ریشه‌ها و پیامدهای جریان ضدواکسن؛ از توطئه تا شبه‌علم
جهان صنعت– جریان ضدواکسن (Anti-Vaccination Movement) پدیده‌ای جهانی است که با وجود پیشرفت‌های علمی و پزشکی همچنان در جوامع مختلف مشاهده می‌شود.
در ایران نیز این باور تحت تاثیر باورهای سنتی، بی‌اعتمادی به نهادهای دولتی و تبلیغات غیرعلمی شکل گرفته است.
عوامل موثر در گسترش این جنبش شامل اطلاعات نادرست، تبلیغات گروه‌های خاص و گاه تاثیر فرهنگ‌های سنتی یا مذهبی است که مداخلات پزشکی را غیرضروری می‌دانند.
واکسن‌ها حاوی میکروچیپ ردیابی هستند:
برخی معتقدند واکسن‌ها به ویژه کووید-۱۹، میکروچیپ‌هایی برای کنترل و نظارت افراد دارند، ادعایی کاملا بی‌اساس و بدون شواهد علمی.
واکسن‌ها DNA را تغییر می‌دهند: عده‌ای فکر می‌کنند واکسن‌های mRNA ژن‌های انسان را دستکاری می‌کنند در حالی که این واکسن‌ها فقط دستورالعمل موقتی برای تولید پروتئین می‌دهند.
واکسن‌ها برای کاهش جمعیت هستند:
برخی ادعا می‌کنند واکسن‌ها طرحی برای عقیم‌سازی یا کاهش جمعیت جهان هستند؛ ادعایی که بدون پشتوانه علمی و در تناقض با داده‌های کاهش مرگ‌ومیر است.
واکسن‌ها باعث بیماری‌هایی مانند اوتیسم می‌شوند:
این باور از مطالعه جعلی سال۱۹۹۸ درباره واکسن سرخک نشأت گرفت که بارها رد شده است.
بدن به‌طور طبیعی با بیماری‌ها مقابله می‌کند:
برخی معتقدند سیستم ایمنی بدن برای درمان همه بیماری‌ها کافی است در حالی که بیماری‌هایی مانند سرخک یا فلج اطفال بدون واکسن عوارض مرگباری دارند.
واکسن‌ها حاوی مواد خطرناک هستند:
ادعا می‌شود واکسن‌ها شامل موادی مانند جیوه هستند اما مواد تشکیل‌دهنده آنها در مقادیر ایمن و تحت نظارت سازمان‌های بهداشتی استفاده می‌شوند.
تجمع مخالفت با واکسیناسیون کرونا در قم- آبان ۱۴۰۰
این در حالی است که واکسن‌ها سالانه جان میلیون‌ها نفر را نجات می‌دهند و نقش کلیدی در ریشه‌کنی بیماری‌هایی مانند آبله داشته‌اند. سازمان جهانی بهداشت بارها تاکید کرده که واکسن‌ها ایمن و موثر هستند و عوارض جانبی جدی آنها بسیار نادر است.
ریشه‌های تاریخی و باورهای نادرست ضدواکسن
بنا به گفته دکتر هادی یزدانی، پزشک و فعال صنفی «از زمان ابداع واکسن در اشکال مختلف- از مایه‌کوبی آبله گرفته تا واکسیناسیون کرونا- همواره مخالفانی با باورهای عجیب وجود داشته‌اند. برخی از این باورها ریشه در مسائل مذهبی دارند مانند اعتقاد به ورود «شیطان یا ارواح خبیثه» به بدن از طریق واکسن. گروهی دیگر هم با نگاهی سنتی، واکسن‌ها را توطئه غرب یا صهیونیست می‌دانند که برای کنترل، ردیابی یا عقیم‌سازی طراحی شده‌اند. حتی در این میان شایعاتی هم مبنی‌بر سوءقصد یا ترور اشخاص مهم از طریق واکسن‌ها مطرح بوده است. این باورها در تمام جوامع دارای ریشه‌های مذهبی و سنتی وجود دارند و فقط محدود به ایران نیستند. اگر در کشور ما عده‌ای معتقدند دسیسه آمریکایی‌ها، اسرائیلی‌ها و غربی‌هاست، در جهان معتقدند کار فراماسونرها و گروه‌های مخفی است که دنیا را اداره می‌کنند و می‌خواهند انسان‌ها را از آنچه هست، دور کنند.»
