تکیه‌گاه طلایی سرمایه‌گذاران!
احسان کشاورز- اهمیت روزافزون صندوق‌های طلا به عنوان ابزار مالی کارآمد، شفاف و قابل اتکا در ساختار بازار سرمایه بر کسی پوشیده نیست. با توجه به رشد معاملات و استقبال گسترده سرمایه‌گذاران، می‌توان گفت این صندوق‌ها دیگر صرفا ابزار مکمل نیستند، بلکه بخشی مهم از زیربنای بازار طلا و سیاستگذاری مالی کشور به شمار می‌روند.
در حاشیه اولین روز از هفدهمین دوره نمایشگاه بین‌المللی صنعت مالی (بورس، بانک و بیمه)، پنلی تخصصی با محوریت بررسی نقش و جایگاه صندوق‌های طلا در بازار سرمایه، در غرفه تامین سرمایه امید برگزار شد؛ پنلی که با حضور فعالان باسابقه و چهره‌های تاثیرگذار بازار طلا و سرمایه، از جمله حسن کاظم‌زاده (پیشکسوت بازار سرمایه و بنیان‌گذار نخستین صندوق طلای بورس با نماد «طلا»)، اشکان ارشد (فعال حوزه طلا و سرمایه‌گذاری) و امیر صلح‌جو (مدیر صندوق طلای آتش) همراه بود و در آن به ابعاد گوناگون عملکرد، ساختار، مزیت‌ها و چالش‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر طلا پرداخته شد.
حسن کاظم‌زاده در این نشست با مرور انگیزه‌های اولیه برای طراحی و راه‌اندازی ابزارهایی نظیر گواهی سکه و صندوق‌های طلا، تاکید کرد هدف اصلی این ابزارها، کاهش فاصله قیمتی خرید و فروش در بازار فیزیکی، ایجاد شفافیت و حذف واسطه‌ها بود. او صندوق‌های طلا را بستری مقررات‌گذاری‌شده و امن دانست که در آن سرمایه‌گذاران به صورت مستقیم با یکدیگر معامله می‌کنند، بی‌نیاز از واسطه‌هایی همچون بازارگردان یا صرافی. کاظم‌زاده با بیان اینکه این ابزارها امروز حدود ۵۰ تا ۶۰درصد ارزش معاملات طلا در کشور را پوشش می‌دهند، از نقش مهم آنها در جذب سرمایه‌های خرد و کلان و کاهش فضای سفته‌بازانه بازار فیزیکی سخن گفت. وی خاطرنشان کرد که امنیت انبارهای پشتیبان گواهی‌ها بسیار بالاست و مالکیت دارایی به طور کامل به سرمایه‌گذار تعلق دارد.
اشکان ارشد، دیگر سخنران پنل در بخشی از صحبت‌های خود بر ضرورت در نظر گرفتن تفاوت‌های فردی در انتخاب روش‌های سرمایه‌گذاری تاکید کرد. به گفته او، نمی‌توان یک نسخه واحد برای همه پیچید و هر فرد براساس سطح دسترسی، سواد مالی، توان فنی و نگرش خود باید مسیر مناسب سرمایه‌گذاری را انتخاب کند. او با ذکر مثالی از انتخاب مدرسه برای فرزندش، به تفاوت دیدگاه‌ها حتی درباره یک پدیده واحد اشاره کرد و این تنوع نگاه را به حوزه سرمایه‌گذاری نیز تعمیم داد. ارشد همچنین از افزایش سطح شفافیت قیمتی در بازار سخن گفت، اگرچه یادآور شد که برخی محدودیت‌ها ازجمله دامنه نوسان صندوق‌ها، همچنان نیازمند اصلاح هستند.
