رشدی که آینده را می‌خرد
جهان صنعت – در سالی که جایزه نوبل اقتصاد به پژوهش‌هایی در زمینه «رشد پایدار و توسعه درازمدت» اختصاص یافته بار دیگر پرسش قدیمی احیا شده است: چگونه می‌توان هم رشد اقتصادی داشت و هم زمین و نسل‌های آینده را حفظ کرد؟ رشد پایدار پاسخی است که علم اقتصاد طی نیم‌قرن اخیر برای این معما جست‌وجو کرده است؛ پاسخی میان رفاه امروز و بقاى فردا.
رشد پایدار در ساده‌ترین تعریف به معنای افزایش مداوم تولید و رفاه بدون تخریب منابع طبیعی و ظرفیت‌های انسانی است. برخلاف رشد سنتی که تنها بر عدد تولیدناخالص‌داخلی (GDP) تکیه می‌کرد رشد پایدار می‌کوشد تعادلی میان سه‌ستون اصلی برقرار کند: اقتصاد، جامعه و محیط‌زیست. این مفهوم از دهه ۱۹۸۰ به‌ویژه پس از انتشار گزارش «آینده مشترک ما در سازمان ملل» وارد ادبیات سیاستگذاری شد و امروز یکی از معیارهای اصلی سنجش عملکرد کشورهاست.
از دیدگاه اقتصاددانان رشد پایدار تنها زمانی تحقق می‌یابد که انرژی، سرمایه انسانی و منابع طبیعی به شکل کارآمد و تجدیدپذیر مورد استفاده قرار گیرند. رشد تولید بدون توجه به محیط‌زیست در نهایت خود را نابود می‌کند زیرا ریشه ارزش‌افزوده در بهره‌وری منابع است. از همین رو پژوهش‌های جدید بر مفاهیمی چون «رشد سبز، سرمایه طبیعی و مالیات کربن» تاکید دارند؛ سیاست‌هایی که هزینه واقعی آلودگی را به تولیدکنندگان بازمی‌گرداند و رفتار اقتصادی را اصلاح می‌کند.
در اقتصادهای پیشرفته رشد پایدار به معنای تغییر ساختار تولید است. کشورهایی که روزگاری بر صنایع انرژی‌بر و آلاینده تکیه داشتند امروز به سمت فناوری‌های پاک، انرژی‌های تجدیدپذیر و حمل‌ونقل سبز حرکت کرده اما در اقتصادهای در حال توسعه چالش اصلی هنوز تعادل میان رشد و عدالت است. این کشورها برای ریشه‌کن کردن فقر نیازمند رشد سریع هستند اما رشد شتاب‌زده اغلب به قیمت تخریب منابع‌طبیعی تمام می‌شود. راه‌حل در طراحی سیاست‌هایی نهفته است که سرمایه‌گذاری در آموزش، سلامت، انرژی پاک و زیرساخت‌های مقاوم را به محور رشد تبدیل کند.
اقتصاددانانی که امسال نوبل گرفتند دقیقا بر همین نقطه تمرکز کردند: چگونه می‌توان مدل‌های رشد را با محدودیت‌های اقلیمی سازگار کرد؟ آنها نشان دادند که اگر ارزش منابع طبیعی در حساب‌های ملی لحاظ شود تصویر واقعی‌تری از ثروت کشورها به دست می‌آید. به بیان دیگر کشوری که رشد بالایی دارد اما جنگل‌ها، آب یا خاک خود را از بین می‌برد در حقیقت در حال مصرف سرمایه است نه خلق ثروت.
در جهان امروز که بحران اقلیم به تهدیدی برای بقا بدل شده رشد پایدار دیگر انتخابی اخلاقی نبوده بلکه ضرورتی اقتصادی است. بازارها، سرمایه‌گذاران و حتی مصرف‌کنندگان به‌تدریج به این واقعیت رسیده‌اند که رشد بدون پایداری دوام ندارد. از این رو نوبل امسال تنها یک جایزه علمی نبوده بلکه هشداری بود به همه دولت‌ها که مسیر توسعه باید از مسیر زمین بگذرد.
