آینده دلار پس از ماشه؛ نوسان مقطعی یا بحران واقعی؟
جهان صنعت، در پی افزایش نرخ ارز طی روزهای اخیر و ارتباط آن با مکانیسم ماشه، مهدی دارابی، کارشناس حوزه ارز، معتقد است که قیمت فعلی دلار بالاتر از سطح منطقی بلندمدت آن است و اگر مکانیزم ماشه تأثیر مستقیمی بر تجارت و فروش نفت نگذارد، قیمت ارز به سطوح قبلی بازخواهد گشت.
نوسان مقطعی یا روند پایدار؟
دارابی توضیح داد که روند بلندمدت نرخ ارز در ایران بیشتر تحت تأثیر حساب تجاری است تا حساب سرمایه. به عبارت دیگر، عواملی مانند رشد نقدینگی، تورم و سیاست‌های مالی روند کلی افزایش نرخ ارز را تعیین می‌کنند. اما نوسانات کوتاه‌مدت، از جمله جهش اخیر، اغلب به دلیل تحرکات حساب سرمایه نظیر خروج سرمایه یا خرید هیجانی ارز و طلا از سوی مردم رخ می‌دهد.
او تأکید کرد: «در صورتی که مکانیسم ماشه تنها بر حساب سرمایه تأثیر بگذارد، افزایش نرخ ارز مقطعی خواهد بود. اما اگر این مکانیزم بر فروش نفت یا هزینه‌های تجاری اثر بگذارد، جهش نرخ ارز می‌تواند مداوم شود.»
نقش مداخله بانک مرکزی
این کارشناس ارزی با بیان اینکه در شرایط فعلی، تشخیص بازار ارز درباره واقعیت تأثیر تحریم‌ها حیاتی است، افزود: «اگر بازار متوجه شود که هیچ اتفاق واقعی در تجارت نیفتاده، نرخ ارز اصلاح می‌شود و به روند قبلی بازمی‌گردد.»
وی افزود که مداخلات هدفمند بانک مرکزی در زمان‌هایی که جهش ناشی از حساب سرمایه باشد، می‌تواند از شدت نوسانات بکاهد. البته این مداخلات باید هوشمندانه و محدود باشد تا به ذخایر ارزی کشور فشار وارد نکند.
تجربه مشابه در گذشته
دارابی با اشاره به تجربه نوسانات نرخ ارز پیش از جنگ ۱۲ روزه و در فروردین‌ماه گذشته، گفت که آن زمان نیز نرخ ارز به سطحی بالاتر از حد طبیعی رسیده بود، اما به‌دلیل عدم وقوع فشار واقعی بر تجارت خارجی، روند افزایشی ادامه پیدا نکرد و نرخ ارز اصلاح شد.
وی افزود: «افزایش نرخ ارز بدون تغییر در صادرات نفت یا افزایش هزینه‌های تسویه و تجارت نمی‌تواند دوام بیاورد. اگر تجارت خارجی کشور ایمن بماند، دلار نمی‌تواند در بلندمدت تنها با تقاضای مقطعی در سطح بالا باقی بماند.»
نگرانی از تکرار سناریوی فشار واقعی
با این حال، دارابی هشدار داد که اگر مکانیزم ماشه بهانه‌ای برای افزایش واقعی هزینه‌های تجارت یا تحریم فروش نفت شود، آنگاه افزایش نرخ ارز تبدیل به روندی پایدار خواهد شد. در این صورت، دیگر مداخله بانک مرکزی هم تأثیری نخواهد داشت و باید به سراغ حل ریشه‌ای مشکلات اقتصادی رفت.
وی در پایان خاطرنشان کرد که ساختار اقتصاد ایران همچنان دارای موتورهای فعال تورمی است و تا زمانی که این عوامل مهار نشوند، روند بلندمدت نرخ ارز افزایشی خواهد ماند.
