راه‌حل پایدار برای عبور از بحران انرژی
زکریا نایبی، کارشناس صنعت فولاد
صنعت فولاد به‌عنوان یکی از مصرف‌کنندگان اصلی انرژی همواره با چالش تامین منابع پایدار و مقرون‌به‌صرفه روبه‌رو بوده است. در سال‌های اخیر بسیاری از واحدهای تولیدی فولاد در ایران بهویژه در استان‌های صنعتی به سمت احداث نیروگاه‌های خورشیدی حرکت کرده‌اند تا وابستگی خود را به شبکه سراسری برق و نیروگاه‌های حرارتی کاهش دهند. این اقدام علاوه‌بر تامین پایدار انرژی، پیامدهای مثبت زیست‌محیطی و اقتصادی در پی دارد. هرچند این واحدها برق تولیدشده را باید به شبکه سراسری برق بدهند و از شبکه، برق مورد نیاز خود را دریافت کنند.
مهم‌ترین مشکل واحدهای فولادسازی نوسانات قیمت و محدودیت‌های تامین انرژی است. نیروگاه‌های خورشیدی با بهره‌گیری از منابع تجدیدپذیر، این چالش را تا حد زیادی مرتفع می‌کنند. براساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، قرار است ۳هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی در کشور احداث شود که زمین‌های لازم نیز به این پروژه‌ها اختصاص یافته است.
با این حال فرآیند اخذ مجوزها، واردات تجهیزات و راه‌اندازی نیروگاه‌ها حدود دو سال زمان می‌برد.
یکی از موانع اصلی در توسعه این نیروگاه‌ها نیاز به زمین وسیع است به طوری که برای تولید هر مگاوات برق حدود ۲هکتار زمین مورد نیاز است. این موضوع در مناطق خشک و کم‌بارش ایران بهویژه در استان‌های مرکزی می‌تواند به یک فرصت تبدیل شود چراکه زمین‌های بایر را به محل تولید انرژی پاک تبدیل می‌کند.
نیروگاه‌های خورشیدی هیچ‌گونه آلایندگی گازی یا گرمایشی ندارند و مصرف آب و گاز در آنها نزدیک به صفر است. این ویژگی در مقایسه با نیروگاه‌های حرارتی که سالانه میلیون‌ها مترمکعب آب و سوخت فسیلی مصرف می‌کنند، یک مزیت کلیدی محسوب می‌شود.
هرچند هزینه اولیه احداث نیروگاه خورشیدی بالاست (حدود ۵۰۰هزار دلار به ازای هر مگاوات) اما در بلندمدت به‌دلیل عدم نیاز به هزینه‌های سنگین تعمیر و نگهداری مقرون‌به‌صرفه خواهد بود. برخلاف نیروگاه‌های حرارتی که هر ۱۰سال نیاز به بازسازی اساسی دارند (با هزینه‌ای بیش از سرمایه اولیه)، نیروگاه‌های خورشیدی حداقل نیاز به تعمیرات دارند و طول عمر پنل‌های آنها به ۲۵سال می‌رسد.
متاسفانه ایران هنوز در تولید پنل‌های خورشیدی و اینورترها (مبدل‌های ولتاژ) به خودکفایی نرسیده است و بخش عمده تجهیزات از چین وارد می‌شود. اینورترها که نقش کلیدی در تبدیل برقDC بهAC دارند، گران‌ترین بخش نیروگاه هستند. ساخت این تجهیزات در داخل کشور حداقل به یک دهه زمان و سرمایه‌گذاری در فناوری نیاز دارد.
کشورهای پیشرفته مانند چین به سرعت در حال توسعه نیروگاه‌های خورشیدی هستند. چین با تولید ۸۰۰هزار مگاوات برق خورشیدی (۱۰برابر کل تولید برق ایران)، الگویی موفق برای دیگر کشورهاست. ایران نیز با توجه به ظرفیت بالای تابش خورشید می‌تواند با افزایش سرمایه‌گذاری در این بخش همزمان با کاهش آلودگی هوا به امنیت انرژی دست یابد.
حرکت به سمت نیروگاه‌های خورشیدی نه‌تنها راه‌حلی برای کاهش هزینه‌های انرژی در صنعت است بلکه گامی ضروری برای تحقق اهداف توسعه پایدار و حفظ محیط‌زیست محسوب می‌شود. دولت و بخش‌خصوصی باید با تسهیل فرآیندها و حمایت از تولید داخلی تجهیزات، این مسیر را شتاب بخشند.
