شهرداری و شورای شهر در مسیر تقابل
پویا اصل‌باغ– درحال حاضر کشور با دو چالش اساسی روبه‌رو است؛ یکی از آنها اختلاف میان دستگاه‌های اجرایی است. برخی نهادها صرفا به‌دلیل اختلاف‌نظر اهداف خود را دنبال نمی‌کنند و به‌واسطه آن مشکلات زیادی را برای جامعه به‌وجود می‌آورند. دومین چالش اساسی، انتصاب افراد فاقد تجربه و غیرمتخصص در ادارات مهم دولتی است که به‌وضوح می‌توانیم آن را مشاهده کنیم. بسیاری از برنامه‌های کلان کشور به‌خاطر این دو پدیده معطل مانده و مشکلات زیادی را برای مردم ایجاد کرده است. اگر بخواهیم برای این موضوع مثالی بیاوریم، جلسه اخیر شورای شهر تهران با شهرداری نمونه آشکار آن است.
یکشنبه گذشته نشست شورای شهر برخلاف روال سابق شاهد تنش و حواشی زیادی بود. قرار بر این بود که در این نشست با حضور زاکانی «طرح تشکیل سازمان راهبردی و پایش طرح‌های توسعه شهری تهران» بررسی شود. با این حال عدم حضور شهردار پس از دعوت رسمی شورا جلسه را به تنش کشاند. شهردار پایتخت پس از تاخیر فراوان، در دقایق پایانی حضور پیدا کرد که بسیاری از اعضای شورای شهر این رفتار را توهین‌آمیز خواندند.
جلسه پرحاشیه
در ابتدای جلسه برخی اعضای منتقد شهردار شروع به سخنرانی کردند. مهدی اقراریان با انتقاد از غیبت زاکانی گفت: «شهردار باید در صحن شورا حاضر شود تا بابت توهین‌های گذشته عذرخواهی و پاسخگو باشد.» همچنین ناصر امانی عضو شورای شهر تهران، عدم حضور زاکانی در جلسه را بزرگ‌ترین توهین به رییس شورای شهر خواند و تشریح کرد که «شهردار در ابتدای دوره، خود را نفر بیست‌ودوم شورا خوانده بود اما امروز دعوت شورا را نادیده می‌گیرد.»
مجید باقری، معاون برنامه‌ریزی، توسعه سرمایه انسانی و امور شورای شهرداری تهران که از طرف شهردار در جلسه حاضر شده بود با رد ادعای توهین تلقی شدن تاخیر شهردار برای حضور در شورا گفت «در طول این چهارسال، از میان تمام تبصره‌هایی که به‌صورت مشترک پیش بردیم، تنها درباره یک تبصره، شهردار چهار دلیل به‌عنوان استدلال ارائه کرده است بنابراین تلقی اینکه به شورا توهین شده باشد، صحیح نیست.» در ادامه جلسه، حبیب کاشانی نیز با انتقاد از رفتار زاکانی افزود: «جلسه گذشته بدترین جلسه پنج‌دوره اخیر شورا بود چون آقای زاکانی رییس شورا را به خیانت در امانت متهم کرد. اگر در این چهار سال همکاری بهتری داشتید، چنین بحرانی پیش نمی‌آمد.»
ورود ناگهانی زاکانی
در همین حین بود که علیرضا زاکانی در دقایق پایانی جلسه وارد صحن شورای شهر تهران شد که با واکنش متعدد نمایندگان مواجه شد. پس از ورود به جلسه شهردار تهران گفت: «اگر اجازه می‌دادند صحبت کنم، مشخص می‌شد گزارش قرائت‌شده ناقص است. ما با شورا دعوا نداریم اما قانون را نمی‌شود نادیده گرفت.» وی همچنین افزود: «طبق مصوبه چهارم مرداد۱۴۰۰، تهران از قاعده خاصی برخوردار است و ایجاد سازمانی جدید با وظیفه مشابه، خلاف قانون محسوب می‌شود. ما حتی شکایت رسمی را آغاز کرده‌ایم.» پس از صحبت‌های شهردار تهران، بگومگوی زاکانی و چمران شروع شد به‌گونه‌ای که چمران با انتقاد از عملکرد شهرداری گفت: «شهردار تهران به شورای شهر توهین کرد، شهردار نمی‌تواند برای ما آیین‌نامه تدوین کند.» وی با اشاره به حمایت‌های گذشته خود از شهردار، با کنایه گفت: «نوک تیز حمله به‌سوی بنده است به‌خاطر حمایت‌هایی که از شهردار کرده‌ام. مزد خوبی از ایشان گرفتم.» چمران همچنین تشریح کرد «ما همیشه از کارهای شهردار دفاع کرده‌ایم اما جایی‌که خلاف باشد، نمی‌توانیم چشم بپوشیم.» زاکانی در میانه این بحث و جدل اضافه کرد: «در صورت ارائه استعفا از سوی معاون شهرسازی و معماری شهرداری، با آن موافقت خواهم کرد.»
