توسعه نامتوازن عدالت دیجیتال
جهان صنعت– توسعه فیبر نوری یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های ارتباطی کشور، سال‌هاست که در سطح وعده‌های تکراری، آمارهای گنگ و اقدامات ناهماهنگ متوقف مانده است. با وجود اعلام اهداف بلندپروازانه برای اتصال میلیون‌ها خانوار، واقعیت میدانی حاکی از عقب‌ماندگی، پراکندگی در اجرا و نبود یک رویکرد یکپارچه در این پروژه حیاتی است. زیرساختی که باید پایه تحول دیجیتال، دولت هوشمند، عدالت ارتباطی و رشد اقتصادی کشور باشد، هنوز درگیر کندی، موازی‌کاری و عدم شفافیت است. اجرای پروژه در سطح ملی با چالش‌های متعددی مواجه بوده است؛ از جمله نبود سیاستگذاری روشن، ضعف نهادهای تنظیم‌گر، بی‌انگیزگی بخش‌خصوصی و سردرگمی در تامین مالی. مسوولان بارها از پیشرفت سخن گفته‌اند اما شاخصی برای ارزیابی صحت این اعداد و درصدها وجود ندارد. همین فقدان شفافیت باعث شده اعتماد عمومی نسبت‌به اثربخشی و واقعی‌بودن پروژه به‌شدت کاهش یابد. در بسیاری از مناطق کشور، به‌ویژه مناطق محروم و روستاها، هیچ اثری از توسعه فیبر نوری دیده نمی‌شود. این در حالی است که همین مناطق بیشترین نیاز را به دسترسی پایدار و پرسرعت اینترنت دارند. شکاف دیجیتال روزبه‌روز عمیق‌تر شده و زیرساخت‌های معیوب کنونی حتی در شهرهای بزرگ نیز توان پاسخگویی به نیازهای کاربران را ندارند. کندی در توسعه، ضعف خدمات پس از نصب، قیمت‌گذاری غیرمنصفانه و عدم رقابت سالم میان اپراتورها، تصویری ناامیدکننده از وضعیت فعلی ترسیم می‌کند. در غیاب برنامه‌ای منسجم و قابل سنجش، روند فعلی نه‌تنها به توسعه پایدار کمک نمی‌کند بلکه فرصت‌های اقتصادی، فناورانه و آموزشی کشور را به حاشیه می‌راند. کشورهای منطقه با سرعت در حال سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فیبر نوری هستند اما ایران هنوز درگیر نقشه‌راه‌های مبهم و اجرای ناقص است. ادامه این وضعیت یعنی عقب‌ماندن از مسیر جهانی فناوری و تشدید فاصله دیجیتال داخلی. اگر بازنگری جدی در سیاست‌ها، ساختارهای اجرایی و نظام پاسخگویی انجام نشود، پروژه فیبر نوری نیز مانند بسیاری از طرح‌های دیگر، در چرخه‌ای از وعده‌ها و نیمه‌کاره‌ماندن گرفتار خواهد شد. آینده دیجیتال کشور، بدون زیرساختی پایدار و فراگیر، عملا ممکن نیست.
وضعیت فعلی فیبرنوری در تهران
با این حال مدیر مخابرات استان تهران در نشست خبری که روز گذشته برگزار شد، اظهار کرد: درحال حاضر حدود ۲۵۲هزار و ۳۰۰فیبر ما در خانه مردم است که از این تعداد حدود ۴۶هزار فیبر فقط سرویس تلفن دارد و حدود ۲۲۰هزار دیتا از ما گرفته‌اند. ۲۲هزار باکس در نقاط مختلف داریم که تقریبا یک‌میلیون و ۷۰هزار فیبر تا محل مشترک سرویس می‌دهد. در زمینه پروژه هزار تار باید گفت حدود ۳۰درصد پیشرفت داشته‌ایم و ۷۰درصد از پروژه عقب هستیم که دلایل متعددی داشته است.
علی ملک جعفریان افزود: مشکل اساسی که در واگذاری فیبرنوری در برخی برج‌ها پیش می‌آید، عدم اجازه برخی هیات‌مدیره است بنابراین چنین موانعی باعث می‌شود کار کند پیش برود که در مخابرات تهران تلاش می‌کنیم کار فیبرکشی انجام شود اما مکان‌هایی هستند که فیبرکشی کند پیش می‌رود. او گفت: شهرک‌های صنعتی تقریبا دو سال است که همه فیبر دارند. درواقع حدود ۳۲شهرک صنعتی دولتی داریم که کار فیبر آنها انجام شده البته تعدادی شهرک صنعت خصوصی داریم که حدود ۳۰ الی ۴۰درصد کار فیبرکشی آن انجام شده است. تلاش می‌کنیم استانداردهای خود را بهتر کرده و کیفیت ارایه فیبر افزایش یابد. در حال حاضر در استان تهران ۵۵درصد محتوا در داخل کشور تولید می‌شود.
