رادیکالیسم بلای جان صادرات فولاد
منیر حضوری– صادرات یکی از ستون‌های مهم اقتصاد کشور است که می‌تواند در دوران بحران، نقش کلیدی در حفظ و رشد اقتصادی ایفا کند اما ایران در شرایط کنونی با مجموعه‌ای از چالش‌ها مواجه است که مانع توسعه و رشد پایدار صادرات میشود. از جمله مهم‌ترین این موانع می‌توان به عوارض صادراتی، مشکلات بازگشت ارز حاصل از صادرات اشاره کرد که بازارهای هدف صادراتی ایران را تحت تاثیر قرار داده‌اند. یکی از محورهای اصلی که دولت باید به آن توجه کند این است که حذف یا کاهش عوارض صادراتی می‌تواند انگیزه صادرکنندگان را افزایش داده و به توسعه صادرات کمک کند. در این خصوص هرچند وزیر صمت اعلام کرده که حذف کامل عوارض صادراتی خارج از اختیار این وزارتخانه است و مستلزم تغییر در بودجه کشور است اما فعالان بخش خصوصی و تشکل‌ها این اقدام را ضروری و کلیدی می‌دانند. در کنار آن، بحث برگشت ارز صادراتی به سامانه نیما نیز یکی دیگر از چالش‌های بزرگ در حوزه صادرات است. متاسفانه الزامی شدن بازگشت ۱۰۰درصدی ارز، صادرکنندگان را به استفاده از روش‌های غیررسمی ترغیب می‌کند که در نهایت به کاهش انگیزه و توقف صادرات منجر خواهد شد. در این خصوص پیشنهاد کارشناسان این است که حداقل ۵۰درصد ارز صادراتی بتواند خارج از سامانه به فروش برسد تا انگیزه فعالیت اقتصادی حفظ شود.
از سوی دیگر برخوردهای رادیکال دولت با صادرکنندگان و تولیدکنندگان، فضای کسب‌وکار را دشوار کرده و باعث کاهش رغبت فعالان اقتصادی به ادامه فعالیت شده است. این موضوع در شرایطی که بازارهای خارجی به دلیل بحران‌های منطقه‌ای از جمله جنگ ۱۲روزه اخیر، با نااطمینانی‌های جدی روبه‌رو هستند، آسیب‌های بیشتری به اقتصاد کشور وارد می‌کند. در ادامه نگرانی خریداران خارجی از وقوع دوباره جنگ و افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و بیمه، رقابت‌پذیری کالاهای صادراتی ایران را کاهش داده است. گفتنی است کارشناسان راهکارهای توسعه صادرات ایران را وابسته به همکاری جدی و موثر میان بخش خصوصی و دولتی، تسهیل قوانین و مقررات، حذف موانع مالی و گمرکی و تقویت روابط منطقه‌ای می‌دانند تا بتوان از ظرفیت‌های بالقوه کشور بهره‌مند شد و در برابر چالش‌های داخلی و بین‌المللی مقاومت کرد.
لزوم حذف عوارض صادراتی
در این خصوص کارشناس ارشد بازارهای جهانی به «جهان‌صنعت» گفت: حذف عوارض صادراتی در شرایط فعلی اقتصادی کشور اهمیت بسیار زیادی دارد و می‌تواند به توسعه صادرات کمک شایانی کند. البته در جلسات اخیر تشکل‌های صادراتی با وزیر صنعت، معدن و تجارت و روسای اتحادیه‌های صادراتی از جمله اتحادیه صادرات مواد معدنی، موضوع حذف عوارض مطرح شده است. با این حال، وزیر اعلام کرده که حذف کامل عوارض صادراتی خارج از اختیار وزارتخانه است و این موضوع در بودجه کشور ذکر شده و اگر قرار باشد که حذف شود روندی زمان‌بر است. بنابراین حذف عوارض به عنوان یکی از راهکارهای کلیدی توسعه صادرات در شرایط دشوار اقتصادی مورد تاکید تشکل‌هاست. کیوان جعفری‌طهرانی در ادامه با اشاره به اهمیت تسهیل فرآیند برگشت ارز نیز گفت: بازگشت ۱۰۰درصد ارز حاصل از صادرات به سامانه نیما مشکلات جدی برای صادرکنندگان ایجاد می‌کند. در صورتی که در سال‌های گذشته درصد واقعی بازگشت ارز به سامانه بین ۱۰ تا ۳۰درصد بوده است اما الزام ۱۰۰درصدی بازگشت ارز به سامانه، صادرکنندگان را به سمت روش‌های غیررسمی و دور زدن سیستم سوق می‌دهد و در نهایت ممکن است منجر به کاهش انگیزه یا توقف صادرات شود. او پیشنهاد داد: اگر مسوولان می‌خواهند امتیاز دهند باید شرایط طوری باشد که فعالان اقتصادی بتوانند ۵۰درصد ارز را خارج از سامانه بفروشند، مساله‌ای که باعث افزایش درآمد میشود.
رفتاری رادیکالی!
