جهان صنعت، در یکی از مهم‌ترین تحولات سیاست پولی ایران طی سال‌های اخیر، کمیسیون اقتصادی مجلس با کلیات لایحه دولت برای حذف چهار صفر از پول ملی موافقت کرد. بر اساس این طرح، هر واحد پولی جدید معادل ۱۰ هزار ریال فعلی خواهد بود و همچنان با عنوان “ریال” شناخته می‌شود. این واحد جدید نیز از ۱۰۰ “قران” تشکیل می‌شود که یادآور واحد پولی تاریخی ایران پیش از قرن بیستم است.
شمس‌الدین حسینی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس اعلام کرده که هدف اصلی از این اقدام، کاهش هزینه چاپ اسکناس، تسهیل حسابداری و ساده‌سازی محاسبات مالی است. برخی از کارشناسان نیز به کاهش هزینه‌های تراکنش‌های مالی در اقتصاد اشاره کرده‌اند. با این حال، حتی مقامات رسمی نیز اذعان دارند که این اقدام تأثیری بر نرخ تورم نخواهد داشت.
تورم، تحریم و ریالی که کوچک شد
واقعیت آن است که کاهش صفرها تنها واکنشی ظاهری به روند فرساینده‌ای است که طی دهه‌های اخیر ارزش پول ملی را تحلیل برده است. تحت فشار تحریم‌های بین‌المللی، ایران نه‌تنها از نظام بانکی جهانی کنار گذاشته شده، بلکه کاهش سرمایه‌گذاری خارجی، تضعیف صادرات نفتی و ساختار ناکارآمد یارانه‌ای نیز بر شدت بحران افزوده‌اند.
طی هفته‌های اخیر، پس از جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل، ارزش ریال بار دیگر در بازار آزاد سقوط کرد. تداوم نااطمینانی سیاسی و فضای مبهم مذاکرات هسته‌ای، بر نگرانی‌های فعالان اقتصادی افزوده و چشم‌انداز روشنی برای آینده پول ملی به‌جا نگذاشته است.
تجربه جهانی: درس‌هایی از ترکیه تا اسرائیل
ایران تنها کشوری نیست که دست به چنین اصلاحاتی زده است. طی ۲۵ سال گذشته، کشورهایی چون ترکیه، رومانی، زامبیا و اسرائیل نیز پس از دوره‌هایی از ابرتورم، صفرهایی از پول ملی خود حذف کرده‌اند. اما در اغلب این کشورها، این اقدام همراه با اصلاحات ساختاری، کنترل تورم و استقلال بانک مرکزی صورت گرفته است. شرایطی که هنوز در اقتصاد ایران مشاهده نمی‌شود.
در اسرائیل، واحد پول جدید در سال ۱۹۸۵ پس از حذف سه صفر از واحد قبلی معرفی شد؛ اقدامی که تنها در چارچوب یک بسته گسترده کنترل تورم توانست مؤثر واقع شود.
نقد کارشناسان: اصلاحی بدون ریشه
حذف صفرها نه سیاست پولی مؤثر است، نه ابزاری برای مهار تورم. این تنها یک تنظیم شکلی برای واحد پولی و امور حسابداری است. تحلیل‌گران معتقدند که بدون کنترل تورم، مهار کسری بودجه، پایان دادن به سلطه درآمدهای نفتی و اصلاح حکمرانی اقتصادی، حذف صفرها نه‌تنها مشکلی را حل نمی‌کند، بلکه ممکن است با ایجاد توهم ثبات، اصلاحات واقعی را به تعویق بیندازد.
در شرایطی که مذاکرات هسته‌ای پس از جنگ اخیر متوقف شده و ایران برای بازگشت به میز مذاکره خواستار جبران خسارات و تضمین امنیت مذاکرات شده، چشم‌انداز رفع تحریم‌ها مبهم است. شورای عالی امنیت ملی نیز با تشکیل «شورای جدید دفاعی» نشان داده که تمرکز تصمیم‌گیران، بیش از اقتصاد بر مسائل امنیتی است.
در این فضا، حذف صفرها شاید بتواند اسکناس‌ها را زیباتر و حسابداری را ساده‌تر کند، اما نخواهد توانست نگرانی‌های مردم از کاهش ارزش دارایی‌ها، نوسانات قیمت‌ها و کاهش قدرت خرید را کاهش دهد.
حذف صفر از پول ملی، اگر بدون اصلاحات بنیادین در ساختار اقتصادی، مهار تورم و بازگشت به تعاملات بین‌المللی انجام شود، صرفاً اقدامی نمادین خواهد بود نه درمانی واقعی. آنچه امروز اقتصاد ایران نیاز دارد، نه بازطراحی چهره پول، بلکه احیای اعتماد، ثبات سیاستی و بازگشت به قواعد اقتصاد سالم است.
جهان صنعت نیوز