چالش‌های توسعه زیرساخت‌ها
مدیر مخابرات استان تهران درباره افزایش قیمت بسته‌ها توضیح داد: قیمت بسته‌ها افزایش پیدا نکرده است اما طبیعتا زمانی‌که حجم بیشتر می‌شود، هزینه پرداختی هم بیشتر می‌شود بنابراین فقط حجم بسته عوض شده است. ملک جعفریان همچنین درباره وضعیت شبکه اینترنت و سرعت آن و شکایات مردمی از کاهش سرعت اینترنت تصریح کرد: این مشکل به‌صورت عمده به محدودیت‌های فنی و سیاست‌های کشور بازمی‌گردد. البته تست‌های سرعت نشان می‌دهد که در بیشتر موارد سرعت اینترنت در تهران مناسب است و مشکلات عمده ناشی از دستگاه‌های کاربر یا مشکلات موقتی شبکه است. او با بیان اینکه وضعیت و چالش‌های توسعه زیرساخت‌های مخابراتی و اینترنت فیبرنوری در تهران و مناطق اطراف بیشتر به مشکلاتی در فرآیند دریافت مجوزهای لازم از سوی مشتریان و دستگاه‌های مختلف بر‌می‌گردد، تشریح کرد: در ماه‌های ابتدایی سال که شهرداری همکاری‌هایی داشت روند توسعه سرعت گرفت اما هنوز مشکلاتی مانند خرابی‌های شبکه و نیاز به اصلاحات وجود دارد که زمان‌بر است.
مدیرعامل شرکت مخابرات استان تهران گفت: مقایسه‌ای با قیمت‌های جهانی در کشورهای دیگر مانند عراق، امارات و عربستان صورت گرفته که نشان می‌دهد هزینه اینترنت در ایران نسبتا پایین است اما با توجه به توسعه فناوری‌هایی مانند نسل پنجم اینترنت، نیاز به زیرساخت‌های قوی‌تر و هزینه‌های بیشتر احساس می‌شود. به‌گفته ملک جعفریان هدف‌گذاری برای پایان سال، افزایش سرعت و پوشش اینترنت در تهران و مناطق مختلف است و برنامه‌هایی برای توسعه فناوری‌هایی مانند 5Gشبکه مس جایگزین فیبر در حال پیگیری است. در مجموع، توسعه زیرساخت‌های مخابراتی و اینترنت در تهران نیازمند همکاری‌های بیشتر، اصلاحات ساختاری و سرمایه‌گذاری‌های گسترده است تا بتواند پاسخگوی نیازهای روزافزون مردم و فناوری‌های نوین باشد. او در پایان درباره هزینه استفاده از فیبرنوری برای متقاضیان اظهار کرد: هزینه یک مودم حدود ۲میلیون تومان و هزینه داخلی فیبر حدود ۵/۱میلیون تومان است و در مجموع هزینه نصب و تجهیزات به حدود ۵/۳میلیون تومان می‌رسد که بعضی مودم‌ها تا ۱۰میلیون تومان نیز قیمت دارند.
مردم به‌دلیل قیمت بالا از فیبرنوری استقبال نمی‌کنند
از سوی دیگر عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس با بیان اینکه پوشش اینترنت در کشور هم به لحاظ کیفیت و هم سرعت ضعیف‌تر شده است، گفت: قرار بود با توسعه فیبر نوری نسبت‌به ارتقای کیفیت اینترنت اقدام شود اما به‌دلیل قیمت بالا، مردم از خدمات این بخش استقبال نکردند. روح‌الله عباس‌پور در واکنش به گلایه مردم از کاهش شدید کیفیت و سرعت اینترنت، توضیح داد: این کمیسیون از وزیر ارتباطات دعوت کرد تا با حضور در نشست کمیسیون در این رابطه پاسخگو باشد. آقای‌هاشمی با اشاره به اینکه در حال بررسی مجدد وضعیت اینترنت در نقاط مختلف کشور هستند، اذعان کرد که کیفیت و سرعت اینترنت کاهش پیدا کرده است.
در نهایت پروژه توسعه فیبر نوری در ایران، صرفا یک برنامه عمرانی نیست بلکه آزمونی استراتژیک برای سنجش ظرفیت حکمرانی دیجیتال کشور محسوب می‌شود. آنچه امروز در قالب تاخیرهای مکرر، اجرای جزیره‌ای و خروج بخش‌خصوصی از میدان دیده می‌شود، نه به کمبود دانش فنی بازمی‌گردد و نه به نبود منابع بلکه نشانه‌ای از ضعف در مدل‌های سیاستگذاری، عدم وجود نهاد رگولاتوری مقتدر و غیبت یک پارادایم توسعه‌محور در سطح کلان است. در دنیای امروز زیرساخت ارتباطی نه‌صرفا حامل داده بلکه حامل فرصت‌های ملی است. کشوری که نتواند مسیر انتقال اطلاعات را با سرعت، پایداری و عدالت برقرار کند، ناگزیر در لایه‌های بالاتر توسعه- از هوش‌مصنوعی تا شهرهای هوشمند – هم به حاشیه رانده خواهد شد. در چنین شرایطی، ادامه رویکرد فعلی نه‌تنها موجب اتلاف منابع و افزایش نابرابری دیجیتال خواهد شد بلکه فرصت جذب سرمایه‌گذاری، رشد اقتصادی و تقویت امنیت سایبری کشور را نیز به‌شدت تضعیف می‌کند. موفقیت این پروژه، نه‌فقط برای دسترسی سریع‌تر به اینترنت بلکه برای بازسازی ستون فقرات تحول دیجیتال در ایران حیاتی است.
