تداوم فعالیت‌های اقتصادی و افزایش تاب‌آوری روانی جامعه
سعید جلالیان، مدیر تداوم کسبوکار گروه مدیا
در شرایطی که کشور در حال دفاع از جنگ تحمیلی رژیم صهیونی است، به‌منظور پیشگیری از بی‌ثباتی فعالیت‌های اقتصادی و فشارهای اجتماعی ناشی از کاهش تاب‌آوری روانی-اجتماعی، کسبوکارها هم می‌توانند همچون مردم و دولت در دفاع از این مرز و بوم نقش خود را مبتنی‌بر مفاهیم مسوولیت اجتماعی ایفا کنند. در این بین شرکت‌هایی که در حوزه فناوری اطلاعات (IT) و ارتباطات فعالیت می‌کنند با چالش‌های بیشتری نسبت‌به دیگر صنایع مواجه هستند که می‌توان به کاهش شدید تقاضا از سوی مصرف‌کننده نهایی، اختلال در فرآیند واردات و زنجیره تامین کالا، وقوع نوسانات شدید ارز، مشکلات در گمرک، ترخیص و حمل‌ونقل کالاها، محدودیت دسترسی به خدمات اینترنت و زیرساخت‌های مخابراتی و ارتباطی که منجر به عدم ارتباط با ذی‌نفعان بین‌المللی می‌شود اشاره کرد. از طرف دیگر بار روانی و اجتماعی تحولات کنونی فراتر از حوزه سیاسی و امنیتی به زندگی روزمره مردم فشار خواهد آورد. در چنین شرایطی، پرسش مهمی که طرح می‌شود این است که کسبوکارها چگونه می‌توانند در شرایط کنونی به وظیفه اصلی خود یعنی تداوم تولید، تامین و درآمدزایی ادامه دهند؟ همچنین نقش راهبردی و اخلاق‌محور کسبوکارها در حفظ آرامش، انسجام و پایداری روانی-اجتماعی جامعه چیست؟ در این نوشتار، با تمرکز بر شرکت‌های حوزه فناوری و تامین و تولیدکننده محصولات فناوری که نقش مهمی در تداوم ارتباطات در کشور را دارند به نقش‌آفرینی آنها در شرایط کنونی پرداخته می‌شود.
تداوم فعالیت‌های اقتصادی کسبوکار
شرکت‌ها می‌توانند اقدامات سه مرحله‌ای تداوم کسبوکار را در شرایط فعلی با توجه به زمانبندی اجرا در دستور کار خود قرار دهند.
مرحله اول (کوتاه‌مدت): مدیریت بحران از طریق اجرای طرح واکنش اضطراری با هدف بقا و حفاظت از منابع مهم است. اقدامات کلیدی شامل تشکیل کمیته مدیریت بحران با حضور مدیرعامل و مدیران ارشد و تصمیم گیری‌های سریع پس از ارزیابی ریسک‌ها صورت دهند. به عنوان مثال مکان‌های ایمن در شرکت شناسایی و اقدامات جابه‌جایی و تخلیه پس از حصول اطمینان صورت پذیرد و نسبت‌به حفظ ایمنی زیرساخت‌های کسبوکار اطمینان حاصل کنند. درخصوص دیتاسنترها یا سرورها ترجیحا از سرورهای ابری خارجی برای حفظ اطلاعات حیاتی استفاده شود، همچنین نسبت به وضعیت پرسنل از نظر انجام فعالیت‌ها به‌صورت دورکاری با هدف حفظ سلامت جسمی و روحی پرسنل تصمیم‌گیری صورت پذیرد و در زمان شرایط جنگی از طریق حفظ ارتباط با کارکنان حتی به صورت غیررسمی این موضوع را مورد توجه قرار دهند و در صورت امکان با تعیین وام‌های کوتاه‌مدت اضطراری در جهت حمایت از افراد اقدام کنند. حتما نسبت به آخرین وضعیت فروش و خریدهای مشتریان کسب اطلاع کنند. در نهایت از طریق مذاکره با ذی‌نفعان همچون بانک‌ها، تامین‌کنندگان و… و ارسال نامه رسمی نسبت به تعلیق بدهی‌ها، اقساط پرداختنی اقدام و همزمان جهت وصول مطالبات از مشتریان و افزایش نقدینگی مذاکرات فوری را در دستور قرار دهند.
مرحله دوم (میان‌مدت): هدف این مرحله ادامه فعالیت‌ها به‌صورت محدود برای حفظ حداقل‌ها و پیشگیری از انحلال و استمرار جریان نقدینگی است. اقدامات کلیدی که می‌توان در این مرحله انجام داد بازطراحی موقت مدل کسبوکار، حفظ ارتباط با مشتریان وفادار، استفاده از زیرساخت‌های دیجیتال جایگزین، پایین آوردن نقطه سر به سر کالاست. در صورت امکان تبدیل خدمات حضوری به آنلاین را در کسبوکار پیاده‌سازی کنند. تولید کالاهای مرتبط با شرایط جنگی (به عنوان مثال پاوربانک، باتری، چراغ قوه و…) در اولویت قرار دارد. خدمات پشتیبانی از سایر کسبوکارها یا دولت (در قالب پیمانکاری اضطراری) در اولویت همکاری اقتصادی قرار داده می‌شود. اطلاع‌رسانی از وضعیت شرکت به شکل شفاف، پیشنهاد خدمات یا محصولات با شرایط ویژه و راه‌اندازی کانال‌های فروش سیار، یا همکاری مراکز محلی را طرح‌ریزی کنند. برای ارتباط با مشتریان از پیام‌رسان‌های امن و فیلترنشده استفاده کنند. از درگاه‌های پرداخت جایگزین و امن برای تسهیل در امر پرداخت استفاده کنید. جهت مدیریت هزینه به کاهش معنادار هزینه‌ها از جمله هزینه اجاره، کاهش منابع غیرضرور برنامه‌ریزی شود. در پرداخت حقوق یا تبدیل قراردادهای رسمی به پروژه‌ای با رعایت حفظ حقوق کارکنان انعطاف‌پذیری به خرج دهند.
