فرشچیان، چراغ راه نسل‌های آینده
مژگان کریم‌نیایی– محمود فرشچیان، هنرمند نامی و مطرح نگارگری ایران صبح دیروز هجدهم مردادماه۱۴۰۴ دار فانی را وداع گفت. او نقاش و نگارگر برجسته‌ای بود که آثارش در موزه‌ها و گالری‌های معتبر ایران، اروپا و آمریکا به نمایش درآمد و میراثی گرانبها برای ایرانیان به جا گذاشت. از جمله شاهکارهای او می‌توان به آثاری نظیر «ضامن آهو» و «عصر عاشورا» اشاره کرد.
فرشچیان هنرمندی بود که با خلق آثاری بدیع، چراغ راه هنرمندان نسل‌های بعدی شد و قدرت و ظرافت هنر مردمان ایران‌زمین را در عصر معاصر، پیش چشمان جهانیان به نمایش گذاشت. او با ترکیب‌بندی‌های پویا و خطوط نرم و متحرک، فیگورهای زیبا و فضاسازی‌های پرجنب‌وجوش، سبکی متفاوت و منحصربه‌فرد را خلق کرد که میراثی جاودان برای این هنرمند ایرانی به ارمغان آورد.
استفاده سنجیده از اصول حجم‌پردازی و عمق‌نمایی نقاشی‌های غربی به آثار فرشچیان بُعدی تازه بخشیده است که آن را از قالب سنتی مینیاتور متمایز می‌کند. این رویکرد نوآورانه فضایی خیال‌انگیز و فراتر از واقعیت عینی را پیش چشم بیننده به نمایش می‌گذارد و او را به سفری در دنیای خیال و رنگ‌ها می‌برد. نباید از نظر دور داشت که فرشچیان با تلفیق مکتب سنتی نگارگری ایرانی و سبک‌های نوین، آثاری را به‌وجود آورده که هر یک شاهکاری هنری به حساب می‌آیند. چراغی که او روشن کرده همچنان الهام‌بخش نسل‌های آینده خواهد بود و یاد و نام او در دل‌ها و آثار هنری باقی خواهد ماند.
اهمیت و جایگاه هنری محمود فرشچیان
حجت‌اله مرادخانی، پژوهشگر و مدرس دانشگاه در خصوص اهمیت و جایگاه محمود فرشچیان در هنر نگارگری ایران به «جهان‌صنعت» گفت: «زنده‌یاد استاد محمود فرشچیان یکی از چهره‌های ماندگار و برجسته تاریخ و هنر ایران در دوران معاصر هستند. آنچه مسلم است، نگارگری و مینیاتور ایرانی را در دهه‌های اخیر در عرصه جهانی به نام محمود فرشچیان می‌شناسند. آثار، نام، حضور و فعالیت‌های ایشان در جشنواره‌ها، نمایشگاه‌ها و حوزه‌های برجسته دنیا نشانی از شکوه و هنر ایران است که در ابعاد وسیع و تاثیرگذاری آن هیچ تردیدی وجود ندارد.» وی افزود: «شاید کلام آنطور که باید توانایی بیان مختصات و سهم بزرگی که محمود فرشچیان در اعتلای هنر نگارگری در دوران ما داشته، ندارد اما واقعیت این است که بزرگی جایگاه ایشان به بزرگی شکوه آثارشان بوده و همین شاهکارهای به جا مانده مهم‌ترین گواه بر حقانیت و هنر استاد فرشچیان است.»
اثرگذاری فرشچیان بر پرورش نسل‌های بعدی
محمود فرشچیان افزون بر جایگاه شاخصی که در عرصه هنر داشت، هم به دور از تکبر از هنرمندان پیش از خود تاثیر گرفت و هم خود الهام‌بخش و پرورش‌دهنده هنرمندان ایرانی دیگر بود. مرادخانی، مدرس دانشگاه ضمن تاکید بر نقش غیرقابل انکار محمود فرشچیان در هنر نگارگری، بر اثرپذیری او از نسل‌های پیشین و تاثیرگذاری‌اش بر نسل‌های بعدی هنر نگارگری ایران تاکید کرد و گفت: «نکته بارزی که در خصوص استاد فرشچیان باید گفت این است که ایشان یکی از تربیت‌شدگان و پرورش‌یافتگان هنرستان هنرهای زیبای اصفهان در زمان مدیریت و تدریس زنده‌یاد عیسی بهادری، طراح بزرگ و احیاگر هنرهای سنتی در دوران معاصر هستند.» این پژوهشگر ادامه داد: «حضور و تولد و به اوج رسیدن چهره‌های ماندگاری مانند محمود فرشچیان بیانگر و نشان‌دهنده تاثیر آموزش اصولی و دقیق و پرورش نسل‌های پایه برای به شکوه رساندن و اعتلا بخشیدن دوباره هنرهای ایرانی است. در دوره معاصر، از جمله مهم‌ترین و موفق‌ترین اساتید هنر نگارگری ایران می‌توان به عیسی بهادری و محمود فرشچیان اشاره کرد که در هنر نگارگری ایران بحق جاودانه شدند.»