در ادامه امیر صلح‌جو به ظرفیت بالای صندوق‌های طلا برای پاسخگویی به نقدینگی‌های خرد و کلان اشاره کرد و گفت: ارزش بازار این صندوق‌ها اکنون به حدود ۱۴۰هزار میلیارد تومان رسیده است. او افزود که صندوق‌های طلا توانسته‌اند حباب قیمتی موجود در بازار فیزیکی، به ویژه در ربع‌سکه را تا حد زیادی کاهش دهند چراکه امکان سرمایه‌گذاری با حداقل مبلغ و مبتنی بر ارزش ذاتی را فراهم کرده‌اند. به گفته او، رفتار هیجانی برخی سرمایه‌گذاران در دوره‌هایی از تنش‌های سیاسی و امنیتی، باعث افت کوتاه‌مدت واحدهای صندوق شد اما با توجه به عمق بازار و ساختار منسجم آن، این نوسانات پایدار نبودند و قیمت‌ها مجددا به ارزش ذاتی بازگشتند.
لازم به ذکر است روزنامه جهان‌صنعت نیز با حضور در این نمایشگاه و دایر کردن غرفه اختصاصی، به صورت روزانه اخبار، گزارش‌ها و گفت‌وگوهای تخصصی این رویداد مهم اقتصادی را پوشش خواهد داد. این نمایشگاه از روز یکشنبه ۱۸خردادماه الی چهارشنبه ۲۲خردادماه ۱۴۰۴ در محل نمایشگاه بین‌المللی تهران برگزار می‌شود.
اتصال مستقیم سرمایه‌گذاران و شفافیت بازار طلا با توسعه صندوق‌های طلا
حسن کاظم‌زاده، پیشکسوت بازار سرمایه و موسس اولین صندوق طلای بازار سرمایه با نماد «طلا» در مورد ضرورت راه‌اندازی صندوق‌های طلا گفت: یکی از انگیزه‌های اصلی برای طراحی گواهی سکه و صندوق‌های مبتنی بر طلا، کاهش فاصله قیمتی بین خرید و فروش سکه در بازار فیزیکی بود. به گفته او، در روزهایی که صندوق طلا و گواهی سکه تازه در بورس راه‌اندازی شده بودند، فاصله خرید و فروش در برخی مناطق تهران مانند پاساژ نور یا گلستان پونک، به حدود ۵/۱درصد می‌رسید، یعنی اگر فردی در همان لحظه اقدام به خرید و بلافاصله فروش سکه می‌کرد، ناچار بود حدود یک‌ونیم درصد هزینه معامله بپردازد. او تاکید کرد که صندوق‌های طلا با هدف اتصال مستقیم خریدار و فروشنده در بستری شفاف، امن و مقررات‌گذاری‌شده طراحی شدند، به گونه‌ای که امروز وقتی فردی واحد یک صندوق طلا را خریداری می‌کند، طرف معامله‌اش سرمایه‌گذاری دیگر است، نه بازارگردان یا نهاد واسط، همین سازوکار هنگام فروش نیز برقرار است.
کاظم‌زاده در ادامه با اشاره به روند توسعه ابزارهای مالی مرتبط با طلا افزود: از سال ۱۳۹۵ ابزارهای نوین این حوزه به تدریج پا به بازار گذاشتند و اکنون پس از حدود هشت تا ۹سال توانسته‌اند سهمی درخور توجه از بازار را به خود اختصاص دهند. او گفت: این ابزارها امروز بین ۵۰ تا ۶۰درصد از ارزش معاملات طلای کشور را پوشش می‌دهند و طیف گسترده‌ای از سرمایه‌گذاران به آنها اعتماد و منابع مالی خود را وارد این بازار کرده‌اند.
او همچنین با تاکید بر اینکه موضوع بحث سرمایه‌گذاری است و نه انبارهای فیزیکی سنتی، درباره وضعیت انبارهای مورد استفاده در پشتیبانی از گواهی‌های سکه گفت: انبارهایی که پشتوانه گواهی‌ها هستند، ارتباطی با بانک به عنوان یک نهاد عملیاتی ندارند، اگرچه نام برخی بانک‌ها در میان آنها دیده می‌شود. این انبارها به گفته کاظم‌زاده، باید به اندازه دارایی فیزیکی پذیرفته‌شده، تحت پوشش بیمه قرار بگیرند. او اظهار کرد که امنیت این انبارها بسیار بالاست و برای نمونه، زمانی که از روابط عمومی بورس کالا درخواست کرده بود تا فرآیند تحویل فیزیکی سکه به سرمایه‌گذار را به صورت ویدئویی ثبت و منتشر کنند، به دلیل ملاحظات امنیتی، حراست اجازه چنین کاری را نداد.