او تاکید می‌کند: اصرار بر حماقت و جهالت در قرن۲۱ انتخاب افراد است، نه اجبار یا تقدیر آنها. انسان خودش انتخاب می‌کند که به باورهای بی‌اساس اکتفا کند یا علم را سرلوحه تصمیماتش قرار دهد. اگرچه علم، قطعیت مذهب را ندارد و ممکن است امروز چیزی علمی تلقی شود و چندی بعد، تحقیقات آن را رد کند اما در این زمینه به‌خصوص تاکنون تمام شواهد نشان می‌دهند که واکسن‌ها سالانه از مرگ ۲ تا ۳میلیون نفر در جهان جلوگیری می‌کنند.
پاندمی کرونا چطور جریان ضدواکسن را تقویت کرد؟
یزدانی پاندمی کرونا را نقطه عطفی در تشدید جنبش ضدواکسن می‌داند و اظهار می‌کند که تولید واکسن کرونا در کمتر از ۹ماه، دستاوردی بزرگ برای علم پزشکی بود اما شتاب در تولید و اجبارهای جهانی برای واکسیناسیون زمینه را برای سوءاستفاده گروه‌های ضدواکسن فراهم کرد.
او ادامه داد: گروه‌های ضدواکسن با طرح شبهات علمی مانند ناکافی بودن تحقیقات یا عوارض ناشناخته واکسن‌ها شایعاتی مانند عقیم‌سازی یا کنترل بدن انسان‌ها را ترویج کردند. اگرچه با گذشت زمان، مواردی محدود از عوارض واکسن‌های کووید یا مرگ ناشی از دریافت آن اثبات و گزارش شد اما این عوارض در واکسن‌های روتین مانند سرخک یا فلج اطفال بسیار نادر است. جریانات ضدواکسن با استفاده از شکاف‌های موجود، باورهای غیرعلمی را در دوران پاندمی و حتی پس از آن گسترش دادند.
چیزی به نام طب اسلامی نداریم
در ایران جنبش ضدواکسن تحت‌تاثیر جریانات طب سنتی و به‌اصطلاح «طب اسلامی» تقویت شده است. هادی یزدانی با انتقاد از تقدس‌بخشی به تاریخ طب سنتی گفت: برخی افراد، از سنتی تا مدرن، با استناد به مفاهیمی مانند مزاج، حجامت یا «طب‌الرضا»، «طب‌النبی» و… علم پزشکی نوین را رد می‌کنند. این در حالی است که برخی علما (از جمله آیت‌الله جوادی‌آملی و آیت‌الله بیات زنجانی) وجود «طب اسلامی» را به‌عنوان رشته‌ای جداگانه مردود می‌دانند و می‌گویند ما چیزی به نام طب اسلامی نداریم. پیامبر و ائمه هم برای درمان امراض به وحی متصل نبودند یا اجتهاد شخصی نداشتند و در زمان نیاز به اطبای عصر خود رجوع می‌کردند. آنچه از آن دوره تاکنون به جا مانده، مربوط به تاریخ «طب» است، نه طب «اسلامی» یا هر طب مجزای دیگر.»
او در ادامه می‌گوید: ما در ایران به طور فزاینده‌ای با پدیده طب سنتی و اسلامی مواجهیم و این جریانات آنقدر قوی هستند که توانسته‌اند وزارت بهداشت را متقاعد کنند که رشته‌ای تحت عنوان «طب ایرانی» در مقطع دکترای تخصصی (Ph.D) پایه‌گذاری و در دانشگاه‌های کشور تدریس شود. هرچند این رشته قرار بود به تاریخ طب بپردازد و اینکه آیا چیزی از تاریخ طب به درد امروز ما می‌خورد یا نه اما الان تبدیل شده به یک مسلک جداگانه و ذیل این ماجرا افراد زیادی ارتزاق می‌کنند.
خطر بازگشت بیماری‌های ریشه‌کن شده
یزدانی هشدار می‌دهد گسترش باورهای ضدواکسن در دنیا به‌ویژه با حمایت چهره‌های جهانی منجر به کاهش بودجه‌های تحقیقاتی و بازگشت بیماری‌هایی مانند سرخک و فلج اطفال در چند سال اخیر در سطح دنیا شده است.
او ادامه داد: تصور اینکه واکسیناسیون فایده‌ای ندارد و بهتر است بدن به‌طور طبیعی با بیماری‌ها مقابله کند، ساده‌انگارانه و خطرناک است. نظام سلامت ایران از اواخر دوران پهلوی- با آغاز برنامه‌های مدرن بهداشتی- تاکنون به تدریج به یکی از نقاط قوت کشور تبدیل شد و با پیشگیری از بیماری‌های عفونی، نقش کلیدی در ارتقای کیفیت زندگی ایفا کرده است. در گذشته، بسیاری از افراد به‌سادگی قربانی این بیماری‌ها می‌شدند اما امروز اینگونه نیست.