گلایه از کم‌توجهی‌ها به بحث آموزش هنر
مرادخانی ضمن گلایه از کم‌توجهی‌ها به بحث آموزش هنر در کشور خاطرنشان کرد: «چیزی که شاید امروزه به شدت از آن غافل هستیم، آموزش هنرهای سنتی و ملی ایرانی است. در واقع بحث آموزش به نوعی از درجه اهمیت والا برای‌مان خارج شده و این خسران بزرگی است که استاد فرشچیان همواره یکی از منتقدان جدی و گلایه‌مند این شرایط بود.» این مدرس دانشگاه تاکید کرد: «به هر تقدیر، ماندگاری نام فرشچیان در تاریخ و فرهنگ ایران یک امر بدیهی و پایدار است و امیدواریم متولیان حوزه فرهنگ و هنر و دانشکده‌های هنر بتوانند مسیر ایشان را شایسته نامشان و هم‌تراز با آثارشان پیش ببرند.»
وی یادآور شد: «چهره بزرگی مانند استاد محمود فرشچیان با اعتبار بسیار بالایی که در عرصه جهانی و ملی داشتند، هرگز تعلق خاطر خود به فرهنگ و هنر ایران را فراموش نکردند. در واقع استاد فرشچیان همواره هنگامی که از هنر صحبت می‌کردند، دغدغه والایشان، اعتلا بخشیدن به هنر ایرانی و توجه و تاکید بر مولفه‌های هنر ایرانی، نقش‌مایه‌های ایرانی و شیوه‌های بومی هنر ایرانی بود. آنچه به نظر می‌رسد ما نیز باید به طور جدی از ایشان تاثیر عملی بگیریم و برای ماندگاری هرچه بیشتر و شکوه و رونق دوباره هنرهای کشورمان تلاش کنیم.»
لزوم پاسداشت و معرفی هنرمندان ایرانی
فرشچیان با آثارش که گوشه و کنار جهان به نمایش در آمده به ما یادآوری می‌کند که پاسداشت و معرفی هنرمندان ایرانی بخشی از مسوولیت فرهنگی ماست. با این حال اهمیت توجه به فرشچیان و دیگر هنرمندان ایرانی نباید تنها به یک فرد محدود شود. جامعه هنری و فرهنگی ما نیاز دارد که به معرفی و پاسداشت تمامی هنرمندانی که در عرصه هنرهای سنتی و معاصر ایران فعالیت می‌کنند، بپردازد. این توجه نه‌تنها به حفظ میراث فرهنگی کمک می‌کند بلکه می‌تواند به تقویت هویت ملی و فرهنگی جامعه نیز منجر شود. پاسداشت و معرفی آثار فرشچیان و دیگر هنرمندان ایرانی نه‌تنها به اعتلای هنر ایران کمک می‌کند بلکه می‌تواند به تقویت ارتباطات فرهنگی و هنری بین‌المللی نیز منجر شود. هنگامی که آثار هنرمندان ایرانی در عرصه جهانی به نمایش گذاشته می‌شوند، این نمایشگر قدرت و غنای فرهنگ و هنر ایران است که می‌تواند به ایجاد تصویر مثبت از کشورمان در سطح جهانی کمک کند.
در پایان یادآوری می‌شود که توجه به هنرمندان و آثار آنها، به ما این امکان را می‌دهد که میراث فرهنگی‌مان را به نسل‌های آینده منتقل کنیم و در عین حال، از غنای فرهنگی خود بهره‌مند شویم. محمود فرشچیان و دیگر هنرمندان بزرگ ایرانی، نمادهای این تلاش هستند و باید همواره زمینه مساعدی برای بهره‌مندی از نتایج تلاش‌های آنها وجود داشته باشد.
