تاریخچه صنعت موشکی ایران و تأثیرات جنگ بر آن
جهان صنعت، صنعت موشکی ایران حاصل چهار دهه سرمایه‌گذاری علمی، تجربه‌ی میدانی و رهبری هوشمندانه است. از نخستین تلاش‌ها در تیپ موشکی حدید تا عملیات‌های دقیق «وعده صادق» و «لیله‌القدر»، این مسیر نشان داده است که قدرت بازدارندگی جمهوری اسلامی نه یک شعار، بلکه نتیجه‌ی پیوستگی جهاد علمی و نظامی است.
۸ سال دفاع مقدّس نشان داد که جمهوری اسلامی ایران علاوه بر نیروی زمینی و دفاعی سنتی، نیازمند ابزاری بود که توان عمل در عمق راهبردی دشمن را داشته باشد. ایران با تهدیدات ناشی از همسایگان و مداخلات منطقه‌ای مواجه بود و بنابراین ساختار دفاعی‌اش نیازمند توان‌های فراتر از زمین بود؛ توان‌هایی که هم حوزه‌ی هوا را شامل شود و هم فضا و موشک؛ در این شرایط، ساختار نیرویی که بتواند مأموریت‌های هوایی، فضایی، موشکی و پدافندی را در زیر چتر واحدی گرد آورد، پدید آمد..
با گسترش حملات رژیم بعث به شهرهای ایران در سال ۱۳۶۳و در ایامی که شعار «موشک جواب موشک» از سوی مردم سر داده می شد، در سپاه مقدماتی برای تشکیل مجموعه‌ای جدید برای اقدامات موشکی در حال شکل گیری بود و در نهایت نیز همزمان با آغاز پنجمین سال دفاع مقدس، در پائیز همان سال مجموعه‌ای به نام «تیپ موشکی حدید» با حضور در سپاه شکل گرفت. این تیپ توسط امیرعلی حاجی‌زاده که آن روزها افسر جوانی از یگان توپخانه سپاه بود، در غیاب افسران جوانی از جمله حسن طهرانی مقدم- فرمانده وقت توپخانه سپاه- که برای فراگیری آموزش‌های لازم درباره موشک به سوریه رفته بودند، راه‌اندازی شد تا با بازگشت افسران آموزش دیده موشکی به کشور، زمینه‌ی لازم برای آغاز فعالیت اولین تیم موشکی سپاه فراهم باشد.
آغاز دستیابی به فناوری موشکی
پس از شکل گیری این تیپ اقدامات اولیه در زمینه دستیابی به فناوری موشکی در کشور آغاز شد؛ محسن رفیقدوست وزیر وقت سپاه در این زمینه می‌گوید که «زمانی‌که من برای اولین بار از لیبی قول موشک را گرفتم، طهرانی‌مقدم و حاجی‌زاده را برای آوردن این موشک‌ها به لیبی اعزام کردم؛ وقتی آنها موشک‌ها را به فرودگاه آوردند، یکی از موشک‌ها را از من گرفتند تا با مهندسی معکوس، موشک تولید کنند.»
با تشکیل نیروی هوایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سال ۱۳۶۴ با حکم امام خمینی (ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی، فعالیت های موشکی در قالب یگان‌های موشکی سپاه به مسئولیت طهرانی مقدم و همچنان تحقیقات خود را درباره ساخت موشک و راکت ادامه داد؛ فعالیت این یگان‌ها تا سال ۱۳۸۸ و صدور فرمان آیت الله سید علی خامنه‌ای فرماندهی کل قوا مبنی بر ادغام این یگان‌ها و نیروی هوایی سپاه و تشکیل نیروی هوافضای سپاه به فرماندهی حاجی زاده ادامه یافت؛ طهرانی مقدم نیز از سال ۱۳۸۵ به عنوان رئیس سازمان جهاد خودکفایی سپاه اقدامات تحقیقاتی و توسعه‌ای در زمینه فناوری موشکی را پیگیری کرد. با تلاش‌های طهرانی مقدم و همرزمان او در حوزه موشکی، در دهه‌ی هشتاد، ایران توانست به فناوری کامل موشکی دست یابد.
