سراب خوشی یا دام اعتیاد؟
پویا اصل‌باغ– ماری‌جوآنا یا گل مخدری است که طی سال‌های گذشته در بین جوانان و نوجوانان محبوبیت زیادی پیدا کرده است. به باور بسیاری از مصرف‌کنندگان این مخدر عوارض خاصی ندارد اما باوجود این تصورات، علف یا گل علاوه بر عوارض گسترده خود در کوتاه‌مدت آسیب‌های جدی به شخص وارد می‌کند. این مخدر خطرناک به‌دلیل قیمت پایین و سهولت دسترسی متاسفانه بین بیشتر جوانان شایع شده است. توزیع‌کنندگان ماری‌جوآنا با القای اینکه این مخدر می‌تواند در انسان خلاقیت و حس سرخوشی ایجاد کند، مشغول فروختن آن در پارک‌ها و اماکن پرتردد هستند. با وجود تمامی هشدارها، تقاضا برای این ماده خطرناک به‌واسطه تبلیغات گسترده در محافل مختلف، موسیقی و فضای مجازی بالا رفته و امروزه به عنوان تهدیدی بزرگ، جوانان و نوجوانان را در دام خود می‌اندازد.
گشنیز سبز از نگاه آمار
ماری‌جوآنا، گل یا علف رایج‌ترین اسامی است که در حال حاضر برای این ماده مخدر به کار می‌رود. طبق مطالعه و بررسی که برخی کارشناسان در سال۱۴۰۲ انجام دادند، به نتایج قابل تاملی دست یافتند. در این گزارش، گل پس از تریاک و شیشه به سومین ماده مخدر پرمصرف در کشور تبدیل شده است. براساس این آمار، متاسفانه بیش از ۵۰درصد از مصرف‌کنندگان گل در بازه سنی ۱۴ تا ۲۹سال قرار دارند. در ادامه این گزارش همچنین اشاره شده که حدود ۱۵درصد از مخدر گل توسط دانشجویان و ۴درصد از آن را دانش‌آموزان مصرف می‌کنند. مطالعات آسیب‌شناسان نشان می‌دهد حدود ۱۷درصد از نوجوانانی که سابقه مصرف گل داشتند، به این مخدر وابسته شده‌اند که با توجه به اثرات آن آماری نگران‌کننده است.
بنابر گفته حمیدرضا صرامی، مدیرکل وقت تحقیقات ستاد مبارزه با موادمخدر در سال۱۳۹۹ نتایج کشفیات انواع مواد نشان می‌دهد، در مدت زمان ۹ماه حدود ۸۳تن از این ماده در کشور کشف شده که بیانگر تقاضای بالای مخدر گل است. با این حال داده‌های موجود حاکی از این است که برخی مصرف‌کنندگان گل، این ماده را به طور همزمان با قلیان، الکل و شیشه مصرف می‌کنند.
نشانه‌های مخدر گل
طبق مطالعاتی که توسط فعالان حوزه اعتیاد انجام شده، نشانه‌های مشخصی میان مصرف‌کنندگان گل وجود دارد. یکی از بارزترین نشانه‌ها تغییرات خلق‌و‌خو است. بسیاری از مصرف‌کنندگان به طور ناگهانی شاد، سرخوش یا حتی مضطرب می‌شوند. از سوی دیگر توهمات متعدد، گرسنگی شدید و اخلال در حافظه شایع‌ترین مواردی است که در فرد مصرف‌کننده ایجاد می‌شود. علاوه بر آن تغییرات فیزیکی نیز به وضوح در میان آنها دیده شده است.
قرمزی چشم و افزایش شدید اشتها که اصطلاحا به آن «کره خوری» گفته می‌شود از جمله نشانه‌هایی است که در فرد نمایان می‌شود. به باور برخی روانشناسان این امکان وجود دارد که فرد مصرف‌کننده به‌دلیل اثرات مخرب و ترس، از جمع خانواده و دوستان خود فاصله بگیرد و یک حس انزوای نسبتا شدید او را درگیر کند. از سوی دیگر پرخاشگری، تغییرات خلقی و بی‌خوابی‌های شدید نیز در میان افراد وابسته به گل دیده شده است. با توجه به نکاتی که مطرح شد در ادامه قرار است به بررسی اثرات مخرب مصرف گل بپردازیم.