در پایان کاظم‌زاده تاکید کرد: این انبارها کاملا ایمن هستند و مالکیت گواهی‌های سکه یا شمش طلا به طور کامل به خریدار یا صندوق تعلق دارد. او گفت: برای هر گواهی صادرشده، معادل دقیق آن دارایی فیزیکی در انبار موجود بوده و حتی در شمارش‌های فیزیکی نیز هیچ‌گونه مغایرتی گزارش نشده است. برای مثال اگر اعلام شود در یک انبار ۱۰هزار سکه وجود دارد، شمارش واقعی نیز دقیقا همین مقدار را نشان می‌دهد.
تناسب روش سرمایه‌گذاری با ویژگی‌های فردی؛ رویکردی منعطف در بازار طلا
ارشد در مورد انتخاب روش مناسب سرمایه‌گذاری گفت: یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید در تصمیم‌گیری‌ها در نظر گرفته شود، تفاوت‌های فردی و نگرش‌های ذهنی سرمایه‌گذاران است. او تاکید کرد که نمی‌توان یک نسخه واحد برای همه پیچید چراکه خاستگاه فکری، توانمندی‌های فنی و انتظارات افراد از سرمایه‌گذاری با هم تفاوت دارد. فعال بازار سرمایه و بازار طلا در توضیح این نکته به خاطره‌ای اشاره کرد و گفت: زمانی که به دنبال انتخاب مدرسه برای فرزندم بودیم، از والدین دانش‌آموزانی که مدرسه‌ای را ترک کرده بودند درباره دلایل نارضایتی‌شان پرس‌وجو کردیم. یکی از آنها از سختگیری بیش‌ازحد مدرسه گلایه داشت و دیگری معتقد بود که مدرسه کیفیت آموزشی مناسبی ندارد. این دو دیدگاه متضاد در مورد یک موضوع واحد، به خوبی نشان می‌دهد که برداشت‌ها و انتظارات افراد تا چه اندازه متفاوت است.
ارشد در ادامه افزود: همین قاعده در بازار طلا نیز صدق می‌کند. برای مثال، استفاده از صندوق‌های طلا ممکن است گزینه‌ای مناسب برای برخی باشد اما نه برای خانمی مسن که توانایی استفاده از رایانه یا پیگیری فرآیندهای دیجیتال را ندارد. او تاکید کرد: پیش از توصیه هر روش سرمایه‌گذاری باید شرایط، محدودیت‌ها و توانمندی‌های شخص بررسی شود تا بتوان به راه‌حلی متناسب دست یافت.
وی همچنین به مساله شفافیت قیمتی اشاره کرد و گفت: امروز نسبت به سال‌های گذشته، شفافیت در قیمت‌گذاری بسیار بیشتر شده است، هرچند که در بازار آزاد، گاهی این شفافیت می‌تواند گمراه‌کننده باشد. با این حال، به طور کلی می‌توان گفت حدود ۹۰درصد بازار را تحت پوشش قرار داده و مبنایی برای تصمیم‌گیری در اختیار افراد می‌گذارد اما در مقابل، برخی محدودیت‌های ساختاری مانند دامنه نوسان در صندوق‌های طلا نیز وجود دارد که در شرایط نوسان شدید قیمت، می‌تواند منجر به محدود شدن یا توقف معاملات شود. این موضوع برای افرادی که به دنبال نوسان‌گیری لحظه‌ای هستند، چالش‌برانگیز خواهد بود.
ارشد تصریح کرد: کسانی که به دنبال ورود و خروج سریع از بازار هستند یا نوسان‌گیری روزانه می‌کنند، احتمالا با ابزارهایی مانند صندوق‌های طلا سازگاری زیادی نخواهند داشت، چون این ابزارها انعطاف‌پذیری لازم را ندارند. با این حال، مزایایی چون امنیت ذخیره‌سازی دارایی را نمی‌توان نادیده گرفت. او افزود: برای برخی سرمایه‌گذاران، بازار کاغذی یا ابزارهای مشتقه سنتی می‌تواند گزینه‌ای مناسب‌تر باشد چون بدون درگیر شدن با فرآیند فیزیکی خرید و فروش طلا، می‌توانند به معاملات خود ادامه دهند.