سرلشکر پاسدار محمدعلی جعفری فرمانده سپاه طی سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۸، در گفت‌وگویی که طی روزهای اخیر انجام داده است، به ارائه توضیحاتی درباره دستیابی ایران به توانمندی موشکی پرداخت و گفت که «از گذشته معلوم بود که وقتی با آمریکا یا حتی اسرائیل می‌جنگیم، بحث جنگ زمینی مطرح نیست؛ به عبارت دیگر آنها جرات و توان جنگ زمینی را نداشتند و می‌دانستند که اگر کار به جنگ زمینی برسد، قطعاً شکست خورده قطعی هستند؛ [بر همین اساس] فناوری که می‌توانستیم و قابل دسترس بود و زمینه‌های آن از زمان جنگ فراهم شده بود، موشکی و پهپادی بود. نیروی هوافضای سپاه با هدایت مقام معظم رهبری تمرکز خود را بر این ۲ حوزه گذاشت؛ [حرکت در این مسیر] بعد از جنگ از سال‌های ۷۰ [آغاز شد] و اوج آن از سال‌های۸۰ و ۸۵ به این طرف شروع شد؛ وقتی ما فناوری موشکی را به دست آوردیم از سال‌های ۸۶ دستیابی به انواع آن و پیشرفت و رسیدن به لبه تکنولوژی در بحث موشکی را آغاز کردیم و این توانمندی در دهه ۹۰ به اوج خود رسید؛ در این دهه ما به تکنولوژی نقطه زنی و دقت موشکی دست یافتیم.»
نخستین عملیات موشکی
جعفری در این گفت‌وگو همچنین جزئیاتی از نخستین عملیات موشکی نیروهای مسلح را روایت کرد؛ او گفت: اولین بار بعد از حمله داعش به مجلس باید از داعش انتقام می‌گرفتیم؛ نیروی قدس و حاج قاسم با داعشی‌ها درگیر بودند و ضربه‌های زمینی به آنها وارد کردند، اما لازم بود که یک حرکت بزرگتری انجام شود و انتقام این حمله و گستاخی گرفته شود؛ همان سال‌ها بود که ما به [تکنولوژی] نقطه زنی موشک‌ها رسیده بودیم؛ تا آن زمان این دستاورد فقط در رزمایش‌ها آزمایش شده بود، اما عملیاتی نشده بود. محضر رهبری پیشنهاد دادیم که مقر داعشی‌ها را در خاک سوریه با موشک بزنیم؛ ایشان درباره فاصله این نقطه با شهر پرسیدند که ما گفتیم حدوداً ۴۰۰ الی ۵۰۰ متر فاصله دارد، اما ایشان در ابتدا اجازه ندادند چون اطمینان نداشتند و فرمودند که ممکن است به شهرها برخورد کند؛ من به ایشان اطمینان دادم و گفتم که تضمین می‌کنم که به شهر نخورد و در نهایت مجوز ایشان را گرفتیم.
در جریان این عملیات ۵ الی ۶ موشک به مقر داعش که در فاصله‌ای قریب به هزار کیلومتر از محل شلیک بود، زدیم که از این تعداد ۴ موشک دقیقاً به ساختمان اصابت کرد و ۲ موشک دیگر نیز با فاصله‌ای کمتر اصابت کرد و شهر نیز آسیبی ندید؛ این برای نخستین بار بود که توانمندی و قدرت موشکی و نقطه زنی موشک‌های ایران به دنیا اثبات شد.»
اشاره‌ی سرلشکر جعفری به عملیات «لیله‌القدر» است که شامگاه ۲۸ خرداد ۱۳۹۶ از سوی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی انجام شد و پایگاه‌ها و مقر داعش در دیرالزور سوریه مورد حمله قرار گرفت. این عملیات در پی جنایت تروریستی ۱۷ خردادماه ۹۶ تروریست‌های تکفیری در تهران که به شهادت ۱۸ تن از مردم مظلوم و روزه دار و مجروحیت جمعی دیگر از هموطنان عزیز منجر شد، صورت گرفت و طی آن تعدادی موشک میان‌برد زمین به زمین از پایگاه‌های موشکی نیروی هوافضای سپاه در استان های کرمانشاه و کردستان، تروریست‌های تکفیری را هدف ضربات مهلک و کوبنده قرار داد.
اولین موشک بومی
با تلاش‌های بی وقفه طهرانی مقدم و همرزمانش، ایران در سال ۱۳۶۶ موفق شد تا «نازعات» را به عنوان نخستین موشک بومی خود به تولید برساند تا از کشوری که در ابتدای جنگ تحمیلی فاقد هر نوع موشک بود و در ادامه‌ی این جنگ توانسته بود که صرفاً چند موشک و راکت از دیگر کشورها وارد کند، به عنوان یک تولید کننده موشک از جنگ خارج تبدیل شود. پس از پایان جنگ تحمیلی ۸ ساله، سپاه پاسداران توانست طی ۳ دهه فعالیت بی وقفه و تمرکز طهرانی مقدم، حاجی زاده و هم‌رزمان‌شان برای دستیابی به ابعاد مختلف فناوری موشکی، از تولید «نازعات» با بردی در حدود ۱۰۰ کیلومتر با ویژگی های محدود، طی ۳ دهه تلاش و ممارست به انواع موشک‌های بومی، با بردهای و سوخت‌های متنوع، از موشک‌های شهاب گرفته تا سجیل، فاتح، فتاح و خیبر(خرمشهر ۴) که بردی بالغ بر ۲ هزار کیلومتر دارد و نمادی از جهش در فناوری موشکی است، دست یابد.