علت رواج گل میان جوانان و نوجوانان
در بسیاری از کشورها از جمله ایران، مخدر گل به‌دلیل سهولت در دسترسی و قیمت پایین میان جوانان محبوبیت زیادی پیدا کرده است. از سوی دیگر مواردی متعدد دیگری نیز در این میان وجود دارد. بسیاری از جوانان و نوجوانان به‌دلیل تبلیغات گسترده‌ای که برای این مخدر انجام شده به دام آن می‌افتند. در برخی موسیقی‌های رایج از اسامی و کلمات مختلفی مانند «چت»، «علف»، «چت مست»، «رول» و «عدد ۴:۲۰» استفاده می‌شود. حس سرخوشی موقت، فقدان اسباب تفریح، مشکلات روانی و خانوادگی، نبود آگاهی و فشار دوستان از جمله مواردی است که باعث شده جوانان و نوجوانان به گل تمایل پیدا کنند. به باور بسیاری از کارشناسان در کنار این موارد، توهم خلاقیت و کنجکاوی از دلایل مهمی است که باعث شده افراد به سمت این مواد کشیده شوند.
اثرات گل بر فرد و جامعه؛ شناسایی طریقه مصرف
این ماده به‌دلیل ترکیبات شیمیایی خود اثرات مخربی در کوتاه‌مدت و بلندمدت ایجاد می‌کند. همانطور که اشاره شد در کوتاه‌مدت می‌تواند باعث ایجاد حس سرخوشی، آرامش، خلاقیت و افزایش اشتها شود اما در بلندمدت تغییرات شدید روانی، اختلال حافظه، مشکلات ریوی و تنفسی، اضطراب و افسردگی را به دنبال دارد. گل نه‌تنها برای فرد بلکه تهدیدی بزرگ برای خانواده و جامعه نیز محسوب می‌شود. زمانی که اعتیاد و مصرف فرد مشخص شود، او ممکن است از سوی خانواده و دوستان طرد شود و جامعه او را به عنوان یک معتاد بشناسد. به باور بسیاری از کارشناسان این انزوا می‌تواند فرد را به سمت مشکلات جدی‌تری مانند اعتیاد شدید، اختلالات روحی و روانی و طلاق سوق دهد.
نیاز به بازنگری جدی در سیاستگذاری
در کنار مواردی که مطرح شد، این امر نشان می‌دهد سیاستگذاری نهادهای مربوطه تاکنون نتوانسته این معضل را حل کند. سال‌هاست که با مصرف‌کنندگان این مواد برخوردهای جدی از سوی سازمان‌های قضایی انجام شده اما این امر نه‌تنها به بهبود آن کمکی نکرده بلکه در مواردی باعث تشدید آن نیز شده است. از طرفی دیگر فقدان آموزش و آگاهی در مدارس، عدم دسترسی به مشاوره، مشکلات اقتصادی، فشار و محدودیت گسترده مواردی است که متاسفانه جوانان را به سمت تفریحات ناسالم سوق داده است. در شرایط کنونی کشور، بسیاری از جوانان به‌واسطه مشکلات اقتصادی، فقدان تفریحات و مواردی که بارها عنوان شد، امروزه برای تسکین موقتی مشکلات خود ناچارا درگیر اعتیاد و وابستگی به گل شده‌اند، همچنین بسیاری از خانواده‌ها با فشارهای متعددی که به جوانان خود وارد می‌کنند، در این میان بی‌تقصیر نیستند.
تمامی مواردی که عنوان شد نشان می‌دهد دولت و نهادهای مرتبط باید در سیاستگذاری مقابله با موادمخدر و تصمیمات خود بازنگری جدی و اساسی را انجام دهند. با این حال اگر چنین اقدامی انجام نشود آینده بسیاری از جوانان و نوجوانان قربانی این سیاستگذاری غلط خواهد شد.
گل؛ یک بحران اجتماعی
در همین راستا دکتر علیرضا شریفی‌یزدی، جامعه‌شناس در خصوص علل گرایش جوانان به چنین مخدری به «جهان‌صنعت» گفت: مطالعات نشان می‌دهد هرچه جامعه‌ای از نظر میزان التهاب اجتماعی، کاهش امید به زندگی و آینده، بیکاری، تورم، رکود و دیگر مشکلات مختلف در سطح بالایی باشد، متاسفانه زمینه گرایش جوانان به انواع آسیب‌های اجتماعی از جمله استفاده از روانگردان‌ها برای تسکین موقت شرایط افزایش پیدا می‌کند. اگر بخواهیم بی‌پرده صحبت کنیم، ایران کشوری است که جوان برای آینده خودش فضای امیدوارکننده‌ای متصور نیست.
وی افزود: نکته بعدی بحث آزادی‌های مدنی است. جوانان به سبک‌های مختلفی زندگی و برای موضوعات متعدد احساس می‌کنند که موانع اجتماعی و قانونی زیادی پیش‌رویشان است در نتیجه این حس یأس و ناامیدی که دارند، باعث می‌شود به فکر یک راه چاره بیفتند مثل مهاجرت. در برخی موارد به سمت انزوا و گوشه‌نشینی حرکت می‌کنند و برای اینکه حالشان را بهتر کنند دست به ابزارهای موقتی مثل مصرف گل و موارد مشابه می‌زنند.
