برنده نبرد بودجهای
محمدصادق جنان صفت
تا چند روز دیگر لایحه بودجه سال آینده به مجلس ارائه میشود. بررسیهای از سر اشاره نشان میدهد تا پیش از تحریمهای سال۱۳۹۷ از سوی دونالد ترامپ، دولتهای جمهوری اسلامی از خوشبختترین دولتها به حساب میآمدند. به این معنا که با سرازیر شدن میلیاردها دلار درآمد صادرات نفت به خزانه دولتها تنها یک کار سخت وجود داشت و آن تخصیص دلار و ریال به هر نهادی بود که به هر ترتیب خود را به بودجه کل سنجاق کرده بودند. این روزها اما همه کارشناسان و فعالان اقتصادی نیک میدانند آن روزهای طلایی وجود ندارد و دولت چهاردهم دیگر یک دولت خوشبخت نیست و باید با دلارها و ریالهای بسیار کمتر بتواند دهها دستگاه و نهاد اقتصادی و غیراقتصادی را راضی نگه دارد که در عمل غیرممکن است.
واقعیت این است که بودجه کل کشور بیشتر از اینکه یک پدیده اقتصادی باشد یک پدیده سیاسی است و در پشت هر عدد و رقم جای گرفته در لایحه بودجه جابهجایی نیروها و پیشرفتها و عقبنشینیهایی رخ داده که در درون دولت وجود دارد. یک طرف این کشاکش درون دولتی برندگانی ایستادهاند که قدرت لابیگری بالاتری داشته و در تدوین بودجه خود مهارت بیشتری دارند و یک طرف آن بازندگانی هستند که بدون تردید در روزهای آینده به اتاق نمایندگان میروند تا شکست خود را جبران کنند. بههمین دلیل است که نقش و سهم نمایندگان مجلس در روزهای آینده بسیار حساس خواهد شد. تجربه نشان میدهد سهمی که اعضای بانفوذتر مجلس در تدوین و تصویب قانون بودجه دارند کمتر از نقش دولت نیست.
شاید در سالهای فوران درآمد صادراتی نفت این اجازه را به مجلس میداد که بتوانند سهم حوزه نمایندگی خود و نیز سهم گروهها و حزبهایی که از نظر سیاسی به آنها نزدیکترند را افزایش دهند اما این روزها خزانه دولت و در حقیقت کل کشور به ته دیگ خورده و امکان ریخت و پاش را نمیدهد. در چنین شرایطی است که انتظار میرود نبردی پنهان و گسترده میان دولت و مجلس بر سر بودجه سال آینده درگیرد. آیا مجلس موجود میتواند با دولت به یک سازگاری منطقی برسد و دست دولت را برای تنظیم بودجه حداقلی باز بگذارد؟ پزشکیان با صراحت گفته است بودجه را انقباضی خواهد بست و هماکنون صدای رسانههای منتقد دولت و نیز شخصیتهای سیاسی چسبیده به نهادهای خاص بلند شده است که چرا دولت به نیمدرصد بودجه نهادهای مذهبی گیر داده و چرا سراغ بودجه شرکتها نمیرود که نزدیک به ۷۰درصد بودجه کل کشور را به خود اختصاص میدهند. آیا دولت میتواند نظر نمایندگان مجلس را که باور دارند بودجه یک گوشت قربانی است که باید سهم خود و محل انتخاب خود را از آن بردارند و سهم بالاتری به دست آورند را تغییر دهد؟ نمایندگان مجلس در سالهای گذشته چنین عمل میکردند که ارقام لایحه را طوری تغییر دادند که در پایان کار ارقام هزینهای افزایش یابد. این اتفاق ناجوری است که اگر امسال نیز رخ دهد میتواند تراژدی درست کند و سرنوشت بودجه را به جاهای باریک بکشاند. دولت نباید از حرفی که زده پا پس بکشد و هر جایی که گیر افتاد باید با مردم سخن بگوید.
