سیستم آموزشی ما عزت نفس و استقلال فکری را تضعیف می‌کند
جهان صنعت– رییس دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به لزوم ایجاد تغییرات در برنامه درسی گفت که اگر ما واقعا بخواهیم تغییرات عمیقی در نظام برنامه درسی ایجاد کنیم حتما باید تغییرات ناشی از انقلاب هوش‌مصنوعی را که اکنون ایجاد شده است در نظر بگیریم.
مصطفی قادری افزود: هوش‌مصنوعی ساختار برنامه درسی و همچنین ساختار آموزش را در آینده‌ای بسیار نزدیک دگرگون خواهد کرد. باید واقعا هوشیار باشیم. آمریکایی‌ها تا سال۲۰۶۰ برنامه درسی استاندارد ملی نوشته بودند. پس از کرونا و پس از مطرح شدن هوش‌مصنوعی،۳۰سال از برنامه را حذف کردند چرا که دیگر به درد نمی‌خورد. اکنون برنامه جدید تا سال۲۰۳۰ تدوین شده است. او اضافه کرد: آنها دیدند که هوش‌مصنوعی واقعا مانند اختراع ماشین چاپ یا اینترنت بلکه ده‌ها برابر بیشتر از آنها، آموزش و نظام‌های آموزشی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. ما نیاز داریم نگاه جدیدی به حوزه برنامه درسی داشته باشیم. برنامه درسی اکنون در حال هوشمند شدن است. قادری در مورد کتب هوشمند توضیح داد: مثلا کتاب‌ها در ابتدا حالت فیزیکی داشتند سپس دیجیتالی و دارای عکس و فیلم شدند. بعد تعاملی شدند یعنی می‌توانستید در آن جست‌وجو و مطالب را در متن کتاب‌ها با سرعت پیدا کنید. اکنون کتاب‌ها در حال هوشمند شدن هستند. کتاب هوشمند خالی است زیرا شما از آن می‌پرسید و از پرسش‌های شما الگوریتم درست می‌کند.
باید نظام آموزشی را تغییر دهیم
قادری ادامه داد: پس از ایجاد الگوریتم و پس از مدتی که دانش‌آموز با کتاب درسی هوشمند کار می‌کنند، آن ابزار هوشمند در سطح بالایی متوجه می‌شود که سبک یادگیری دانش‌آموز چیست و به مرور آن را تشخیص می‌دهد و براساس این تشخیص، محتوای شخصی‌سازی شده ارائه می‌دهد.
استاد دانشگاه علامه در ادامه با اشاره به دوران کرونا بیان کرد: باید ببینیم چه تحولاتی ممکن است در کتاب‌های درسی، برنامه درسی، تدریس، ارزشیابی، تکنولوژی آموزشی رخ دهد. مانند دوران کرونا که یک اتفاق ناگهانی رخ داد، باید زودتر اقدام کنیم. قبل از کرونا ۱۵تا ۲۰سال تدریس آنلاین وجود داشت اما ما معلم را آموزش نداده بودیم.
وی گفت: کرونا مانند یک واقعیت اجتناب‌ناپذیر آمد و ما آن را بخشنامه کردیم تا همه معلم‌ها، با تمام مشکلات و با کمک یکدیگر و با پرسیدن از دیگران و جست‌وجو در اینترنت یاد گرفتند که چگونه با هر سختی در تدریس آنلاین درس را ارائه کنند. وقتی دوران کرونا تمام شد، معلمان حداقل ۱۰ تا ۲۰ ابزار در تلفن همراه خود داشتند.