حال پرسش اصلی این است که منشأ جدل میان شهرداری و شورای شهر چیست؟
سازمان راهبردی و پایش طرح‌های توسعه شهری تهران
تهران یکی از پرچالش‌ترین کلانشهرهای کشور است که نیاز به توسعه حمل‌ونقل، محیط‌زیست، حریم و… را دارد. تشکیل نهاد راهبردی و پایش طرح‌های توسعه شهری که با همکاری وزارت راه‌وشهرسازی، شهرداری و شورای شهر قرار است تشکیل شود، می‌تواند زمینه‌ساز تحقق برنامه‌های مذکور باشد. برخی کارشناسان شهری معتقدند که تشکیل این نهاد و فعالیت موثر آن می‌تواند به برنامه‌های تصویب‌شده در زمینه موضوعات شهری کمک کند تا اجرا شوند. یکی از موافقان این طرح گفته «یکی از موضوعات مهم در پایش طرح جامع شهر تهران، تکالیفی است که در حوزه اجتماعی و مردمی وجود دارد. تلاش می‌شود با بهره‌گیری از ظرفیت پژوهشگاه‌ها، دانشگاه‌ها و متخصصان، ایده‌آل‌ترین شرایط را برای شهر و شهروندان تدوین کنیم.»
با این حال پیشنهاد مطرح‌شده مخالفان زیادی را نیز دارد که بزرگ‌ترین آن، علیرضا زاکانی است. شهردار تهران درباره این موضوع گفته: «گزارشی که از سوی نهاد پایش در صحن شورا قرائت شده ناقص و معیوب بود. واقع امر این است که نهاد پایش مستند قانونی ندارد و خواهش من این است که روند بررسی آن متوقف و بازنگری شود. این موضوع روند صحیح خود را طی نکرده و به شورا ورود پیدا کرده است.» زاکانی با استناد به قوانین کشور افزود: «از خیلی پیشتر نهاد پایشی وجود نداشت و حذف شده بود. رییس سابق سازمان اداری و امور استخدامی کشور دوبار به بنده نامه ارسال کرد که نهاد پایش مستند قانونی ندارد. از رییس شورا تقاضا دارم این موضوع از دستور جلسه خارج و برای بررسی بیشتر در جلسات بعدی واکاوی شود.» ناگفته نماند که این موضوع تنها یکی از اختلافی است که میان شورای شهر و شهرداری وجود دارد. در بسیاری از مسائل شهری این تفاوت دیدگاه پررنگ می‌شود.
در بسیاری از حوزه‌های شهری عقب ماندیم
این اختلافات اما تنها محدود به تشکیل نهاد پایش نمی‌شود، پس از روی کار آمدن زاکانی، بسیاری از اعضای شورای شهر با اقدامات و روند مدیریتی وی مخالف و آن را غیرکارشناسانه ارزیابی کردند. در مصاحبه اخیری که روزنامه جهان‌صنعت با ناصر امانی، عضو شورای شهر داشت، وی تشریح کرده بود: براساس وعده‌های ایشان و شاخص‌های برنامه چهارم تحول و پیشرفت، عملکرد ضعیفی را در حوزه‌های حمل‌ونقل، ترافیک، آلودگی هوا، نظافت شهری و… شاهد هستیم. این بی‌برنامگی و سردرگمی باعث شده هزاران‌میلیارد تومان از جیب مردم تهران هدر برود.
امانی با اشاره به حوزه حمل‌ونقل شهری تهران گفته بود: وضعیت فعلی حمل‌ونقل عمومی در شهر تهران شرایط مطلوب و جالبی نداشته و ناگفته نماند که این مساله از ادوار گذشته یعنی دوره پنجم ایجاد شده است. در این دوره سعی کردیم که اوضاع بهبود یابد و از سال۱۴۰۲تا امسال ۵۰درصد از اعتبارات شهرداری تهران را به توسعه حمل‌ونقل عمومی اختصاص دادیم اما شهرداری نتوانست از این فرصت ایجادشده به‌خوبی استفاده کند یعنی همزمان علاوه‌بر توسعه حمل‌ونقل به‌سمت «پاک بودن» و «برقی‌وگازی کردن» حرکت کرد. در نتیجه این همزمانی، بخش عمده‌ای از حمل‌ونقل عمومی تهران دچار کاستی‌های فراوان شد.