او گفت: برای آن دسته از افراد که دغدغه اصلی‌شان امنیت و نگهداری دارایی است، ابزارهایی مانند گواهی سپرده سکه یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر طلا مزیت بیشتری دارند. این ابزارها عملا بار مسوولیت نگهداری و حفاظت از دارایی را به دوش نهادهای تخصصی می‌گذارند و سطح اطمینان بیشتری برای سرمایه‌گذار فراهم می‌کنند.
نقش صندوق‌های طلا در تعادل‌بخشی به بازار و کنترل هیجانات قیمتی
امیر صلح‌جو، مدیر صندوق طلای آتش فیروزه در مورد نقش صندوق‌های طلا در مدیریت هیجانات بازار گفت: معمولا در کف بازار، قیمت‌ها پایین‌تر از نرخ‌های رسمی است و بسیاری از سرمایه‌گذاران منتظرند تا قیمت سکه به سطح خاصی برسد تا وارد خرید شوند. او تاکید کرد که ما نیز دقیقا در همین سطوح قیمتی، مثلا وقتی سکه از ۷۴ به ۷۲میلیون تومان می‌رسد، اقدام به خرید می‌کنیم. به گفته او، در سامانه بورس کالا، معاملات شمش و سکه با قیمت‌هایی منطقی‌تر و شفاف‌تر انجام می‌شود که همین مساله باعث شده این بازار مرجع مناسبی برای کشف قیمت باشد.
وی همچنین با اشاره به وضعیت فعلی بازار صندوق‌های طلا اظهار کرد: ارزش بازار صندوق‌های طلا در حال حاضر حدود ۱۴۰همت است که این عدد بزرگ نشان می‌دهد این ابزار مالی می‌تواند پاسخگوی هر سطحی از نقدینگی باشد؛ چه برای سرمایه‌گذاران حقیقی خرد و چه برای نهادهای حقوقی با سرمایه‌های کلان. او تاکید کرد که برخلاف تصور برخی، صندوق‌های طلا به دلیل حجم بالا و ساختار حرفه‌ای‌شان نمی‌توانند جهت بازار را تغییر دهند یا باعث ایجاد حباب شوند.
صلح‌جو در ادامه به یکی از ریشه‌های سنتی حباب قیمتی در بازار طلا اشاره کرد و گفت: یکی از مهم‌ترین دلایل حباب در سکه، ناتوانی بسیاری از افراد در خرید شمش طلا بود. این موضوع باعث شد که عمده سرمایه‌گذاران به خرید سکه، به ویژه ربع‌سکه، روی بیاورند و همین تقاضای شدید باعث ایجاد حباب شد. به گفته او، رابطه مستقیمی میان وسع مالی خریداران و میزان حباب سکه وجود دارد. صندوق‌های طلا با فراهم کردن امکان خرید با مبالغ کم و بدون نیاز به تهیه فیزیکی سکه، توانستند این مشکل را تا حد زیادی برطرف کنند. سرمایه‌گذاران اکنون می‌توانند براساس ارزش ذاتی طلا، بدون پرداخت مازاد، وارد بازار شوند.
او همچنین به رفتار بازار در زمان تنش‌های اخیر بین ایران و اسرائیل اشاره کرد و گفت: پس از تشدید تنش‌ها، واحدهای صندوق‌های طلا با افت ۷ تا ۸درصدی روبه‌رو شدند، در حالی که قیمت جهانی طلا در حال افزایش بود. به گفته صلح‌جو، این واکنش بیشتر هیجانی و ناشی از تمایل سرمایه‌گذاران به تبدیل دارایی دیجیتال خود به دارایی فیزیکی بود. با این حال، این روند دیری نپایید و پس از مدتی، صندوق‌ها به ارزش ذاتی خود بازگشتند.
صلح‌جو در پایان خاطرنشان کرد: بزرگی و عمق بازار صندوق‌های طلا به گونه‌ای است که نوسانات ناشی از هیجانات کوتاه‌مدت دوام نمی‌آورد و معمولا شاهد بازگشت قیمت‌ها به تعادل و همگرایی با ارزش ذاتی هستیم.