کارشناس ارشد بازارهای بین‌المللی در ادامه به برخورد رادیکال دولت با صادرکنندگان اشاره و اذعان داشت: رفتارهای سختگیرانه و برخوردهای رادیکال دولت با صادرکنندگان و تولیدکنندگان باعث از دست رفتن انگیزه و رغبت آنها برای ادامه فعالیت در بخش صادرات میشود. در این شرایط صادرکنندگان احساس می‌کنند که با سختگیری مواجه هستند، در ادامه علاوه بر کاهش صادرات، بازار داخلی نیز به دلیل کاهش تمایل به تولید و عرضه، کشش نخواهد داشت و با کمبود و مشکلات مواجه خواهد شد. این وضعیت به‌ویژه در شرایط جنگ ۱۲روزه و بحران‌های منطقه‌ای که بازارهای خارجی نیز تحت‌تاثیر نااطمینانی‌ها قرار دارند، می‌تواند آسیب جدی به اقتصاد کشور وارد کند. او در خصوص شرایط جنگی گفت: این مساله حتی اگر محدود باشد، تاثیرات منفی و گسترده‌ای بر صادرات دارد. به عنوان مثال، در جریان جنگ ۱۲روزه اخیر، برخی مشتریان ثابت صادراتی، از جمله در جنوب شرق آسیا نگرانی‌هایی داشتند. در این مدت چینی‌ها کشتی‌هایی را ارسال کردند اما برخی نیز با وجود خسارت، کشتی‌ها را کنسل کردند. شرکت‌های هندی نیز که خریدار محصولات ایرانی بودند به دلیل ریسک‌های ناشی از جنگ عقب‌نشینی کردند. امروز هم خریداران خارجی نگران بروز جنگ دوم هستند که باعث شود بر صادرات ایران تاثیر بگذارد. جعفری‌طهرانی ادامه داد: از جمله مهم‌ترین تبعات این شرایط، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل دریایی و افزایش نرخ بیمه کشتی‌هاست که همه این موارد در نهایت هزینه تمام شده کالاهای صادراتی را بالا می‌برد و رقابت‌پذیری آنها را کاهش می‌دهد. او تاکید کرد: متاسفانه ما به دلیل شرایط جنگی یک‌سری از مشتری‌های ثابت را از دست دادیم. او در خصوص حمایت از صادرکنندگان نیز گفت: برای حمایت از تولیدکنندگان و صادرکنندگان در این شرایط، پیشنهاد شده که حداقل تا پایان سال ۱۴۰۴ (سال ۲۰۲۵ میلادی) عوارض صادراتی حذف شود و شرایط برگشت ارز به گونه‌ای تسهیل شود که حداقل ۵۰درصد ارز صادرکنندگان امکان فروش خارج از سامانه داشته باشد. این اقدامات می‌تواند تا حد زیادی انگیزه صادرکنندگان را حفظ کند و از توقف فعالیت‌های صادراتی جلوگیری کند.
کو گوش شنوا؟!
کارشناس ارشد بازارهای بین‌المللی با انتقاد از اینکه به حرف کارشناسان بهایی داده نمی‌شود، گفت: بیش از ۲۰سال سابقه فعالیت رسانه‌ای و ۳۰سال سابقه حضور در صادرات دارم و از سال ۲۰۰۰میلادی به طور منظم در حوزه اقتصادی مصاحبه و تحلیل انجام داده‌ام. همواره هدف اصلی این فعالیت‌ها، افزایش حجم صادرات کشور بوده است. در طول این سال‌ها شاهد بوده‌ام که مشکلات متعددی از جمله ضعف ساختار و عدم توجه به فرصت‌های بازارهای خارجی، باعث شده صادرات کشور از ظرفیت‌های واقعی خود عقب بماند. بنابراین یکی از بزرگ‌ترین مشکلات، نداشتن گوش شنوا و توجه ناکافی مسوولان به نظرات و پیشنهادات فعالان اقتصادی و صادرکنندگان است. این در حالی است که در این شرایط باید از موقعیت‌هایی که رقبا دارند به نحواحسن استفاده کنیم.
قدر فرصت‌ها را بدانیم
کیوان جعفری‌طهرانی با اشاره به وضعیت پاکستان گفت: یکی از فرصت‌های بزرگ صادراتی کشور، بازار پاکستان و کشورهای همسایه است. ایران دارای مرز زمینی با پاکستان است که می‌تواند مسیر مهمی برای ارسال کالاهای صادراتی باشد. در سال‌های اخیر، پاکستان تخفیف‌های پلکانی در عوارض واردات بیلت داده که این فرصت مناسبی برای صادرکنندگان ایران فراهم کرده است.او با بیان اینکه باید از این فرصت با راه‌های مختلف استفاده کرد، ادامه داد: از جمله راهکارها تشکیل اتاق‌های مشترک با حضور نمایندگان دو کشور، حضور در نمایشگاه‌ها و کنفرانس‌های بین‌المللی و دعوت از هیات‌های تجاری است که می‌تواند باعث افزایش همکاری و گسترش بازارهای صادراتی شود. این در حالی است که ما از فرصت‌ها استفاده نمی‌کنیم و بعد غمگین می‌شویم که چرا بازارهای مختلف از جمله عراق و افغانستان را از دست می‌دهیم! باید بدانیم بسیاری از کشورها مرز زمینی نداشته و نمی‌توانند از این فرصت‌ها استفاده کنند و ما شرایط خاصی داریم. همچنین فراموش نکنیم که این تخفیف‌ها در عوارض وارداتی کشورها برای زمانی محدود است و نباید زمان را از دست داد. کارشناس ارشد بازارهای بین‌المللی تصریح کرد: برای جبران خسارات لازم است که برنامه‌های بازاریابی و توسعه صادرات با همکاری بخش خصوصی به صورت جدی‌تر دنبال و همکاری‌های منطقه‌ای تقویت شود.