این جامعه‌شناس ادامه داد: مخدر گل، به‌دلیل سهولت در دسترسی و ارزان بودن آن نسبت به باقی موادهای موجود از محبوبیت زیادی میان جوانان برخوردار است. تبلیغات جهانی نیز در شکل‌گیری این معضل بی‌تاثیر نیست. متاسفانه طی ۱۵سال اخیر در جهان جریانی به راه افتاده که گفته شد گل اعتیاد نمی‌آورد و محاسن زیادی نیز دارد و به همین دلیل برخی کشورهای غربی آن را آزاد اعلام کردند.
این امر باعث شد در کشوری مثل ایران، ذهنیت اینگونه باشد اگر گل محصول خطرناکی است، پس چرا کشورهای غربی آن را آزاد اعلام کردند؟ این تبلیغات گسترده باعث شد مصرف گل به‌شدت افزایش یابد.
شریفی‌یزدی اضافه کرد: طی دو سال اخیر تحقیقاتی توسط دانشگاه‌ها انجام شد که به این نتیجه رسیدند، چه فاجعه بزرگی اتفاق افتاده است. در ایران گل یا علفی که مصرف می‌شود، شش تا هشت‌برابر از استاندارد جهانی بیشتر است. این مخدر توسط افراد غیرقانونی توزیع می‌شود و آنها با استفاده از اسپری‌های شیمیایی و رنگی، گیرایی آن را بالا برده‌اند و میزان اعتیاد و تخریب آن به مراتب بیشتر می‌شود. مشروبات الکلی، قلیان و سیگار درگاه‌های ورود به اعتیاد بالاتر است. متاسفانه محدوده سنی ابتلا به سیگار در کشورمان به ۱۲سال رسیده است. در نتیجه گل به‌دلیل اینکه نوع مصرفش به سیگار نزدیک است و در کنار آن، تبلیغات دروغین و مواردی که مطرح شد، میان جوانان رایج شده است.
وی در خصوص پیامدهای اجتماعی مصرف گل یا علف عنوان کرد: این معضل علاوه‌بر پیامدهای اجتماعی، مشکلات فردی را نیز به همراه دارد. در یک‌سری از مقالات اعلام شده گل، خلاقیت افراد را بالا می‌برد و باعث حال بهتر می‌شود یعنی در کوتاه‌مدت فرد به حالت فعالی می‌رسد. برخلاف اینها بعد از مدتی مخدر گل یا علف، کارکرد مغز و اعصاب را مختل کرده و به‌دنبال آن افسردگی و اثرات مختلف پدیدار خواهد شد. شریفی‌یزدی در پایان گفت: علاوه بر اینها، دو مورد پیامد اجتماعی بسیار مهمی وجود دارد. ابتدا هم جوان درگیر اعتیاد می‌شود و همواره به‌دنبال تهیه و مصرف آن است و مورد بعدی، افزایش آمار اعتیاد به مصرف مواد است. این امر باعث خواهد شد علاوه بر ایجاد مشکل در ذهن و روح جوانان، آینده آنها را نیز به خطر بیندازد. جوانی که باید آینده و پیشرفت داشته باشد و برای جامعه مفید باشد، متاسفانه درگیر انواع آسیب‌های اجتماعی خواهد شد.
سبز مخرب، تهدیدی جدی برای جوانان
گفتنی است با توجه به نکاتی که مطرح شد، معضل گسترش گل میان جوانان و نوجوانان تهدید جدی برای آنها به شمار می‌آید. مواردی که عنوان شد، در ابتدا زنگ خطری برای مسوولان و نهادهای سیاستگذار است تا نسبت به آموزش، رفتار درست و دیگر اقدامات مثبت و سازنده گام مثبتی بردارند. از سوی دیگر خانواده‌ها نیز باید نسبت به شرایط امروزی کشور و جوانان در رفتارهای خود بازنگری اساسی را انجام دهند. فشارهای گسترده‌ای که امروزه از سوی دولت و خانواده‌ها به جوانان وارد می‌شود نه‌تنها مشکلی را حل نخواهد کرد بلکه زمینه ورود آنها به درمان‌های موقتی را ایجاد می‌کند. حال امید می‌رود، جوانان و نوجوانان باوجود همه مشکلات موجود، به سمت این راهکارهای آسیب‌زا حرکت نکنند و همواره از خطرات مخرب آن نیز مطلع باشند.
