ارزبری کلان در لباس تولید ملی
سارا اصغری– براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، صنعت خودروی ایران با وابستگی شدید به ارز مواجه است و نسبت به سایر صنایع ارزربری بیشتری را به خود اختصاص داده است. این صنعت بیشترین اتکا را به واردات دارد و ترکیب ارزبری کوتاه‌مدت (مواد اولیه) و بلندمدت (تجهیزات و فناوری) موجب شده تا با وجود مصرف بالای ارز، ارزآوری چندانی به همراه نداشته باشد.
رییس انجمن صنایع قطعه‌سازان با انتقاد از سیاست‌های دولت، کاهش تعرفه واردات و عدم حمایت کافی از تولید داخل را زمینه‌ساز واردات بی‌رویه دانسته و بر لزوم تغییر این روند تاکید کرده است.
گزارش مجلس درباره ارزبری صنعت خودرو
براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی صنعت خودروی ایران، وابستگی بالایی به ارز دارد. براساس بررسی انجام شده در گزارش «بررسی میزان ارزبری و ارزآوری زنجیره‌های ارزش صنعتی در ایران به تفکیک رشته فعالیت» تولید خودرو، تریلر و نیمه‌تریلر بیشترین اتکا را به واردات دارد. در این گزارش دو شاخه ارزبری معرفی شده است؛ ارزبری کوتاه‌مدت که به منزله وابسته به واردات مستقیم مواد اولیه و قطعات مصرفی است که هرگونه اختلال در تامین آنها می‌تواند تولید را متوقف کند.
شاخه بعدی ارزبری بلندمدت است که مرتبط با تجهیزات و فناوری‌های وارداتی خطوط تولید می‌شود؛ آنها ماندگاری بالایی دارند و وابستگی به ارز را در بلندمدت تثبیت می‌کنند. ترکیب این دو نوع وابستگی موجب شده است که صنعت خودرو، باوجود حجم بالای مصرف ارز، در عمل ارزآوری چندانی برای کشور نداشته باشد و نسبت به نوسانات ارزی بسیار حساس بماند. در سال ۱۴۰۳ حدود ۲میلیارد و ۱۱۳میلیون دلار ارز به مونتاژ خودرو اختصاص یافته، در حالی که واردات خودروی کامل تنها یک‌میلیارد و ۵۹۱میلیون دلار ارز بر خود تحمیل کرده است.
در زمینه ارزبری صنعت خودرو محمدرضا نجفی‌منش در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» عنوان کرد: اگر ارزآوری در صنعت خودرو بالا اعلام می‌شود، این امر ناشی از سیاست‌های اشتباه دولت است.
یک زمانی ما صنعت خودروسازی را در کشور آغاز کردیم، مسوولان در آن زمان به فکر حداکثر استفاده از توان داخل و داخلی‌سازی بودند و تصمیم بر این گرفته شد که بخش عمده‌ای از قطعات خودروسازی با تکیه بر توان داخل تولید شود و صنعت خودرو در این مسیر نیز قرار گرفت.
اگر خودروی داخلی تولید نمی‌کردیم
نجفی‌منش در ادامه با اشاره به این موضوع که اگر صنعت خودروسازی نداشتیم مجبور به واردات می‌شدیم، گفت: در صورت نبود خودروسازی در داخل ما مجبور به واردات سالانه یک‌میلیون خودرو بودیم که ارزبری آن را هم‌اکنون ۱۸میلیارد دلار می‌توان برآورد کرد؛ در صورتی که اگر قطعات منفصله را وارد و در داخل مونتاژ می‌کردیم، سالانه به ۱۲میلیارد دلار ارز نیاز داشتیم و اگر در داخل خودروسازی انجام دهیم، برای واردات برخی قطعات سالانه به ۲ تا ۳میلیارد دلار نیاز داریم؛ بنابراین عقل سلیم حکم می‌کند که داخلی‌سازی انجام بدهیم و در این مسیر نیز گام برداشتیم.وی در ادامه تصریح کرد: در حال حاضر نیز ارزآوری بالای واردات خودرو به سیاست‌های اشتباه دولت بازمی‌گردد. دولت در این راستا باید برای تولید داخل مشوق در نظر می‌گرفت درحالی که حمایت از تولید داخل بسیار کمرنگ شده است. از سوی دیگر واردات به راحتی امکان‌پذیر شده است. رییس انجمن تخصصی صنایع همگن نیروی محرکه و قطعه‌سازان خودروی کشور در پاسخ به این پرسش که اگر یک زمانی واردات کالاهایی که در داخل تولید می‌شدند ممنوع بود، آیا با این وجود نیز واردات صورت می‌گرفت یا خیر، گفت: تا پیش از برنامه هفتم، این قانون برقرار بود که در صورت تولید داخل واردات ممنوع است اما در آن زمان به صورت کامل به این قانون عمل نشد و برخی واردات انجام می‌دادند. در برنامه هفتم نیز این قانون تغییر پیدا کرد و هم‌اکنون مانع قانونی برای واردات وجود ندارد.
منعی برای واردات وجود ندارد
نجفی‌منش در ادامه با تاکید بر این موضوع که اینگونه به نظر می‌رسد که واردات برای برخی بسیار شیرین است، تصریح کرد: البته هم‌اکنون نیز دیر نشده است و دولت می‌تواند جلوی واردات بیش از حد را بگیرد. در این راستا چرا دولت تعرفه واردات خودرو را ۲۰درصد اعلام کرده در حالی که این تعرفه پیش از این ۵۵درصد بود. با این تعرفه‌ها اینگونه به نظر می‌رسد که در عمل زمینه واردات تسهیل شده و در مقابل توجهی به تولید داخل نداریم که این وظیفه دولت است که جلوی این موضوع را بگیرد، همانگونه که ۱۰سال است که رهبر معظم انقلاب شعار حمایت از تولید سر می‌دهند اما در عمل حمایتی صورت نمی‌گیرد.
تسهیل واردات، فشار بر تولید
رییس انجمن تخصصی صنایع همگن نیروی محرکه و قطعه‌سازان خودروی کشور در ادامه خاطرنشان کرد: دو نوع نگاه سیاستی می‌تواند بر صنعت خودرو حاکم باشد؛ یک نگاه حمایت از واردات و دیگری حمایت از تولید داخلی است اما سیاست‌های دولتمردان به‌گونه‌ای است که در راستای واردات امکانات را فراهم کرده و در مقابل بیشترین فشار را به تولیدکننده وارد می‌کنند؛ در حالی که باید موانع تولید داخلی را از میان برداشت.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا توان ۱۰۰درصدی قطعات خودرو را در داخل داریم، گفت: تولید برخی قطعات در داخل توجیه اقتصادی ندارد، برخی قطعات نیز به صورت محدود از نظر فنی قادر به تولید نیستم که در این راستا واردات ضرورت دارد اما باید جلوی واردات سایر قطعاتی که در داخل امکان تولید آن را داریم، گرفته شود. در این راستا می‌توان کشور چین را مثال زد، یک زمانی این کشور اصلا خودرو تولید نمی‌کرد، در حالی که هم‌اکنون به نخستین تولیدکننده خودرو در جهان تبدیل شده است.
