تغییر ابرروندها در بورس ایران

امیرعلی امیرباقری، تحلیلگر بازار سرمایه

به طور کلی رخدادی که همزمان با جنگ ۱۲‌روزه و پس از آن به وقوع پیوست در سال‌های گذشته بی‌سابقه بوده و می‌توان آن را اتفاقی نو در فضای سیاسی و اقتصادی کشور دانست؛ موضوعی که طبیعتا واکنش‌ها و تدابیر ویژه خود را می‌طلبید. روشن است که این اتفاق در حوزه کلان سیاسی تا حدی مسیر ابرروندها را تغییر داده و به تبع آن روندهای خرد نیز تحت تاثیر قرار گرفته‌اند. از همین‌رو نباید انتظار داشت که در شرایط بحرانی بازار سرمایه بتواند مسیر صعودی خود را با همان استحکام پیشین ادامه دهد. با این حال سازمان بورس نیز منفعل عمل نکرد و توانست تا حد قابل قبولی خود را با شرایط تطبیق دهد.

این نکته قابل تاکید است که چنین رویدادی برای نخستین‌بار در ایران و فضای سیاسی کشور رخ داده است اما تجربه به‌دست‌آمده می‌تواند در آینده در صورت وقوع شرایط مشابه به بهبود عملکرد و مدیریت وضعیت کمک کند. در سایر بازارهای جهانی مکانیسم‌هایی از پیش تعیین‌شده در آیین‌نامه‌های معاملاتی وجود دارد تا در شرایط بحران مسیر مشخصی برای مدیریت وضعیت وجود داشته باشد و تصمیم‌گیری‌ها تحت‌تاثیر نگاه سلیقه‌ای قرار نگیرد.

به عنوان نمونه در بورس آمریکا «مدارشکن‌ها» تعریف شده‌اند. به این معنا که اگر شاخص ریسک از سطحی مشخص فراتر رود، این مکانیسم‌ها فعال می‌شوند و روند معاملات را دستخوش تغییر کرده و با ایجاد وقفه از تعمیق بحران جلوگیری می‌کنند بنابراین در کنار وجود چنین آیین‌نامه‌هایی لازم است منابع کافی نیز در اختیار باشد تا بتوان در مواقع بحرانی با بهره‌گیری از ابزارهای تکنیکالی و فاندامنتالی از بازار حمایت کرد.

در مجموع باید پذیرفت ابرروندها در کشور ما هنوز در شرایط پایدار و مناسبی قرار ندارند و عملکرد افراد نیز تنها در زمان ثبات قابل ارزیابی دقیق است. از این‌رو نمی‌توان صرفا براساس وضعیت کنونی عملکرد اشخاص را داوری کرد. با این حال درباره ریاست فعلی سازمان بورس باید گفت اقدام ویژه یا چشمگیری در دوره مدیریت وی مشاهده نشده و کارنامه او بیشتر خنثی بوده است. مهم‌ترین وظیفه‌ای که برعهده سازمان بورس قرار دارد، فرهنگ‌سازی پیش از ورود ابزارهای مالی جدید به بازار سرمایه است. بسیاری از کارشناسان درباره ابزارهایی مانند آپشن صحبت کرده‌اند اما واقعیت این است که پیش از هر اقدامی باید زیرساخت‌ها و فرهنگ لازم در بازار ایجاد شود تا این ابزارها بتوانند نقش واقعی خود را ایفا کنند.