مرحله سوم (بلندمدت): بازسازی تدریجی و برگشت به بازار با هدف بازآفرینی برند، تنوع‌بخشی و تطبیق با نظم نوین است. اقدامات کلیدی همچون ارزیابی بلندمدت اثرات جنگ، سرمایه‌گذاری روی مزیت‌های نسبی جدید، ورود به بازارهای خارج از کشور یا دیجیتالی و در نهایت برندسازی مجدد را در دستور کار خود قرار دهند. در این مرحله حتما میزان از دست رفتن سهم بازار، مشتری، منابع انسانی، اعتبار برند مورد بررسی دوره‌ای قرار دهند. نسبت به بازسازی منابع (مالی، انسانی، فنی) برنامه ریزی شود. اگر تقاضاها در جامعه درحال تغییر است، باید کسبوکار هم تغییر جهت را در دستور قرار دهند (مثلا نیاز به امنیت، آموزش، ارتباطات، انرژی مستقل و پرتابل)، درخصوص توسعه خدمات B2B برای کمک به سایر کسبوکارها در بازسازی فعالیت برنامه‌ریزی کنند. جهت فعالیت به‌صورت فروش آنلاین یا از طریق نمایندگی در خارج از کشور اقدامات اولیه انجام گیرد. در نهایت از طریق ارسال پیام‌های همدلی به مردم نسبت به تقویت تصویر ذهنی برند برنامه‌ریزی کنند.
افزایش تاب‌آوری روانی- اجتماعی جامعه با مشارکت کسبوکارها
از طرفی دیگر حفظ کسبوکارها صرفا به تداوم تامین و تولید یا سودآوری وابسته نیست بلکه به میزان مسوولیت‌پذیری اجتماعی آن در قبال جامعه بستگی دارد. در بخش دوم به اقدامات کسبوکارها در جهت افزایش تاب‌آوری روانی-اجتماعی جامعه پرداخته شده است. نقش‌آفرینی از درون سازمان، عرضه محصولات برای شرایط جنگی و بحرانی و اقدامات برون‌سازمانی با اثرگذاری گسترده را می‌توان پیشنهاد داد. این اقدامات را می‌توان از نظر زمانبندی در بازه زمانی کوتاه‌مدت اجرایی کرد.
درخصوص نقش‌آفرینی از درون سازمان از طریق حمایت از طرح‌های مشارکت‌گونه به‌صورت داوطلبانه در حوزه‌های آموزشی توسط کارشناسان و تکنسین‌های کسبوکار فعالیت‌های مفیدی را پیاده‌سازی کرد. نسبت به پایش سلامت روان تیم‌ها و تدوین برنامه‌های جبرانی برای کارکنان آسیب‌دیده را در دستور قرار داد. تخصیص بودجه مشخص به مسوولیت اجتماعی در شرایط بحران و تعامل با دولت، سازمان‌های مردم‌نهاد و رسانه‌ها برای طراحی اقدامات مشترک برنامه‌ریزی کرد.
درخصوص محصولات برای شرایط جنگی و بحرانی، طراحی محصولاتی همچون پاوربانک با دوام بالا برای امدادگران و مناطق فاقد برق، ساخت تجهیزات صوتی- تصویری برای استفاده در پناهگاه‌ها یا مراکز عمومی امن، ارائه تبلت‌های آفلاین با محتوای آموزشی برای کودکان مناطق درگیر جنگ، تولید ابزارهای ارتباطی بلوتوث‌محور برای شرایط قطع اینترنت را می‌توان برنامه‌ریزی کرد. درخصوص اقدامات برون‌سازمانی با اثرگذاری گسترده، آموزش و اشتغالزایی در مناطق جنگ‌زده، راه‌اندازی مراکز مونتاژ محلی با آموزش جوانان بومی، ایجاد شغل‌های حمایتی برای زنان سرپرست خانوار در این مناطق را برنامه‌ریزی کنید. در نهایت از طریق روایت‌سازی مثبت و امیدساز با انتشار داستان‌های موفقیت کارکنان یا مشتریان در بحران، تولید محتوای الهام‌بخش با همکاری هنرمندان یا روانشناسان اجتماعی و راه‌اندازی کمپین‌های شبکه اجتماعی با پیام‌های امیدبخش در جهت پایداری روان اجتماعی جامعه گام نهاد.
در شرایط جنگی شرکت‌هایی که بتوانند به درستی نقش انسانی، اخلاقی و اجتماعی خود را ایفا کنند نه‌تنها گرفتار فروپاشی در شرایط بحرانی همچون جنگ تحمیلی نمی‌شوند بلکه در ذهن و قلب مردم به عنوان نماد تاب‌آوری، نوآوری و امید ثبت خواهند شد. در مسیر افزایش تاب‌آوری روانی- اجتماعی کشور نمی‌توان تنها از دولت‌ها انتظار داشت. کسبوکارها، به‌‌ویژه در حوزه‌هایی که با فناوری و ارتباطات سروکار دارند، باید با جسارت وارد میدان شده و آینده‌ای انسانی‌تر را رقم بزنند. این یک مسوولیت نیست، یک فرصت تاریخی برای بازتعریف نقش کسبوکارها در اقتصاد ایران محسوب می‌شود.