بدترین نظافت شهری را شاهد هستیم
یکی دیگر از اختلافات بزرگ شهرداری و شورای شهر، بحث نظافت شهری و رفتوروب پایتخت است. بسیاری از کارشناسان معتقدند که اقدامات زاکانی در این زمینه ناکافی و آسیب‌زاست. برای مثال آنها بیان کردند که شهردار تهران با حذف پیمانکاران و کاهش تعداد آنها به بهانه صرفه‌جویی در بودجه، باعث شده که تهران به یکی از کثیف‌ترین پایتخت‌ها بدل شود. به‌گونه‌ای که ناصر امانی در همین زمینه گفته بود: متاسفانه در زمینه مهم‌ترین مسوولیت شهرداری یعنی نظافت و رفتوروب شهر در این دوره چالش‌های زیادی داشتیم و یکی از ضعیف‌ترین حوزه‌های مدیریت شهری این دوره محسوب می‌شود. تاکنون سه‌مرتبه انجام این ماموریت دچار تغییر شده و پنج مدیر سازمان پسماند تغییر پیدا کردند اما تا به حال مخازن زباله و اطراف آنها بدون برنامه رها شده است.
در چنین اوضاع آشفته‌ای، پس از جلسه پرتنش شورای شهر، برخی نمایندگان آن خواستار این شدند که هرچه زودتر علیرضا زاکانی از شهرداری تهران استعفا دهد.
زاکانی باید برود
نرجس سلیمانی، عضو شورای شهر تهران به علیرضا زاکانی شهردار تهران پیشنهاد کرد استعفا بدهد. او در تذکر پیش از دستور اعلام کرد: باید اشاره کنم به دو جلسه گذشته شورای شهر تهران و تعامل شهردار تهران با شورای شهر که شهردار برآمده از رای آن است. با فرض صحت گفتار آقای شهردار، شورای شهر قانون‌مند نبوده و اگر این شورای شهر را قانون‌مدار ندانیم، در عمل مهم‌ترین تصمیم این شورای شهر و اولین تصمیم آن، که انتخاب شهردار است نیز زیر سوال می‌رود. با فرض صحت گفته‌های آقای شهردار، ایشان قانون‌مدار و شورای شهر متخلف است. اگر فرض کنیم کل ماجرا و صحبت‌های ایشان درست باشد و ایشان شاخه پیوندی سالم باشد و مجموعه شورای شهر هم درختی درهم‌پیچیده با همه کاستی‌ها و ضعف‌هایش، چگونه می‌توان با زیر سوال بردن رای و تصمیم شورای شهر، هنوز برای شاخه اصالتی قائل شد؟
خواسته ما روشن است و نیاز به تکرار ندارد
سلیمانی افزود: خرد حکم می‌کرد که برای حفظ شأن اصلی‌ترین تصمیم آن یعنی انتخاب جنابعالی به‌عنوان شهردار همان زمان استعفا می‌دادید. البته ماهی را هر وقت از آب بگیرند تازه است، امروز هم می‌توانید استعفا دهید. عاقل برای یک دستمال، قیصریه را به آتش نمی‌کشد. حال اگر نهادی بخواهد تبدیل به سازمانی شود، واقعا ارزش تیشه زدن به ریشه را دارد؟ آن‌هم نه ریشه دیگران بلکه ریشه‌ای که شما بر آن استوار هستید و از آن اصالت گرفته‌اید. جمع‌بندی با شماست. بیش از این هم سخنی نیست، انتظار ما از شما روشن است و نیازی به تکرار ندارد.
تهران زیر تیغ ناکارآمدها
درحالی‌که شورای شهر و شهرداری دست به یقه شدند و تقصیرها را گردن یکدیگر می‌اندازند، تهران درحال جدل با ترافیک، آلودگی هوا، آلودگی محیطی و دیگر مشکلات است. مقصر اصلی این وضع آشفته شهرداری و شورای شهر است. زاکانی به صورت مکرر ناکارآمدی خود را اثبات کرده اما مشخص نیست که چرا شورای شهر درباره عدم صلاحیت وی اقدامی نمی‌کند! در شرایطی پایتخت زیر بار این همه مشکل قرار دارد، اختلاف بر سر تشکیل یک نهاد، طنز بسیار تلخی است که گریبانگیر شهر و شهروندان شده است.