قادری در ادامه گفت: در اوج کرونا پیش‌بینی کرده بودم و در سخنرانی‌های سال‌های۹۷ و ۹۸ گفته بودم با تمام شدن دوران کرونا، بخشنامه‌ای مبنی بر ممنوعیت تدریس آنلاین صادر خواهد شد و مدیران تمام مشکلات تعلیم و تربیت را به گردن آموزش مجازی می‌اندازند در حالی که دانش‌آموزان ما با تدریس آنلاین راحت‌تر هستند. وقتی معلم روی تخته چیزی با دستخط خود می‌نویسد، نسل جدید به آن نگاه هم نمی‌کند. قادری تشریح کرد: دانش‌آموزان در گوشی‌های هوشمند روزانه هزاران نمودار، انیمیشن، عکس، تصویر و فیلم می‌بینند. روزانه ۹میلیارد فیلم در یوتیوب دیده می‌شود. در شبکه‌های اجتماعی، نزدیک به ۵۰میلیارد قطعه فیلم نمایش داده می‌شود و توسط کاربران مشاهده می‌گردد که اکثر این کاربران جوان هستند. کودکان و جوانان در طول شبانه روز نیز گوشی به دست هستند. وی تاکید کرد: ما باید نظام آموزشی را با توجه به این تکنولوژی‌ها تغییر دهیم. حتما نظام آموزشی باید مبتنی بر هوش‌مصنوعی تغییر کند. حتما برنامه‌های درسی ما باید به سمت تحولاتی که هوش‌مصنوعی به وجود آورده است، حرکت کند. مسوولان و مدیران ارشد وقت بسیار اندکی دارند.
قادری هشدار داد: شاید حداکثر پنج تا ۱۰سال وقت دارند تا مدارس را براساس تحولات قرن بیست‌ویکم بازسازی کنند تا مدرسه حفظ شود در غیر این صورت مدارس از دست می‌روند. واقعا متروکه شدن مدارس ایده‌ای بدبینانه نیست.
دانش‌آموزی که در حال تایید‌جویی است، دیگر اندیشمند و مولد نمی‌شود
قادری اظهار کرد: سیستم آموزشی ما عزت نفس و استقلال فکری را تضعیف می‌کند. پائولو فریره فیلسوف و نظریه‌پرداز تعلیم و تربیت برزیلی از این مدل آموزشی به عنوان مدل بانکداری آموزش یاد می‌کند. مدل بانکداری آموزش ساختاری است که تفکر انتقادی را فورا خفه می‌کند و به‌جای آن عادت‌های ضد اخلاقی مانند ریاکاری و تورم نمره را پرورش می‌دهد.
او در ادامه گفت: این مدل بانکداری آموزشی جنبه‌های مختلفی دارد. در آغاز یک برنامه درسی و نظام برنامه‌ریزی درسی تبدیل به بانک می‌شود. ما در بانک سپرده‌گذاری می‌کنیم. مثلا مبلغی را در بانک قرار می‌دهم. من سپرده‌گذار یا معلمی هستم که به کلاس می‌رود و تدریس می‌کند. من دانش را در ذهن دانش‌آموزان می‌گذارم.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه در ادامه افزود: سپرده‌نگه‌دار هم داریم که می‌شود همان صندوق یا دفترچه یا کارمند پشت باجه که دانش‌آموزان هستند و دانشی را به او می دهیم تا در مغز خود نگه دارد. پس از مدتی زمان پس گرفتن آن پول فرا می‌رسد معلم همان مبلغ را از دانش‌آموز می‌گیرد. این زمان ارزشیابی است.
وی توضیح داد: پس وقتی که تدریس می‌کنیم، دانش را در صندوقچه ذهن دانش‌آموز یا در صندوق بانک می‌گذاریم و در روز آخر، دانش‌آموز باید تمام آن را پس بدهد. این نظام، نظام بانکداری آموزش نامیده می‌شود. در این سیستم دانش‌آموز خودش نیست. به او القا می‌شود که هرچه در کتاب است را باید بخواند.
قادری با ذکر مثالی تشریح کرد: مثلا شما در دانشگاه‌ها و مدارس می‌بینید که بچه‌ها و خانواده‌ها تلاش می‌کنند نمره‌های خود را با مراجعه مکرر به مدیر و معلم یا استاد بالا ببرند و در مواردی از روش‌های غیراخلاقی نیز استفاده می‌کنند. علت همه اینها همین ساختار نظام بانکداری آموزش است که هم معلم و هم دانش‌آموز را به این سمت سوق می‌دهد.
منبع: ایلنا
