‌ها به بافت فرهنگی موجب شده که مردم واکنش تندتری نشان دهند. برای مثال در ساخت بزرگراه نواب، تونل نیایش، بزرگراه رسالت و بسیاری پروژه‌های مشابه توجه کافی به بافت‌ها و نمادهای فرهنگی محلات نشده و بخش‌هایی از هویت شهری از بین رفته است. باید به مسوولان یادآوری کرد که در زمینه اصلاح و بهبود نمادهای فرهنگی و تاریخی در مسیر بازآفرینی مثبت ابتدا باید به نگاه مردم توجه شود. این پدیده‌ها صرفا فنی و عمرانی نیستند بلکه ریشه در تاریخ، فرهنگ و اجتماع دارند. اگر این نگاه در مدیریت شهری تقویت شود می‌توان بازسازی و اصلاح انجام داد و در عین حال ارزش‌های فرهنگی و تاریخی را نیز حفظ کرد.
به فرهنگ مردم دست‌درازی نکنید
بسیاری از مسوولان شهری موضوع تخریب را تکذیب کردند اما همچنان مشخص نیست شهرداری دقیقا چه سیاستی را برای این بخش از مجموعه تئاترشهر دنبال می‌کند. ادامه این موضوع نگرانی‌ها درباره احتمال تغییر در یکی از مهم‌ترین نمادهای هنری پایتخت را افزایش داده است. نبود شفافیت در تصمیم‌گیری و اقدامات شتاب‌زده شهرداری می‌تواند پیامدهایی جدی برای میراث معماری و هنری شهر داشته باشد. شهردار تهران اگر قصد چنین عملی را داشته باشد به نوعی تعرض به فرهنگ است. زاکانی نباید تمدن را قربانی سیاست‌های مدیریتی خود کند.
مساله تخریب یا بازسازی سکوی نمایش صرفا یک موضوع فنی یا عمرانی نبوده بلکه بخشی از کشمکش میان توسعه شهری و حفاظت از تاریخ و فرهنگ است. حفظ بافت‌ها و نشانه‌های فرهنگی و تاریخی تهران نیازمند رویکردی است که میان اصلاحات شهری و احترام به ارزش‌های میراثی تعادل برقرار کند. فرهنگ شهری همچون تمدن فرآیندی آرام و تدریجی است و بی‌توجهی به آن می‌تواند موجب انقطاع فرهنگی و آسیب به هویت اجتماعی شود.
به نظری می‌رسد که ضعف تخصص مدیران شهری در حوزه مدیریت شهری عامل مهمی در بی‌توجهی به بافت‌های فرهنگی و تاریخی بوده است. بسیاری از تصمیمات توسعه‌ای بدون درک کافی از ارزش‌های تاریخی و فرهنگی اتخاذ شده و نتیجه آن ازبین‌رفتن بخشی از هویت شهری و ایجاد بی‌اعتمادی در مردم بوده است.
اگر نگاه مدیریت شهری به توسعه، بازسازی و اصلاح با توجه به نظر مردم و ارزش‌های فرهنگی همراه شود می‌توان ضمن بهبود وضعیت شهری، هویت تاریخی و فرهنگی تهران را نیز حفظ کرد. این رویکرد نیازمند مشارکت مردم، توجه به میراث‌فرهنگی و تعامل کارشناسی میان متخصصان شهرسازی و میراث‌فرهنگی است تا اقدامات عمرانی و ساماندهی‌ها به جای تخریب موجب بازآفرینی مثبت و تقویت هویت شهری شود.