گرچه بعد از نخستین عملیات موشکی در سال ۱۳۹۶ تا سال ۱۴۰۴ عملیات‌های موشکی بسیاری از جمله «شهید سلیمانی»، «وعده صادق یک» و «وعده صادق ۲»انجام شد، اما جنگ تحمیلی ۱۲ روزه رژیم صهیونیستی علیه ایران که طی روزهای ۲۳ خرداد تا ۳ تیر سال جاری به وقوع پیوست، یکی از نقاط عطف در بازنمایی توانمندی دفاعی و موشکی جموری اسلامی ایران بود. در این جنگ، حملات ارتش رژیم صهیونیستی به خاک ایران با واکنش سریع و گسترده‌ی نیروهای مسلح در قالب عملیات «وعده صادق ۳» مواجه شد و ایران با به‌کارگیری توان موشکی، عملیات پهپادی و دفاع هوایی، پیام بازدارندگی خود را به مخاطبان منطقه‌ای و بین‌المللی خود مخابره کرد.
یکی از محورهای مهم در این جنگ، خودنمایی توان موشکی ایران بود؛ از ساعات ابتدایی این جنگ، ایران طرح‌های دفاعی و موشکی آماده‌ای داشت که بلافاصله پس از حملات دشمن، موشک‌ها و پهپادها وارد عمل شدند؛ این واکنش سریع موجب امیدآفرینی و غرور مردم ایران و کشورهای منطقه شد و نشان داد که ایران توانسته است سامانه‌های بازدارندگی خود را در عمل اثبات کند. شلیک بیش از۵۰۰ موشک از ایران به سمت اراضی اشغالی طی این جنگ در بعد بین‌المللی نیز موجب شکسته شدن هزمونی قدرت رژیم صهیونیستی و حامیانش شد؛ چراکه آنها با وجود سامانه‌های پیشرفته دفاعی، نتوانستند مانع حملات قاطع، بی وقفه و موثر ایران شوند.
پدر موشکی ایران
شهید حسن طهرانی مقدم ۲۱ آبان ۱۳۹۰ در حادثه‌ای که در جریان تحقیقات در زمینه سوخت موشک در یک مرکز تحقیقاتی رخ داد، به شهادت رسید. در همین راستا نیز به پاس قدردانی از خدمات این فرمانده موشکی که از او به عنوان «پدر موشکی ایران» یاد می‌شود، روز ۲۱ آبان به عنوان «روز هوافضای سپاه» نامگذاری شده است؛ این روز، یادآور مجاهدت و فداکاری مردانی است که امنیت امروز ایران را با تلاش علمی و جهادی خود رقم زدند؛ فرماندهانی چون سردار شهید حسن طهرانی‌مقدم و سردار شهید امیرعلی حاجی‌زاده که در جریان جنگ تحمیلی ۱۲ روزه به شهادت رسید؛ هر یک نقشی بی‌بدیل در شکوفایی توان دفاعی و موشکی کشور داشتند.
شهید طهرانی‌مقدم با نبوغ و ایمان خود، سنگ‌بنای فناوری موشکی ایران را در سال‌هایی گذاشت که تحریم و تهدید همه‌جانبه علیه کشور وجود داشت. او با تکیه بر دانش بومی و روحیه‌ی جهادی، راهی را آغاز کرد که بعدها به تولید موشک‌های پیشرفته و نقطه‌زن انجامید.
سردار حاجی‌زاده نیز ادامه‌دهنده‌ی همان مسیر روشن، با نگاهی راهبردی و باوری عمیق به خودکفایی، توانست نیروی هوافضای سپاه را به یکی از ارکان اصلی بازدارندگی کشور تبدیل کند. او در کنار کار علمی و فنی، پرورش‌دهنده‌ی نسلی از متخصصان جوان بود که امروز ادامه‌دهنده‌ی راه او هستند. سردار سید حسین موسوی که سال‌ها در کنار این دو فرمانده بزرگ در طراحی و اجرای طرح‌های راهبردی موشکی نقش‌آفرین بود، پس از شهادت سردار حاجی‌زاده، به‌عنوان فرمانده نیروی هوافضای سپاه منصوب شد تا با همان روحیه‌ی جهادی و نگاه انقلابی، مسیر آنان را با قدرت ادامه دهد و روند توسعه‌ی موشکی کشور بدون وقفه پیش برود.
ایسنا
